در گذرتاریخ
4 مهر در دفاع مقدس

* اشغال بُستان توسط اشغالگران بعثی در روزهای آغازین جنگ
(1359 ش)
اشاره:
هجوم نیروهای عراقی به خوزستان بعد از 31 شهریور 1359 از محورها و معابر متعدد و با به کارگیری نیروهای زرهی و مکانیزه مجهز ، باعث تصرف بخش های وسیعی از استان زرخیز خوزستان شد ؛ به طوری که دشمن تا چند کیلومتری دزفول و اهواز پیشروی کرد.دشمن متجاوز در اوائل جنگ تحمیلی از طریق تنگ چزابه و جاده مرزی جفیر با بهره گیری از ? لشکر پیاده و پیاده – مکانیزه به بستان حمله کرد و با اشغال بستان و 70 روستای اطراف آن عده ای از اهالی این شهر را شهید و به اسارت خود در آورد و جنایات بی شماری را نیز در این منطقه مرتکب گردید. در جبهه های میانی خوزستان ، نیروهای بعثی با تصرف شهر بستان حمله خود را به منظور قطع جاده اهواز – دزفول ادامه داده و قسمتهای وسیعی از دشت عباس را به تصرف خود درآوردند و در پایین رودخانه کرخه متوقف و مستقر شدند . در محور جنوبی رودخانه کرخه ، پس از تصرف بستان و ادامه پیشروی خود ، شهر سوسنگرد را نیز به تصرف در آوردند . در شمال رود کرخه نیز با تصرف ارتفاعات الله اکبر پادگان نظامی دشت آزادگان مورد تهدید قرار گرفت ، اما در جبهه میانی بستان و مناطق گسترده ای از استان خوزستان علی رغم اجرای چندین عملیات کوچک و بزرگ تا مهر ماه 60 این مناطق همچنان در تصرف دشمن بود ؛ اگر چه رزمندگان اسلام قبل از فتح نهایی بستان ، حملات و فداکاری هایی را در باز پس گیری این مناطق از خود نشان دادند . به عنوان مثال در تاریخ 59/10/15 نیروهای تیپ همدان و برادران سپاه مواضع سد کننده ای در مقابل دشمن به وجود آورده و با هجوم به آنها باعث متلاشی شدن ? تیپ و انهدام تعداد زیادی از تانک های بعثیان گردیدند .

* تشکیل جلسه سازمان کنفرانس اسلامی در مورد جنگ ایران و عراق (1359 ش)
اشاره:
سازمان کنفرانس اسلامی از نخستین روزهای جنگ ایران و عراق وارد صحنه شد. وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان که برای شرکت در اجلاس سالانه مجمع عمومی در نیویورک بودند در تاریخ چهارم مهر 1359، به منظور بررسی جنگ ایران و عراق تشکیل جلسه دادند. برگزاری این جلسه به پیشنهاد نمایندگان اندونزی و لیبی بود که در اجلاس تصمیم گرفته شد تا کمیته‏ای به نام کمیته حُسن نیت به منظور پایان دادن به جنگ تشکیل دهد. این کمیته در طول کار خود، نُه بار نشست و چند بار سفر به تهران و بغداد داشت اما کار آن، در حالی که جنگ همچنان ادامه می‏یافت و شرایط جبهه‏ها به نفع جمهوری اسلامی ایران در حال تغییر بود، به جایی نرسید.

4 مهر درگذر تاریخ

* اعتراض مردم تهران نسبت به کمبود نان و ارزاق عمومی (1304 ش)
اشاره:
در اواخر تابستان 1304، به علت کمبود گندم و آرد، میزان دریافت آرد نانوایی‏های تهران از سهمیه معین شده کمتر شد و تهیه نان در شهر با سختی روبرو گردید. ادامه این مشکل، موجب نارضایتی مردم از دولت شد. همزمان با گسترش دایره نارضایتی مردم، مأموران نظمیه نیز با تحریک احساسات مردم و ایجاد ناامنی کوشیدند که مانع از بازگشت احمدشاه به کشور شوند. احمد شاه نیز که در اروپا به سرمی‏برد با مشاهده این اوضاع، از بازگشت به ایران منصرف شد. در روزهای آغازین مهرماه، جمعیت زیادی از زنان و مردان معترض به منازل علما رفتند و در روز چهارم مهر جمعیتی در حدود بیست هزار نفر به سمت مجلس حرکت کردند و در مقابل مجلس به نمایندگان اهانت نمودند. در این حال، رضاخان سردار سپه، دستور تیراندازی داد و تعدادی کشته و مجروح شدند و حکومت نظامی اعلام شد. در این فرصت حکومت نظامی، رضاخان مخالفان خود را به بهانه بازداشت عاملان بلوای نان دستگیر نمود و آرامش را به تهران بازگرداند. در واقع سردار سپه با آشوب آفرینی نسبت به تأمین نان، هم مجلس را مرعوب نمود، هم قدرت خود را نشان داد و هم موجبات تنفر و بدبینی مردم را نسبت به نمایندگان فراهم ساخت. این جنبش‏ها در اواخر مهرماه به نهضتی بر ضد قاجار تبدیل شد و رضاخان که خود را فعّال مایشاء و همه کاره ایران می‏دانست در تصمیم خود بر انقراض قاجار و ایجاد سلسله پهلوی راسخ‏تر شد. تا این که یک ماه بعد در نهم آبان 1304 به آرزوی دیرینه خود یعنی کسب قدرت مطلق رسید.

* درگذشت استاد «رضا مافی» خطاط صاحب سبک و نقاش برجسته معاصر (1361 ش)
اشاره:
استاد رضا مافی در سال 1322 ش در مشهد به دنیا آمد. از کودکی به هنر گرایش داشت. اولین استاد وی در زمینه هنر خطاطی، استاد اعتضادی بود که در آن زمان، کتب خطی موزه آستان قدس رضوی را مرمت می‏کرد. بعدها نزد استاد حسین میرخانی در تهران شاگردی نمود و از شیوه میرزا غلامرضا اصفهانی هنرمند قرن سیزدهم تأثیر می‏پذیرفت. او سپس به خط نقاشی روی آورد و نستعلیق را وارد خط نقاشی کرد. استاد مافی نخستین هنرمند خطاطی بود که خط و نقاشی را به صورت تابلو عرضه کرد و خط نستعلیق را به شکل نقاشی - خطاطی ترسیم نمود. این هنرمند خطاط، بیش از هشتصد تابلو خلق کرد و تعدادی نمایشگاه از آثار خود، در داخل و خارج از ایران، برپا نمود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1358 نمایشگاهی با عنوان شهیدان راه آزادی شامل آخرین کارهایش را برپا کرد و درآمد این نمایشگاه را برای نوشتن سنگ نبشته‏ای برای شهدای انقلاب اسلامی در نظر گرفت. رضا مافی در 39 سالگی بر اثر سانحه‏ای درگذشت و در حرم عبدالعظیم دفن شد.

* تأسیس بندر و منطقه آزاد تجاری در جزیره کیش (1365 ش)
اشاره:
جزیره کیش در زمان حکومت ستمشاهی به عنوان مرکزی توریستی و تفریحی مورد استفاده قرار می‏گرفت. پس از پیروزی انقلاب، تأسیسات سیاحتی - اقتصادی این منطقه برای عموم گشایش یافت، تا این که طرح ایجاد بندر آزاد در این جزیره که قبلاً توسط دولت به تصویب رسیده بود، از طریق رسانه‏های گروهی اعلام گردید. هدف از این طرح، تبدیل کیش به یک بازار مناسب برای صادرات و واردات کالا منطبق بر موازین اسلامی و نیز کمک به ساکنان جزیره و تولید اشتغال برای آنها و ارائه خدمات به سایر جزایر اعلام شد. طبق این طرح، افراد می‏توانند هر مقدار کالا وارد این جزیره کنند تا از آن جا به کشورهای منطقه صادر شود. همچنین ورود کالا از طریق بازاری که در این جزیره ایجاد می‏شود صورت می‏گیرد.

* شهادت شهید محمدباقر منصوری (1371ش)
اشاره:
شهرستان بیجار از استان کردستان در سال ۱۳۴۳ش شاهد ولادت کودکی به‌نام محمدباقر بود: شهید محمدباقر منصوری. او روزهای زیبای کودکی‌اش را در کنار خانواده سپری کرد. سال ۱۳۴۹ش آموختن را آغاز نمود و تا پایان سال دوم مقطع راهنمایی درس خواند. ۱۵ ساله بود (سال ۱۳۵۸ش) که به عضویت افتخاری مرکز فرهنگی سپاه پاسداران شهرستان بیجار درآمد. در سال ۱۳۶۲ش برای انجام خدمت نظام وظیفه آماده شد و مدت دو سال با همراهی تیپ ۵۵ هوابرد شیراز در جبهه‌های جنوب و غرب کشور خدمت نمود. جنگ تحمیلی، آغاز راه صعب و دشوار برای مردان غیور این سرزمین آسمانی بود. محمد در خیل یاوران روح‌الله (ره) به دفاع از حریم ایران اسلامی پرداخت. دو بار در منطقه عملیاتی سومار و یک بار در آبان‌ماه سال ۱۳۶۲ش از ناحیه ساق پای راست و بار دیگر در دی‌ماه همان سال از ناحیه ران پای چپ مجروح شد. منصوری به‌خاطر علاقه‌ای که به کسب معلومات عقیدتی داشت، دوره‌ عالی پیاده را با کسب رتبه دوم در محل مرکز آموزش تخصصی شهید منتظری به پایان رساند. در سال ۱۳۶۷ش به‌عنوان پاسدار نمونه مورد تقدیر قرار گرفت و مسئولیت‌های متعددی از جمله آموزش نیروهای بسیجی و مسئول امور رده‌های بسیج، تسلیحات سپاه، گروهان عملیاتی سیاسران، ستاد ناحیه مقاومت جعفر‌آباد، قائم‌مقام گردان عملیاتی حسین‌آباد و فرماندهی گردان ادوات تیپ ۲ ویژه سقز را پذیرفت. محمدباقر در تاریخ چهارم مهرماه سال ۱۳۷۱ هجری شمسی در سن بیست و هشت سالگی در جریان یک درگیری با ضد انقلاب، خودروی وی به داخل دره سقوط کرد و در منطقه عملیاتی سرتون سقز، سکوی پرواز عاشقانه او به دیار جاویدان عشق گردید. مزار مطهر شهید محمدباقر منصوری در گلزار شهدای شهرستان بیجار قرار دارد.

* درگذشت استاد «عبدالکریم روشن تهرانی» عارف معاصر (1371 ش)
اشاره:
حاج میرزا عبدالکریم روشن تهرانی عارف و استاد برجسته معاصر، در سال 1282 ش در تهران به دنیا آمد. اشتیاق تفحّص در مبانی عرفان و فلسفه، او را به سوی فراگیری علوم اسلامی کشاند. وی در این زمینه از استادان بنام عصر خود، دانش آموخت و پس از چندی، خود، در ردیف استادان برجسته عرفان قرار گرفت. حاج میرزا عبدالکریم روشن تهرانی، مدتی در دانشکده الهیات دانشگاه تهران تدریس کرد که شاگردان بسیاری از محضر درسش بهره گرفتند. وی در 89 سالگی درگذشت.

* امضای پیمان منع آزمایش‌‌های هسته‏‌ای توسط ایران (1375 ش)

* شهادت شهید احمد دمیرچی (1357ش)
اشاره:
شهید احمد دمیرچی در سال ۱۳۳۲ش در تهران متولد شد. او دوران کودکی را در کانون پرمهر خانواده طی کرد و از تربیت اسلامی بهره‌مند شد. سپس تا سال ششم ابتدایی درس خواند اما بروز برخی مشکلات او را از ادامه تحصیل بازداشت. احمد پس از آن، حرفه ساخت کانال کولر را به‌عنوان شغل خویش انتخاب کرد. او که از تعالیم دینی بهره‌های فراوانی جسته بود، به انجام فرائض دینی مقید و پای‌بند بود. جرقه‌های انقلاب اسلامی نیز ذهن او را بیدارتر نمود تا آنجا که در تمام صحنه‌های مبارزات مردمی علیه رژیم طاغوتی شاه حضور می‌یافت. سرانجام در روز هفدهم شهریور ماه سال ۱۳۵۷ هجری شمسی هنگام درگیری با مزدوران رژیم شاه، هدف گلوله قرار گرفت و مجروح گشت. احمد دمیرچی چندین روز بعد در چهارم مهرماه همان سال در بیمارستان و در سن بیست و پنج سالگی به شهادت رسید. مزار شهید احمد دمیرچی در بهشت زهرا (س) قرار دارد.

* تلویزیون سیستان و بلوچستان افتتاح و آماده بهره برداری شد(1350ش)

* قرارداد بهره برداری از معادن مس سرچشمه کرمان با یک شرکت آمریکایی منعقد شد(1351ش)

* ایران و استرالیا قرارداد فرهنگی و بازرگانی امضاء کردند(1353ش)

* عباسعلی خلعتبری وزیر امور خارجه در مجمع عمومی سازمان ملل سیاست ایران را در مسائل مختلف جهانی روشن کرد(1354ش)

* جیمی کارتر و دولت آمریکا آمادگی خود را برای دفاع از رژیم ایران ابراز داشتند(1356ش)
20 ذی القعده درگذر تاریخ

* درگذشت «ابوعلی قیروانی» شاعر و ادیب(456 ق)
اشاره:
ابوعلی قیروانی شاعر،ادیب و منتقد مراکشی در سال390 ق در مراکش به دنیا آمد. از کودکی به فراگیری شعر و ادب و دیگر علوم رایج زمان خود پرداخت. پس از آن به منظور شرکت در مجالس درس دانشمندان برجسته، به قیروان، واقع در جنوب تونس که در آن زمان مهد تمدن اسلامی در شمال آفریقا و اندلس به حساب می‏آمد، رفت و مهارت خاصی در عرصه‏ی شعر و ادب به دست آورد. اشعار قیروانی که بیشتر در معانی، مدح، وصف و غزل است، تصویری از مراحل مختلف زندگی اجتماعی و ادبی او را ترسیم می‏کند. او شیوه‏ی تازه‏ای در نقد آثار ادبی به وجود آورد به طوری که نقد را که تا پیش از آن در حد مقدمه و توضیح بود تا حد مکتبی معتبر و قابل توجه اعتبار بخشید. از قیروانی آثاری به صورت خطی و چاپی بر جای مانده است که از آن میان می‏توان به کتبی درباره‏ی شناخت صنایع شعری و شاعران قیروان اشاره کرد. ابوعلی قیروانی به هنگام مرگ 66 سال داشت.

* به وجود آمدن اولین وزارت امور خارجه در ایران در زمان «فتحعلی شاه قاجار» (1237 ق)
اشاره:
سابقه فعالیت وزارت امور خارجه ایران به دو قرن می‌رسد. تا پایان قرن 18 میلادی، امور مربوط به روابط خارجی ایران توسط رجالی اداره می‌شدکه عمدتاً در دربار مستقر بودند و کشور، چیزی به نام وزارت خارجه نداشت. اما از ابتدای قرن نوزدهم که انتصاب سفرای ایران در کشورهای خارجی و یا پذیرش سفیران خارجی در ایران آغاز شد، کثرت امور مربوط به سیاست خارجی و نمایندگان سیاسی متعددی که از سوی دولتهای بیگانه وارد ایران می‌شدند، سبب شد که دولت ایران به فکر تأسیس وزارتخانه جدید «امور خارجه» بیافتد. از این رو فتحعلی شاه قاجار در 1809 میلادی / 1224 ه‍ . ق فرمان تأسیس دفتری را صادر کرد که با عنوان «امور خارجی» کار مراوده با نمایندگان دولتهای خارجی در ایران، دریافت نامه‌‌ها، مرسولات سلاطین خارجی و قرائت آنها در حضور شا ه و تهیه پاسخ آنها و یا ترتیب اعزام نمایندگان ایرانی به کشورهای خارجی را بر عهده گرفت. متعاقب تشکیل این دفتر «میرزارضاقلی‌خان نوائی» موسوم به «منشی‌الممالک» به دستور فتحعلی شاه سرپرست این دفتر شد. منشی‌الممالک که در آن زمان وزارت داخله را اداره می‌کرد، با حفظ سمت، مدت 12 سال در دربار ایران تصدی «دفتر امور خارجی» را نیز بر عهده داشت. اما روابط خارجی ایران تنها در اعزام نمایندگان ایرانی به خارج و یا پذیرفتن نمایندگان خارجی در ایران خلاصه نمی‌شد و حضور ایران در صحنه روابط بین‌‌المللی و ضرورت مواجهه با تحولات جهان ایجاب می‌کرد کانون تصمیم‌گیری‌های ایران در عرصه سیاست خارجی فراتر از یک دفتر تحت پوشش دربار باشد. از این رو در اکتبر 1821 م / 1237 ه‍ . ق فتحعلی‌شاه رسماً دستور تأسیس وزارت امور خارجه ایران را صادر کرد. این وزارتخانه تأسیس شد و «میرزا عبدالوهاب خان نشاط اصفهانی» به عنوان اولین وزیر خارجه ایران منصوب گردید.

26 سپتامبر درگذر تاریخ

* تأسیس اولین کلیسای مسیحی به فرمان «کُنْسْتانْتین» امپراتور روم در اورشلیم (330م)

* آغاز سلطنت «خسرو پرویز» پادشاه معروف سلسله ساسانی (590م)

* اختراع زبان بین‏المللی «اسپرانتو» توسط «لودویک زامنهوف» لغت ‏شناس روسی (1887م)

* تولد «مارتین هایْدْگِر» فیلسوف برجسته آلمانی (1889م)

* روز استقلال «زلاندنو» از استعمار انگلستان (1907م)

* آغاز نخست وزیری «احمد بن بلا» در الجزایر پس از استقلال این کشور (1962م)