افسردگي بيماري شايع عصر ما با روندي فزاينده در جهان كه حدودا نيمي از مبتلايان يا از آن بي‌خبرند يا آن را چيز ديگري مي‌پندارند، اختصاصي نبوده بدين‌معني كه در تمام سنين، نژادها، زنان و مردان قابل ظهور است.
اين ناهنجاري كه از علائم آن «اندوه» و «انزوا» است، در نوع «حاد» خود، گاهي مبتلا را به سوي مرگ هم سوق مي‌دهد. نوعي از اين بيماري «افسردگي باليني» است كه همراه با اختلالات خلق و خوي يا دگرگوني‌هاي عاطفي بوده، بيمار را دچار آشفتگي‌هاي انديشه، عاطفي، تغيير رفتار و بيماري‌هاي جسماني مي‌كند.
انواع افسردگي
- افسردگي كبير: فرد مبتلا، گاهي شاد و خوشدل است و گاهي فعال مي‌شود و‌گاه از چيزي شاد نيست. اين پديده به «افسردگي ماليخوليايي» نيز مشهور است.
- افسردگي اوهام: مبتلا، خود را گناهكار و غيرقابل بخشش تصور مي‌كند.
- افسردگي غيرمعمول: پرخوري، خواب زياد، افزايش سريع وزن و كم‌توجهي به همه امور از نشانه‌هاي بارز اين نوع افسردگي است. مضافا اينكه «مزمن» است و نه «دوره‌اي».
- روان رنجوري: احساس هميشگي ناراحتي كه حدودا 2سال طول مي‌كشد.
نشانه‌هاي افسردگي
اذعان به افسردگي، به رغم ابتلاي فرد به آن، بسيار دشوار است حتي برخي با اندك غم‌زدگي و احساس اندوه خود را افسرده به شمار مي‌آورند. پديده افسردگي، در بين افراد مختلف به گونه‌ها و درجات مختلف پديدار مي‌شود. گاهي به صورت يك «هيجان‌عادي انساني» جلوه‌گر مي‌شود و زماني به گونه «غم و اندوه» بروز مي‌كند كه پاسخ طبيعي به آن، حالت «غمگيني» است. متاسفانه با ارزيابي رفتار و واكنش‌هاي ظاهري مبتلا، نمي‌توان به ميزان و شدت افسردگي وي پي برد زيرا يكي ممكن است به شدت فعال، پرتحرك و پركار شود و ديگري گوشه‌گير.
از جمله رايج‌ترين واكنش‌ها نسبت به افسردگي، پديدآيي «نگراني و اضطراب» است. درواقع، اضطراب، هم مي‌تواند از جمله عوامل افسردگي باشد و هم از نتايج آن.
به بيان ساده، اضطراب عبارت است از يك حالت «دلواپسي»، «دلشوره»،«نگراني»، «عصبانيت»، «ترس خفيف»، «احساس ناامني» و «ناراحتي» كه عموما با نشانه‌هاي فيزيكي مانند تپش قلب، عرق‌كردن، اختلال در ريتم تنفسي، سرگيجه وضعف همراه است.
به طور كلي، شناخت افسردگي با توجه به اينكه هركس به شيوه‌اي خاص در برابر آن واكنش نشان مي‌دهد، بسيار دشوار است.
نشانه‌هاي زيستي افسردگي:
اختلال در اشتها (افزايش يا كاهش)
«بي‌اشتهايي رواني» نسبت به غذا يا بعضا «پراشتهايي رواني» و «پرخوري» بدون توجه به شكايت‌هاي مكرر از ناراحتي‌ها و دردهاي جسماني مانند يبوست، تهوع، اسهال، كمردرد، سردرد، حساسيت و گرفتگي عضلات.
نشانه‌هاي ديگر:
- ناتواني در تمركز ذهن
- كاهش توانايي يادگيري مطالب و موضوعات
- ناكامي تحصيلي
- نگرش منفي و بازدارنده
- منفي‌انديشي و احساس نااميدي
- تكرار افكار در زمينه مرگ يا خودكشي
- از دست دادن قدرت تصميم‌گيري.
براي «افسرده»، همه‌چيز يا «سياه» است يا «سفيد» بدين‌معني كه اگر كاري را كه انجام مي‌دهد صددرصد كامل نباشد، خود را تماما شكست‌خورده به حساب مي‌آورد و مي‌دانيم كه اصل «يا همه»، «يا هيچ» بسيار مخرب است.
بزرگ نمايي بيش از حد مسائل
هر رويداد منفي براي چنين افرادي، «شكست بي‌پايان» است، با اندك سوء تفاهم احتمالي بين او و شخص مورد توجهش آن را بي‌علاقگي آن فرد به خود تلقي مي‌كند.
ترس از اجتماعي بودن
افسرده تمايل به حشر و نشر با افراد مختلف نداشته و از مصاحبت با آنان مي‌ترسد زيرا احساس كاذبي از «گناه» و «بي‌ارزشي» در خود مي‌بيند.
چگونگي تشخيص
گرچه شخص افسرده معمولا داراي مجموعه‌اي از علائم بالاست ولي هميشه همه آنها را بروز نمي‌دهد و بروز يك نشانه به تنهايي نمي‌تواند ميزان افسردگي او را تعيين كند.
اگر بيش از 4تا5 نشانه از نشانه‌هاي بالا به مدت چند هفته به طور مداوم در شخص ديده شود، تازه مي‌توان گفت كه«اين شخص، رگه‌هايي از افسردگي را داراست.»
درمان
موثرترين راه، مصاحبه باليني است كه اساس هرگونه ارزيابي را نشان مي‌دهد.
همانگونه كه گفته شد، اصلي‌ترين و بارزترين نشانه افسردگي، احساس غم‌و اندوه است كه روانشناس مي‌تواند با روش‌هاي ويژه كه مصاحبه باليني نخستين آنها به شمار مي‌آيد، اولين گام را در راه برطرف كردن اين احساس بردارد.
پرداختن به همه جنبه‌هاي افسردگي از حوصله اين مقاله خارج است.
به هر روي مي‌توان به طور خلاصه و مجمل هرگونه واكنش غيرطبيعي به امور را نشانه‌اي از افسردگي دانست.
وقتي شخصي كه تا مدت‌ها پيش نه تنها بسيار شاد بوده بلكه باعث شادي ديگران نيز مي‌شده، كم‌كم منزوي، كم حرف، كم‌اشتها يا پراشتها و پرخاشگر مي‌شود، هشداري است براي اينكه دارد به سوي افسردگي پيش مي‌رود. اما چرا چنين اختلالاتي پديد مي‌آيند؟ ريشه آنها را مي‌بايست در وراثت، خانواده و اجتماع جست‌وجو كرد.
فرزند خانواده‌اي كه يكباره شاهد جدايي پدرومادر مي‌شود، يكي يا هر دوي آنها را از دست مي‌دهد و احيانا از نظر وراثت نيز مستعد افسردگي است، طبيعي است كه خيلي زود به سوي آن سوق داده مي‌شود.
منابع:
بياييد به جنگ افسردگي برويم
(آرش فرهودي، سال1386)
افسردگي و راه‌هاي درمان آن (اينترنت)
نشريه ماهنامه آموزشي- تربيتي پيوند(دكتر غلامعلي افروز، تابستان 1381)