درد يا فشردگي در سينه احساس مي‌كنيد، نفس تنگي داريد، نمي‌توانيد به درستي بخوابيد، تپش قلب و خستگي عمومي و ناتواني در انجام فعاليت‌هاي روزمره آزارتان مي‌دهد.
وقتي دريچه يا دريچه‌هاي قلب بيمار مي‌شود و توانايي كاركرد آنها كاهش مي‌يابد، فرد با اين علائم مواجه است. عدم‌مراجعه به‌موقع فرد به پزشك اوقات طلايي را براي درمان دريچه از بين مي‌برد، حال آنكه پزشك مي‌تواند بيماري دريچه‌اي را به وسيله پرسيدن علائم بيماري، شنيدن صداي قلب و انجام آزمايش‌ها تشخيص دهد.
بيماري‌هاي دريچه قلب قابل پيشگيري و درمان است و با اطلاع‌رساني مي‌توان بسياري از افرادي كه دچار بيماري دريچه‌اي هستند قبل از اينكه به مرحله حاد برسند، نجات داد. ‌ دكترسيد‌سعيد حسيني، قائم مقام بيمارستان شهيد رجايي و جراح قلب و عروق ‌در خصوص بيماري دريچه و جراحي دريچه مي‌گويد: بيماري‌هاي دريچه‌اي قلب، بيماري‌هايي هستند كه با درگير كردن بافت دريچه‌ها بر عملكرد آنها تاثير مي‌گذارند. دريچه‌ها در راستاي عملكرد تلمبه‌اي قلب نقش اساسي ايفا كرده و از برگشت خون جلوگيري به عمل مي‌آورند. هر گونه اختلال عملكردي اين دريچه‌ها مي‌تواند موجب افزايش بار بر عملكرد قلب شود اگر اين اختلالات عملكردي كم يا حتي متوسط باشند قلب آن‌را تحمل مي‌كند ولي اگر به‌تدريج شديدتر شود طي سال‌ها به قلب فشار آورده و در يك كلمه موجب خراب شدن آن مي‌شود.
اختلالات عملكردي دريچه‌هاي قلب ابتدا هيچ‌گونه علامتي در بيمار ايجاد نمي‌كند ولي با پيشرفت بيماري، بيمار تحملش به فعاليت‌هاي فيزيكي مانند ورزش يا پله بالا رفتن كم مي‌شود و در آخر طيف، تنگي نفس حتي در حالت استراحت و احساس خفگي در خواب است. دكتر حسيني در اين خصوص مي‌گويد: تصور كنيد، قلب را به 2 قسمت چپ و راست تقسيم كنيم، سمت راست قلب وظيفه رساندن خون به ريه‌ها را جهت اكسيژنه شدن بر عهده دارد.در سمت راست قلب 2دريچه 3 لتي (تريكوسپيد) و دريچه ريوي وجود دارد.
سمت چپ قلب وظيفه رساندن خون اكسي‍‍‍‍ژنه به تمام بافت‌هاي قلب با فشار بالاتر (حدود 5-4 برابر سمت راست قلب ) را به‌عهده دارد. در سمت چپ قلب 2 دريچه بسيار مهم ميترال و آئورت قرار دارند. دريچه‌هاي قلب با توجه به اينكه در هر ضربان يكبار باز و بسته مي‌شوند، اگر به‌طور متوسط 70بار ضربان قلب در دقيقه باشد در طول عمر 70ساله حدودا 2ميليارد و پانصد ميليون بار باز و بسته مي‌شوند.

90 درصد دريچه‌ها، قابل ترميم
دكتر حسيني،روماتيسم قلبي را شايع‌ترين بيماري دريچه‌اي قلب در ايران نام مي‌برد و دليل اين بيماري را اين طور عنوان مي‌كند كه بيماري روماتيسم قلبي در اثر عدم‌درمان مناسب و به موقع يك گلودرد چركي ساده ايجاد مي‌شود. معمولا سن ابتلا 12-10‌سالگي است ولي سن بروز بيماري و علامت‌دار شدن حدود 30‌سالگي است وموجب تنگ شدن دريچه‌ها مخصوصا درجه ميترال مي‌شود و گاهي 2 دريچه ميترال و آئورت را درگير كرده و حتي 3دريچه را هم در بعضي از بيماران تخريب مي‌كند. سال‌هاست كه تنگي دريچه ميترال البته به شرطي كه بيش از حد ضخيم و استخواني (كلسيفيه) نشده باشد با بالون زدن بدون عمل جراحي از طريق آنژيوگرافي قابل درمان است.
وي با اشاره به ديگر بيماري‌هاي دريچه‌اي قلب، مي‌افزايد: دژنراتيو، بيماري دريچه‌اي است كه با افزايش سن معمولا بالاي 65سال دريچه‌هاي قلب مخصوصا آئورت استخواني (كلسيفيه)شده و درصورتي كه شدت تنگي زياد باشد نياز به عمل جراحي پيدا مي‌كند، البته اگر آئورت ناهنجاري مادرزادي داشته باشد، مثلا به جاي اينكه 3‌لت (leaflet) داشته باشد 2 لت داشته باشد، ممكن است در سن 45-40سالگي نياز به عمل پيدا كنند. از ديگر بيماري‌هاي دريچه‌اي قلب، بيماري ميگزوماتو دريچه ميترال است. به‌خاطر عدم‌وجود مناسب كلاژن در بافت دريچه ميترال، اين دريچه ضخيم شده و طي زمان موجب نارسايي دريچه مي‌شود.
وي مي‌گويد: در بيش از 90درصد اين بيماران، دريچه قابل ترميم است. در موارد بسيار نادري عفونت مي‌تواند دريچه‌هاي قلبي را درگير و موجب نارسايي آنها شود. معمولا اين اتفاق در كساني مي‌افتد كه بيماري زمينه‌اي دريچه‌اي و در نتيجه نارسايي دريچه داشته و در زماني كه ميكروب وارد بدن مي‌شود مانند كشيدن دندان اين ميكروب‌ها موجب اين عفونت مي‌شوند. در بيماري دريچه‌اي مانند ساير بيماري‌ها علل مادرزادي مسبب درصد كمي از اين بيماري است.

دريچه فلزي يا غيرفلزي؟
هنگامي كه قلب نياز به جراحي پيدا مي‌كند، لازم است، قلب را از حركت كردن متوقف كنيم. در اين حالت بايد از دستگاه پمپ قلب و ريه در اين مدت استفاده كرده تا خون رساني به اعضاي بدن را هنگام عمل جراحي قلب به‌عهده بگيرد و بعد از اتمام عمل مجددا بيمار را از دستگاه پمپ قلب و ريه جدا كنيم.
لازم به ذكر است كه با پيشرفت علم، بهبود روش‌هاي جراحي و استفاده از روش‌هاي مانيتوركردن دقيق‌تر، خطر استفاده از اين دستگاه پمپ قلب و ريه به صفر نزديك شده است. پس تمام اعمال جراحي قلب روي دريچه‌هاي قلب الزاما عمل جراحي قلب باز هستند البته ممكن است نوع برش قفسه سينه متفاوت باشد، كه مي‌تواند با مشورت پزشك جراح قلب درصورت امكان نوع برش كوچكتر را انتخاب كرد. دكتر حسيني با اشاره به چگونگي جراحي قلب باز، ترميم و تعويض دريچه را 2 نوع جراحي دريچه‌هاي قلب نام مي‌برد و مي‌گويد: در تعويض دريچه ما 3نوع دريچه داريم، 1- فلزي 2- بيوپروتز 3- هموگرافت. دريچه‌هاي فلزي عمر بسيار بالايي دارند شايد اين تنها حسن آنها باشد، در عوض مسائلي را به دنبال خود دارند، مهم‌ترين آنها اينكه بيمار مادام‌العمر بايد داروي ضد‌انعقاد خون مصرف كند.
درصورت عدم‌استفاده روي آن لخته ايجاد شده كه اگر لخته در عروق بدن آمبولي كند، ‌ سكته مغزي رخ مي‌دهد و در ضمن خود دريچه هم دچار اختلال عملكرد شده كه اكثرا نياز به عمل مجدد جراحي قلب باز خواهد داشت ولي درصورت مصرف صحيح داروي خوراكي ضد‌انعقاد و چك كردن آزمايش، احتمال بروز اين عارضه به كمتر از يك درصد در سال مي‌رسد.يكي از نكات ديگر در مورد دريچه‌هاي فلزي، صدايي است كه توليد مي‌كنند كه البته طي چند ماه اول بعد از عمل بيمار به آن عادت مي‌كند.
اين جراح دسته ديگري از دريچه‌ها را، دريچه‌هاي بيولوژيك (بيوپروتزها) نام مي‌برد كه از بافت‌هاي حيواني درست مي‌شود و معمولا 6-3ماه بعد از عمل فقط نياز به مصرف داروي ضد‌انعقاد داشته و بعد از آن بيمار در واقع يك فرد عادي محسوب مي‌شود هيچ‌گونه صدايي هم توليد نمي‌كند، فقط يك عيب عمده دارد و آن هم اينكه بعد از مدتي بين 20-15‌سال دچار اختلال عملكرد شده و نياز به تعويض مجدد خواهند داشت. دسته سوم دريچه‌ها، دريچه‌هاي هموگرافت انساني است، اين دريچه‌ها فقط در موارد خاصي مثل بيماري‌هاي مادرزادي قلب يا اندوكارديت دريچه‌اي، كاربرد دارد.

ترميم يا تعويض؟
دكتر حسيني عمل ترميم دريچه را نسبت به تعويض دريچه داراي ارجحيت مي‌داند و معتقد است كه درصورت ترميم موفق، بيمار ديگر بيمار محسوب نمي‌شود و در اين مورد عنوان مي‌كند: ترميم دريچه نوعي درمان قطعي‌ است و بيمار كامل درمان مي‌شود. در صورتي‌كه تعويض دريچه در واقع تعويض يك بيماري با يك بيماري ديگر است. ترميم موفق حداكثر 6-3 ماه نياز به خوردن داروي ضد‌انعقاد دارد، صدا ندارد و عملكرد قلب را بر خلاف تعويض دريچه تضعيف نمي‌كند. وي مي‌افزايد: با روش‌هاي جديد ترميم بسياري از بيماري‌هاي دريچه‌اي قلب در اكثريت قريب به اتفاق نياز به عمل مجدد نخواهند داشت. در بيماري‌هاي پيشرفته دريچه‌اي مخصوصا اگر به‌علت مشكل دريچه ميترال، قلب شديدا ضعيف شده باشد و فقط درصورتي مي‌توان با عمل جراحي به بيمار كمك كرد كه جراح بتواند آن دريچه را ترميم كند.
وي در پاسخ به سؤال ما كه عده‌اي از پزشكان معتقدند كه مصرف وارفارين با سبزيجات تداخل دارد، مي‌گويد: در سبزيجات ويتامين k وجود دارد و اين ويتامين اثر وارفارين را كم مي‌كند. ممكن است اگر بيش از حد مواد‌غذايي حاوي ويتامين k را مصرف كنيم اثر دارو در بدن كم شود و احتمال ايجاد لخته خون در بدن بيشتر مي‌شود بعضي اشتباها بر اين عقيده هستند كه افرادي كه قرص ضد‌انعقاد وارفارين مي‌خورند بايد از مصرف سبزيجات خودداري كنند اما نكته‌اي كه وجود دارد اين است كه در زمان مصرف وارفارين يك‌سري محدوديت‌هاي غذايي بايد رعايت شود و مي‌توانند سبزيجات مصرف كنند اما بايد برنامه منظم و معيني داشته باشند.

همشهري آنلاين- ‌هانيه ورشوچي