جام جم آنلاين: شیر سویا یكی از نوشیدنی‌هایی است كه این روزها در انواع مختلف طعم‌دار، غنی‌شده با املاح و ویتامین‌ها و... در بسیاری از فروشگاه‌ها و مغازه‌ها عرضه می‌شود.
برخی افراد به این تصور كه این شیر با شیر گاو مخلوط شده یا به این عقیده كه این شیر نسبت به شیرهای لبنی خواص و ارزش یكسانی دارد آن را جایگزین شیر معمولی كرده و حتی به كودكان و نوزادان خود هم می‌خورانند، اما پرسش اینجاست كه چه تفاوتی میان شیرسویا با شیرگاو است؟

عصاره لوبیای سویا

لوبیای سویا گیاهی است كه در اصل بوی علفی مي دهد و مزه بدی دارد. اما فناوری روز توانسته عامل بدبویی و طعم بد سویا را حذف و آن را برای مصارف خانگی و صنعتی آماده كند.

اولین دلیل استفاده از سویا پروتئین بالای آن است كه موجب شده از آن فرآورده‌هایی چون آرد، شیر، پروتئین بافت‌دار و روغن سویا تهیه شود. در ایران شیرسویا به روش‌های مختلفی تولید می‌شود.

ابتدا دانه‌های سویا را تمیز و سپس خیس مي كنند و بر اثر خیساندن تا حدی قندهای نامطلوب سویا كه بسیار نفاخ هستند، خارج می‌شود. در مرحله بعد دانه‌ها را خرد و به وسیله بخار آنزیم‌زدایی می‌كنند.

هدف از این كار غیرفعال‌كردن مواد نامطلوبی است كه مانع جذب پروتئین‌های موجود در سویا می‌شوند. در این فرآیند حرارتی تا حدودی بوی علفی سویا كم شده و در مرحله آخر از طریق سانتریفیوژ، شیر یا عصاره سویا از فیبر آن جدا می‌شود.

اين فرآورده حاصله از سویا یك محصول كاملا گیاهی بوده و با شیرگاو مخلوط نمی‌شود و تنها شباهت آن با شیر لبنی در رنگ شیری آن است. این شیر از نظر طعم و مزه و خواص تغذیه‌ای شباهت چندانی به شیرگاو نداشته و طعم آن مشابه طعم غلات است.

تفاوت شير سويا با شير گاو

- شیرسویا محلولی پروتئینی و حاوی چربی، كربوهیدرات و ویتامین‌هایی چون B1،B6، E و همچنین لسیتین و فیبر است. این شیرحدودا یك‌چهارم كلسیم شیرگاو را داردو معمولا تولیدكنندگان به آن كلسیم می‌افزایند.

شیر سویا اگرچه در مقایسه با شیرگاو كلسیم پایین‌تری دارد، ولی حاوی فاكتورهایی است كه به جذب كلسیم در بدن كمك می‌كند. بنابراین بهتر است افراد خصوصا خانم‌ها از قبل دوران یائسگی برای پیشگیری از پوكی استخوان، هم از مواد كلسیم‌دار مثل شیر و هم از مواد جاذب كلسیم چون شیرسویا استفاده كنند.

- شیرسویا به جهت پروتئین بالا، پروتئینی شبیه گوشت دارد و حاوی تعدادی از اسید آمینه‌های ضروری است، اما در مقایسه، شیرگاو پروتئین با كیفیت‌تری داشته و نباید شیرسویا را جایگزین آن كرد.

- چربی این نوشیدنی در مقایسه با شیرمعمولی به جهت اسیدهای چرب غیراشباع از افزایش كلسترول جلوگیری و از ریسك ابتلا به بیماری‌های قلبی ـ عروقی می‌كاهد.

- این شیر برخلاف شیرگاو لاكتوز ندارد و برای افرادی كه دچار عدم‌تحمل قند لاكتوز هستند مناسب است. البته بد نیست بدانید كه وجود برخی قندها در سویا موجب می‌شود این شیر كمی ‌نفاخ باشد.

- خواص اصلی شیرسویا مربوط به گروهی از ایزوفلاونوییدها و فیتواستروژن‌هایی است كه خاصیت آنتی‌اكسیدانی و شبه‌هورمونی دارند.

این دو تركیب می‌توانند در پیشگیری از بیماری‌های مزمن چون سرطان پستان و پروستات و همچنین كاهش عوارض یائسگی چون گرگرفتگی، تعریق شبانه، بی‌خوابی و سردرد موثر باشند. اما اگر از سویا و فرآورده‌های آن به مقدار خیلی زیاد استفاده كنید خود می‌توانند عامل بروز سرطان شوند.

در واقع مقدار مازاد فیتواستروژن‌ها در بدن می‌توانند رشد سرطان‌های مرتبط با هورمون را تحریك كنند به همین دلیل متخصصان تغذیه مصرف زیاد سویا خصوصا مكمل آن را بدون مشورت با پزشك مربوطه توصیه نمی‌كنند.

حساسیت به شیرسویا

شاید در اینجا این پرسش مطرح شود، چرا عده‌ای از افراد با خوردن شیرسویا دچار حساسیت می‌شوند؟

عدم تحمل سویا حالتی است كه درآن دستگاه گوارش فرد نمی‌تواند پروتئین شیرسویا یا غذاهایی كه در تهیه آنها از سویا استفاده شده را هضم كند. این مشكل در كودكان و نوزادان بسیار شایع است و نشانه‌های آن در نوزادان مبتلا كه مادرانشان از غذاهای حاوی سویا استفاده كرده باشند، پدید می‌آید.

شایع‌ترین علائم در نوزادان و كودكان، استفراغ، گریه مكرر و اسهال آبكی و در بزرگسالان سردرد، گیجی، منگی، تعرق زیاد، تحریك‌پذیری، تپش قلب و گاهی تنگی‌نفس است.

خطرناك‌ترین علامت این بیماری شوك حساسیتی آنافیلاكسی است كه با افت فشارخون، ضربان سريع قلب ،تب و از دست‌دادن هوشیاری بروز می‌كند. این اختلال، درمان دارویی و قطعی ندارد و فقط باید از غذاهای حاوی سویا پرهیز كرد.

هنگام خرید شیرسویا انواع ساده و بدون طعم آن را انتخاب كنید. طعم و رنگ‌هایی كه به این نوشیدنی افزوده می‌شود، اگر طبیعی باشد مشكلی ندارد. اما اگر شیمیایی و سنتزی باشند، مصرف مستمر آن می‌تواند در درازمدت عوارضی را برای مصرف‌كننده ایجاد كند.

نكته دیگر شكری است كه به منظور ایجاد طعم مطلوب به شیر‌های طعم‌دار افزوده می‌شود. متاسفانه شیرینی زیاده از حد این محصولات در افراد ـ خصوصا كودكان ـ احتمال چاقی و زمینه‌های ابتلا به دیابت را فراهم می‌كند.

فاخره بهبهاني
گروه سلامت