به باور مدير مؤسسه معارف وحی و خرد، فلاسفه در پاسخ به مسئله شرور دچار نوعی سفسطه و مغالطه شده‌اند؛ آن‌ها معتقدند كه اصلا شر، امر وجودی نيست كه بخواهيم پاسخ‌گوی آن باشيم؛ لذا امری كه عدمی است لزومی ندارد كه ما به دنبال علت آن بگرديم.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، حجت‌الاسلام «علی نصيری»، مدير مؤسسه معارف وحی و خرد و عضو هيئت علمی دانشگاه علم و صنعت ايران در نشست «بررسی انگاره تعارض عدل الهی و مسئله شر» كه در محل خبرگزاری ايكنا برگزار شد، اظهار كرد: در ارتباط با مسئله شرور تاكنون حداقل دو گونه پاسخ داده شده است، يك پاسخ مربوط به فلاسفه و ديگری مربوط به متكلمان است.
وی افزود: به نظر می‌رسد فلاسفه در پاسخ به مسئله شرور دچار نوعی سفسطه شده‌اند؛ آن‌ها به خيال خودشان اين زيركی را كرده‌اند كه صورت مسئله را پاك كنند. فلاسفه معتقدند كه اصلا شر، امر وجودی نيست كه بخواهيم پاسخ‌گوی آن باشيم، آن‌ها می‌گويند: اساسا شر، امری عدمی است؛ لذا امری كه عدمی است لزومی ندارد كه ما به دنبال علت آن بگرديم.
وی با بيان اين‌كه اين ادعای فلاسفه خلاف وجدان است، گفت: دچار شدن انسان‌ها به غم و غصه به واسطه امور ناخوشايند و به اصطلاح شروری كه برای آن‌ها اتفاق می‌افتد، گواه اين است كه شر، امری عدمی نيست، واقعا اتفاقی افتاده كه آن‌ها رنج می‌برند. در متون دينی هم ديده می‌شود كه واژه شر به كار رفته است، قرآن كريم در آيه شريفه 2 از سوره مباركه فلق می‌فرمايد: «مِن شَرِّ مَا خَلَقَ؛ از شر آنچه آفريده».
مدير مؤسسه معارف وحی و خرد با اشاره به پاسخ متكلمان به مسئله شر اظهار كرد: آن‌ها می‌گويند نسبت شر با عالَم از چهار وجه خارج نيست، وجه اول، شر محض است كه وجود خيرهای زيادی در جهان قطعی است؛ لذا نمی‌توانيم به هيچ‌وجه بگوييم كه جهان، شر محض است. وجه دوم، خير محض است كه شروری در جهان می‌بينيم و ادعای خير محض بودن جهان نيز صحيح نيست.
عضو هيئت علمی دانشگاه علم و صنعت ايران تأكيد كرد: وجه سوم، غالب بودن شر بر خير است كه خلاف وجدان است، آنچه در واقعيت جهان ديده می‌شود، غلبه خير بر شر است كه وجه چهارم هم همين است؛ يعنی اصل وجود شر در جهان را بپذيريم، ولی بگوييم كه هم در حوزه طبيعی و هم در حوزه انسانی خير بر شر غالب است و ما اين مسئله را وجدان می‌كنيم.
نصيری با بيان اين‌كه اساسا وجود شر در عالم، اقتضای نظام احسن است، تأكيد كرد: علاوه بر پاسخ فلاسفه و متكلمان به مسئله شرور، پاسخ سومی هم وجود دارد كه برگرفته از متون، تعاليم و آموزه‌های دينی است. اولا بايد در نظر بگيريم كه شرور به دو دسته شرور طبيعی و انسانی و شرور طبيعی به سه دسته تقسيم می‌شود.
اين پژوهشگر قرآنی اضافه كرد: اولين دسته از شرور طبيعی، شرور ناشی از كوتاهی‌های انسان است. خداوند متعال در آيه 20 از سوره مباركه لقمان می‌فرمايد: «سَخَّرَ لَكُم مَّا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ؛ خدا آنچه را كه در آسمانها و آنچه را كه در زمين است مسخر شما ساخته است» نقش انسان در جهان خلقت بسيار مهم است و منشأ بسياری از حوادث، عملكرد خود انسان است.
نصيری با اشاره به سيلی كه چند سال قبل در نكا آمده بود و خسارات زيادی هم وارد كرد افزود: كارشناسانی كه مسئله را بررسی كردند، گفتند اگر درختان بسياری كه در جنگل‌های آنجا وجود داشت، قطع نمی‌شد، جلوی خسارات فراوان سيل را می‌گرفت و قطع بی‌رويه درختان جنگل سبب شد تا جريان شديد سيل خسارات بسيار فراوانی را وارد كند.
علی نصيری:
خداوند متعال در آيه 20 از سوره مباركه لقمان می‌فرمايد: «سَخَّرَ لَكُم مَّا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ؛ خدا آنچه را كه در آسمانها و آنچه را كه در زمين است مسخر شما ساخته است» نقش انسان در جهان خلقت بسيار مهم است و منشأ بسياری از حوادث، عملكرد خود انسان است
وی اضافه كرد: وقوع چنين شروری در طبيعت كه با دخالت انسان رخ می‌دهد، نبايد به حساب خدا گذاشته شود؛ چون خود بشر با دخالت‌های بی‌جا در طبيعت، نظام طبيعی جهان را بر هم می‌زند و موجب به بار آمدن خسارات می‌شود. در يكی از كشورهای اروپايی شهری هست كه اصلا خيابانی كه اتومبيل در آن تردد كند، ندارد و همه مردم با دوچرخه در آن شهر تردد می‌كنند، اين‌ها همه راه‌هايی است كه بايد آن‌ها را ياد بگيريم تا بتوانيم از طبيعت بيشتر محافظت كنيم.
مدير مؤسسه معارف وحی و خرد با اشاره به دسته دوم شرور طبيعی عنوان كرد: اين دسته از شرور، قابل مهار توسط انسان است. انسان در پيدايش آن شرور دخالت نداشته، ولی می‌تواند آن‌ها را مهار و كنترل كند، شما چيزی به نام زلزله را در نظر بگيريد، زلزله‌ای كه در بم آمد، به هفت ريشتر هم نرسيد، اما ده‌ها هزار نفر در آن حادثه جان خود را از دست دادند.
وی تصريح كرد: همين زلزله را كه بلايی طبيعی است در نظر بگيريد كه با قدرتی بالغ بر 8 ريشتر در كشورهايی همچون ژاپن اتفاق می‌افتد، اما گاهی تلفات آن‌ها به 3 نفر هم نمی‌رسد، لذا انسان با تدبير می‌تواند از صدمه‌های اين اتفاق طبيعی جلوگيری كند. اين‌كه خداوند زلزله را قرار داده برای اين است كه اگر بخشی از زمين در زلزله نلرزد، فشارهايی كه در پوسته‌های زيرين زمين به‌وجود می‌آيد، موجب ويرانی تمام كره زمين خواهد شد.
نصيری با بيان اين‌كه در دل زمين، مواد مذاب وجود دارد و 6 كيلومتر كره زمين، پوسته است و شامل چند لايه است، گفت: نظام طبيعی بر اين مسئله مبتنی است كه اين فشارهايی كه در پوسته‌های زيرين زمين قرار دارد، بايد به نحوی خارج شود و خود اين هم يك لطف الهی است كه با لرزش بخشی از زمين، تمام كره زمين را از نابودی حفظ می‌كند.
عضو هيئت علمی دانشگاه علم و صنعت تأكيد كرد: حالا كه اين نظام، طبيعتش اين است كه زلزله اتفاق بيفتد، انسان بايد به مقابله و كنترل آن بپردازد تا از صدمه‌ديدن در مقابل آن در امان بماند؛ همان‌طور كه در ژاپن و برخی ديگر از كشورهای جهان توانسته‌اند به مقابله با زلزله و ايجاد ايمنی در برابر آن بپردازند؛ لذا برخی شرور هستند كه قابل انسان مهار می‌شوند.
وی با بيان اين‌كه عدم مهار چنين اموری از سوی انسان، لطمات جبران‌ناپذيری به جامعه بشری می‌زند، اظهار كرد: ملا احمد نراقی كه از دانشمندان و علمای بزرگ اسلامی است، در اثر بيماری طاعون درگذشت، اما امروزه بسياری از بيماری‌ها هم درمان شده، هم از شيوع آن به شكل‌های مختلف جلوگيری می‌شود، اگر در آن سوی دنيا يك ويروس به وجود بيايد، تمام جهان آماده مبارزه با آن می‌شوند و خطر آن را جدی می‌گيرند.