ميناي موجود در دندان‌ها مقاوم‌ترين بافت بدن است، ولي طرح اين سوال جالب است كه چرا علي‌رغم اين استحكام، مينا دچار سايش يا خرابي مي‌شود؟
تخريب بافت مينا عمدتا به دليل وجود دائمي اسيد در مجاورت آن است. در پوسيدگي، مينا بر اثر ترشحات اسيدي حاصل از باكتري‌ها و حل شدن مواد معدني مينا، ضعيف و ضعيف‌تر شده تا جايي كه چارچوب كلي آن فرو مي‌ريزد. اسيد موجود در مواد غذايي نيز مي‌تواند همين اثر مخرب را داشته يا آن را تشديد كند. اسيدهاي طبيعي يا اسيدهاي افزوده شده به غذاها نيز مي‌توانند باعث حل شدن مواد معدني مينا شوند.
اين مواد كه مزه ترش دارند به طور مستقيم و بدون نياز به عامل ديگر باعث تضعيف مينا مي‌شوند. تحقيقات نشان داده است كه بهتر است پس از مصرف اين مواد بلافاصله مسواك زده نشود و در مرحله اول از آب فراوان براي شستشوي دهان استفاده شود تا شدت اسيدي بودن دهان كاهش يافته سپس مسواك زده شود.
در ارتباط با سايش‌هاي فيزيكي مكانيسم ديگري حاكم است. در علم فيزيك سايش دو جسم با سختي متفاوت باعث ساييدگي جسم نرم‌تر مي‌شود. اگر اين دو جسم مانند ميناي دو دندان مقابل باشند ساييدگي در هر دو رخ مي‌دهد و با ساييده شدن كامل ميناي سطح دندان و رسيدن آن به عاج سرعت آن به مراتب زيادتر مي‌شود. به عبارتي دندان ضعيف‌تر صدمه زياد‌تري خواهد ديد.
سايش دندان همراه با نازك شدن لايه درخشان دندان يعني ميناست. بنابراين سايش منجر به تغيير رنگ مختصر و حالت سفيد يا يخ‌زده مينا مي‌شود و سطح صاف، براق و طبيعي مينا تبديل به سطح زبر، نماي يخ‌زده و غيرطبيعي مي‌شود.
چه عواملي باعث سايش مينا مي‌شود؟ تماس اسيدهاي موجود در غذاها، شكستن تخمه و ساير غذاها با دندان به طور مكرر، قرار دادن اجسام سخت در بين دندان‌ها، نامرتبي و رابطه غلط دندان‌ها، بيماري‌هاي گوارشي مثل برگشت غذا از مري، مسواك سخت و نحوه غلط مسواك زدن به طوري كه با شدت و زاويه غلط باشد، موجب سايش ميناي دندان مي‌شود.
پيشگيري از ايجاد اين سايش‌ها در گرو دوري از عوامل ايجادكننده آن است. با توجه به گستردگي عوامل ايجادكننده بهتر است توصيه‌هاي مورد نياز هر فرد از دندانپزشك درخواست شود. در صورتي كه اين ضايعات در مراحل اوليه تشخيص داده شده و رعايت بهداشت به خوبي انجام شود و حتي در صورت نياز مكمل‌هاي فلورايد استفاده شوند، مقاومت دندان تحت تاثير جدي قرار نمي‌گيرد. اين وضعيت نشان‌دهنده سالم بودن چارچوب كلي ميناست؛ هرچند اجزاي تشكيل‌دهنده اين چارچوب آسيب‌پذير شده باشند. در صورتي كه اقدامي انجام نشود، اين چارچوب فروريخته و نقايصي هرچند كوچك ايجاد مي‌شود كه صرفا با اقدامات درماني توسط دندانپزشك قابل جبران است.
اگر درمان مورد نظر انجام شود، ولي علت آن توسط بيمار يا دندانپزشك حذف نشود عود بيماري و نياز به تكرار درمان رخ مي‌دهد. به ياد داشته باشيم كه حذف عامل ايجادكننده بيماري، كليد پيشگيري و اساس درمان صحيح است.
جام‌جم: در يادداشت هفته گذشته تيتر «بعد از خوردن مواد ترش بلافاصله مسواك نزنيد» به اشتباه «بعد از خوردن مواد ترش و شيريني بلافاصله مسواك نزنيد» درج شده بود كه بدين وسيله پوزش مي‌طلبيم.
دكتر محمد‌امين نريماني
متخصص ارتودنسي