|
«ابوالحسن عامری» از جمله مهم‌ترين فيلسوفانی است كه در فاصله زمانی ميان دو فيلسوف بزرگ؛ يعنی فارابی و ابن‌سينا میزيسته است، از اين رو او را حلقه مفقوده فيلسوفان متقدم اسلامی شمرده‌اند.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، 1048 سال پيش، 27 شوال سال 381 هجری قمری، «ابوالحسن محمدبن يوسف عامری نيشابوری»، از رجال نيشابور و رئيس فلاسفه اسلامی ملقب به «صاحب الفلاسفه» در خراسان با زندگی وداع كرد.
وی بعد از مرگ استاد خود ابو زيد بلخی به بغداد رفت و بعد از مدتی به بخارا بازگشت. در ادامه سفر مدتی در نيشابور بود و در ری نيز مسكن گزيد و از حمايت ابوالفضل ابن عميد وزير آل بويه برخوردار شد. ابوالحسن عامری از جمله مهم‌ترين فيلسوفانی است كه در فاصله زمانی ميان دو فيلسوف بزرگ؛ يعنی فارابی و ابن سينا میزيسته است، از اين رو او را حلقه مفقوده فيلسوفان متقدم اسلامی شمرده‌اند.
| آثار: |
| «الاعلام بمناقب الاسلام»، «السعادة و الاسعاد فی السيرة الانسانية»، «الامد علی الابد» و «الفصول فی المعالم الالهية» |
بسياری از بزرگان فلسفه و دين، سخنان عامری را در آثار خود نقل كردهاند كه از آن ميان «ابوعلی مسكويه» فيلسوف معروف و معاصر ابن‌سينا را میتوان نام برد. هم‌چنين شهرستانی نويسنده كتاب «الملل و النحل» او را از فيلسوفان متأخر اسلامی ذكر می‌كند. «هانری كربن» فيلسوف فرانسوی ضمن تجليل از ابوالحسن عامری او را از چهرههای درخشان و شايان توجه در دوره بين فارابی و ابن‌سينا میداند.
عامری افزون بر اين‌كه در فلسفه صاحب‌نظر بود و كتاب‌های مهمی در اين‌باره نوشت، در باب اخلاق و دين نيز تحقيق و بررسی بسيار كرد. او از يك سو ايمان را نوعی اعتقاد صادق يقينی بشمار آورده و از ديگر سوی محل آن را قوه عاقله دانسته است. بنابر اعتقاد عامری فلسفه مولود عقل و استدلال است و عقل هرگز از فرمان خداوند سرپيچی نمیكند.
از كتاب‌های ابوالحسن عامری فيلسوف پرآوازه مسلمان «الاعلام بمناقب الاسلام»، «السعادة و الاسعاد فی السيرة الانسانية»، «الامد علی الابد» و «الفصول فی المعالم الالهية» را میتوان نام برد.
آزادی در بحث‌های كلامی و فلسفی، درگيری‌های علمی و رواج شيوه مناظره درباره مفاهيم دينی و مذهبی از مشخصات دوران حيات عامری است. مخصوصا پس از تجزيه در قلمرو سلطه عباسيان حدود سال 324 و تعيين بغداد به عنوان مركز حكومت عباسيان. در اين دوره رشد حركت علمی و فلسفی، عالمان و متفكران بسياری از مذاهب مختلف كلامی و فلسفی می‌زيستند كه در هيچ يك از دوره‌های پيشين ديده نشده بود.
عامری نيز از فيلسوفان دوره انتقال ميراث فلسفی يونان به جهان اسلام است، بنابراين او كه در فاصله زمانی پس از فارابی و پيش از ابن‌سينا ظهور كرد، مطابق جو علمی و فلسفی زمان خود به اين ميراث توجه داشته است. اين توجه باعث شده است كه برخی عامری را كلا يونانی بدانند.
ابوحيان توحيدی در دو كتابش؛ «المقابسات» و «الامتاع و الموانسه» سخنان او را نقل و از آرای او اقتباس كرده است. در الامتاع و الموانسه می‌نويسد: «...تفكرات صوفيانه نيز داشته و كتابی در تصوف دارد.» ابوحيان در همين كتاب از عامری با تعابيری چون شيخ، شيخ صوفی، شيخ حكيم، معلم الخير ياد كرده و او را چنين ستوده است: «فاذا طلب منه الفن الذی قدخص به و طولب بتحقيقه، وجد علی غايه الفضل... .»
| |
| عامری در كتاب «السعادة و الاسعاد فی السيرة الانسانية» از سيرت و اخلاق انسانی گرفته تا قوانين سياست و اصول تربيت و تدبر منزل بحث می‌كند. مؤلف علاوه بر ابعاد عملی اخلاق به جنبه فلسفی آن نيز توجه داشته است |
در المقابسات نيز در يك مورد، ماجرای پرسش ماقيه حكيم مجوسی از عامری درباره نوع آگاهی انسان از حال نفس بعد از موت و جواب او نقل می‌شود و در مورد ديگر در مقايسه نودم، ابوحيان تمام اين قسمت از كتاب خود را به كلمات عامری اختصاص داده است. در آغاز اين قسمت آمده است: «هذه مقابسه تشتمل علی كلمات شريفه من كلام ابی الحسن محمد (ابن) يوسف العامری، علقت و سمعت اكثرها منه... .»
درخور اين بحث به بررسی اجمالی از كتاب «السعادة و الاسعاد فی السيرة الانسانية» می‌پردازيم. عامری در اين كتاب از سيرت و اخلاق انسانی گرفته تا قوانين سياست و اصول تربيت و تدبر منزل بحث می‌كند. مؤلف علاوه بر ابعاد عملی اخلاق به جنبه فلسفی آن نيز توجه داشته است. مفاهيمی چون لذت، فضيلت، رياست مدينه سعيده و مدينه سعيده و شقيه كه در اين كتاب درباره آن‌ها بحث شده است، بيشتر نقل و شرح آرای ارسطو و افلاطون است.
كتاب مشتمل بر اصول اخلاقی و تدابير عملی است كه در حيات دنيا برای سعيد شدن و سعيد كردن، ضروری شناخته شده است. اين اصول و تدابير را مؤلف كتاب از ترجمه‌های عربی مؤلفات افلاطون و ارسطو و ساير فلاسفه يونان استخراج كرده و با نكات و تعليمات و اندرزها و دستورها و حكاياتی كه در كتب ايران و هند و عرب يافته است و مناسب و مؤيد گفته‌های يونانيان تشخيص داده است، در آميخته و كتابی در سيرت و اخلاق انسانی و قوانين سياست و اصول تربيت و تدبير منزل، ترتيب داده است.*
*منابع: مقاله «بررسی آرای ابوالحسن عامری درباره نظريه سعادت»، نوشته «محم پورمحمود»؛ پايگاه اطلاع‌رسانی صدا و سيمای جمهوری اسلامی ايران |