زندگينامه:

محمد باقر مجلسي در سال 1037 در اصفهان به دنيا آمد.  وي كوچكترين پسر محمد تقي مجلسي عالم بزرگ عهد صفوي بود و از قرائن احوال برمي آيد كه از ذكاوت و هوش فراوان برخوردار بود و به مطالعه و تحصيل شيفتگي بسيار داشته است.......

مولف «رياض العلماء كه از شاگردان و دستياران وي در تدوين «بحار الانوار» بود. و از وي با عنوان «استاد الاستناء» ياد مي كند، در شرح احوالش نوشته كه علوم عقلي را نزد آقا حسين خوانساري و علوم نقلي را نزد پدرش فرا گرفت،‌ اما مجلسي در نوشته هاي خود، جز از پدرش استاد ديگري را براي خود نام نبرده (است).......

شخصيت علمي:

پدر او در (سال) 1070 درگذشت كه مجلسي اندكي بيش از سي سال داشت. بنابراين، آموزش او نزد اساتيد، بر فرض وقوع، بايد در حدود بيست و پنج سالگي تمام شده باشد، يعني او برخي از مقدمات علوم را در آغاز نزد شماري از اساتيد آموخته و سپس در مراتب بالاي علمي بيشترين بهره را از پدر برده است. اين نكته را نيز نبايد از نظر دور داشت كه پدر مجلسي نزد شيخ بهايي درس خوانده و نه تنها از فنون گوناگون دانش او بهره مند شده بود، بلكه به ارشاد و هدايت وي به شرح كتابهاي حديث پرداخته بود.

ـ مجلسي بيش از آنكه نزد اساتيد درس  بخواند، اهل مطالعه، تتبع و پژوهش بود،‌ و حتي از آخرين مطالعات و نوشته هاي علمي روزگار و  معاصر خود خبر مي گرفته و در موارد زيادي از آنها استفاده مي كرده است. به علاوه، او با علماي روزگار خود مراوده جدي داشته و در حل مشكلات حديثي و غير آن از ايشان مددي مي جسته است، كه در برخي جاهاي «بحار» به »آنها اشاره دارد.

بيشتر عمر مجلسي با تدريس، تحقيق و تاليف سپري شده، حتي در سفر حج يا در سفرهاي زيارت به مشهد و عتبات عراق، اين بار را بر زمين نگذاشت و در دو دهة پايان زندگي كه مسئوليتهاي رسمي ديمي را پذيرفته بود، از نوشتن و پژوهش باز نماند.

رابطه او با حكومت :

وي در عهد شاه سليمان صفوي به سال 1098 منصب شيخ الاسلامي اصفهان را پذيرفت و پس از مرگ وي در پنجم ذيحجه الحرام 1105 و جلوي شاه سلطان حسين صفوي بر تخت سلطنت، بار ديگر، مجلسي از سوي وي بر همين سمت ابقاء فرمان رسمي در اين باب صادر شد. آقا احمد بهباني با اشاره به اينكه محمد باقر مجلسي از سوي سلاطين صفوي به شيخ الاسلامي اصفهان منصوب شده بود،‌كه طبعاً مقتضيات و الزامات و اشتغالات بسيار به همراه مي آورد، مي نويسد كه مجلسي در اين دوره به وضعي شايسته امور قضايي، رفع دعاوي مسلمانان، شركت در مراسم ديني،‌ نماز جمعه و جماعات و عيادت مومنان را انجام  مي داد، و از همه مهمتر آنكه در تدريس نهايت شوق را داشت.

در گذشت او:

مجلسي در سال 1081 به سفر حج رفت كه حاصل آن تاليف مجله بيست و دوم بحار الانوار بود، در سال 1085 به زيارت آستان قدس رضوي رفت كه با شيخ حر عاملي مراودة علمي داشت و طرفين به يكديگر اجازه دادند (غرض از اجازه گرفتن و اجازه دادن، خصوصاً اجازه معاصران به يكديگر، پيوستن از طرق گوناگون به سلسله هاي روايت حديث، در واقع تقويت مستندات، بوده است. به هيچ روي نشانه رابطه تعليم و تعلم نيست) تاليف جلد اول حيوه القلوب و شرح اربعين را نيز در اين سفر به پايان برد. سرانجام در 27 رمضان 1110 در هفتاد و سه سالگي در اصفهان درگذشت و در جوار مرقد پدرش، جايي كه امروزه «بقعه مجلسي» خوانده مي شود، به خاك سپرده شد.

برخي از آثار وي:

1- «بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار» (= درياهاي نور، آكنده از كوههاي احاديث امامان پاك) كه به اختصار «بحار الانوار» مشهور است. اين كتاب از بزرگترين و نامورترين جوامع حديثي شيعه است كه به لحاظ تنوع مباحث، آن را   بايد از مقولة آثار دائره المعارفي دانست. تعداد مجلدات اين كتاب 110 جلد مي باشد.

2-«مراه العقول» از بهترين شرحهايي است كه بر كتاب «اصول كافي» نگاشته شده است.

3- «شرح اربعين» حاصل مذاكرات علمي مجلسي در سفر به مشهد رضوي در سال 1089 است.

4- «ملاذ الاخيار في فهم تهذيب الاخبار» شرحي است بر «تهذيب الاحكام» شيخ طوسي كه مجلسي آن را به خواهش فرزندش محمد صادق تاليف كرده است.

5-«عين الحيوه» (فارسي)، شرحي است بر وصيت پيامبر (ص) به ابوذر كه در «مكارم الاخلاق» طبرسي آمده است.

6- «حياه القلوب» (فارسي) كه دربارة تاريخ زندگي پيامبران سلف، پيامبر اسلام و امامان شيعه است.

7-«جلاء العيون» (فارسي) دربارة زندگاني امامان شيعه.

8- «حق اليقين» كتابي است در عقايد كه به نوشته خاتون آبادي، آخرين كار تاليفي مجلسي بوده و آن را در شعبان 1109 به پايان   برده است.

9- «رجعت» از آثار مشهور كلامي اوست.

 ـ مجلسي در آداب و سنن، ادعيه و زيارات نيز چند كتاب فارسي نوشت كه معروفترين آنها «حليه المتقين» «زاد المعاد» و «تحفه الزائر» است. در همين مقوله «مقباس المصابييع» و «مفاتيح الغيب» در خوز ذكرند.