زمانی که شیخ طوسی زعیم طائفه امامیان بوده است؛ در آن دورانی که آتش اختلاف در بغداد بین شیعه و اهل سنت افروخته بود و اختلافات خونین در بغداد را شاهد است مجبور است که دست به تقیه بزند.

زیارت پرنور عاشورا از ناحیه مقدسه ربوبی صادر شده است؛ بنابراین زیارت عاشورا، حدیث قدسی است و نسبت به سایر زیارات امتیاز دارد. از دیدگاه شیعه، آیین اسلام دو رکن مهم و بنیادین دارد: یکی تولّی و دیگری تبّری؛ یکی محبت به پیامبر و اهل‌ بیت (علیهم السلام) و دیگری بغض و کینه دشمنان آن پاک‌سیرتان. ضرورت این دو اصل مهم، از دیدگاه عقل و همچنین از منظر نقل، آن‌چنان واضح و روشن است که با درنگی کوتاه در ساحت خرد و با مراجعه‌ای اندک به منابع اصیل اسلامی؛ آیات کریمه قرآن، روایات نبوی و سخنان اهل‌ بیت (علیهم السلام) جای هیچ تردیدی در آن باقی نمی‌ماند. 
از جمله منابع بسیار مهم که این دو اصل را از دیرباز به شیعیان آموخته، زیارت نورانیِ عاشوراست. در این زیارت در فقره‌های متعددی، به برائت از دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) تصریح شده است. 

خبرگزاری ایکنا در آستانه اربعین حسینی، سلسله درس‌گفتارهایی با عنوان «زیارت عاشورا از آغاز تا امروز» تهیه و تولید کرده است. حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمهدی محمودی عاشوراپژوه و نویسنده کتابی با همین عنوان در این سلسله گفتار به بررسی اسناد زیارت عاشورا، مضامین و محتوای این زیارت ارزشمند پرداخته است. در این مجال، بخش دهم این درس‌گفتار را می‌خوانیم و می‌بینیم:
 
سخن در تقیۀ شیخ طوسی(ره) در هنگام نقل زیارت عاشورا و تألیف مصباح المتهجد در بغداد بود. با استناد به کتاب‌های معتبر تاریخ در دوره ۱۱۳ سالۀ حکومت آل بویه، بیش از ۳۴ مورد درگیری‌های خونین میان اهل تسنن و شیعیان در بغداد رخ داده است. این درگیری‌ها عمدتاً مرتبط با روز عاشورا و عید غدیر است که شیعیان شعائر مذهبی خود را در کوچه و خیابان آشکار می‌کردند. افراطیان اهل تسنن، تحمل چنین اظهار شعائری را نداشتند و درگیری‌های خونین بین اهل تسنن و شیعیان رخ داده است.
 
مرحوم شیخ طوسی که در بغداد، مصباح المتهجد را تألیف فرمود، مجبور بود در نقل عبارات پایانی زیارت عاشورا تقیه کند تا خون شیعیان از این طریق محفوظ بماند؛ درگیری بین اهل تسنن و شیعیان بالا نگیرد و خدای ناکرده آتش اختلاف بیش از پیش برافروخته نشود. این وظیفۀ مهم و خطیر شیخ طوسی بود و باید در این دوران تقیه کند. نکتۀ مهمی که در کتاب مورد توجه قرار دادم این بود که شیخ طوسی در بغداد تألیفات فراوانی دارد که با کتاب تهذیب‌الأحکام به‌عنوان یکی از مهمترین کتب اربعه شروع می‌شود؛ ولی برخی آثار شیخ طوسی مرتبط با سال‌های پایانی حضور مرحوم شیخ طوسی در بغداد است؛ از جمله: تفسیر ارزشمند تبیان، کتاب الغیبه و کتاب شریف مصباح المتهجد که در اواخر سکونت ایشان در بغداد تألیف شده است.
 
 این زمان، مقارن با سال‌های پایانی حکومت آل‌بویه بوده که اقتدار آنان رو به افول بوده است. در این سال‌ها، شیعیان کمتر مورد حمایت امیران آل‌بویه قرار داشتند. در آن هنگامی که شیخ طوسی زعیم طائفۀ امامیان بوده است؛ در آن دورانی که آتش اختلاف در بغداد بین اهل تسنن و شیعیان افروخته بود و اختلافات خونین در بغداد را به وقوع می‌پیوست و در آن دورانی که حکومت آل‌بویه در شدت ضعف قرار داشت و نیز در یک کتاب دعا و زیارت که به دست عموم شیعیان می‌رسید، شیخ طوسی مجبور بود دست به تقیه بزند. این شواهد نشان می‌دهد لازم بود عبارات پایانی زیارت عاشورا خصوصا عبارت «اللهم خص انت اول ظالم باللعن منی وابدأ به اولاً ثم الثانی و الثالث و الرابع ...» نقل نشود.