در گذرتاریخ

3 مهر -19 ذی القعده- 25سپتامبر
دفع مقدس درگذر تاریخ

* شهادت شهید احمد رجب خیشگر (1359ش)
اشاره:
شهید احمد رجب خیشگر در یکی از روزهای زیبای سال ۱۳۳۹ش، در جمع مهربان و صمیمی خانواده‌ای متدین در شهر دزفول، چشم به جهان هستی گشود. تحصیلات ابتدایی و راهنمایی را با موفقیت به پایان رساند. در سال‏های اوج‌گیری مبارزات ملت ایران برای به پیروزی رساندن انقلاب اسلامی، به صف قیام مردمی پیوست و از ادامه تحصیل بازماند. پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، احمد به استخدام ارتش جمهوری اسلامی ایران درآمد. وی، دوره آموزشی نظامی را در زادگاهش دزفول گذراند تا این‏که جنگ تحمیلی با تجاوز نیروهای رژیم بعثی به مرزهای میهن اسلامی‏مان شروع شد.
احمد با شور و اشتیاقی فراوان به جبهه‌های نبرد حق علیه باطل شتافت و به پادگان دشت آزادگان سوسنگرد اعزام و در جبهه‌های الله‌اکبر مستقر گردید. او مردانه سلاح بر دوش کشید و در مقابل تجاوزگری‏های دشمن بعثی ایستادگی‏ها کرد. احمد به‏واسطه حماسه‌ها و دلاوری‏های فراوان که از خود نشان داد به درجه گروهان یکمی نائل گردید. سردار جوان سپاه اسلام دلیرانه زخم جنگ را چشید و از جبهه محروم شد.
اما موضوع را از خانواده پنهان نمود و سرانجام در تاریخ سوم مهرماه سال ۱۳۵۹ هجری شمسی در سن بیست سالگی عاشقانه به سوی ملکوت اعلی پرواز نمود. پیکر مطهر شهید احمد رجب خیشگر به دست دژخیمان بعثی افتاد و هنوز هم به وطن بازنگشته است.
3 مهر درگذر تاریخ

* درگذشت «غمام همدانی» شاعر معاصر ایرانی (1321 ش)
اشاره: محمد یوسف‏زاده معروف به غَمام همدانی در سال 1253 ش در نجف اشرف به دنیا آمد و تحصیلات مقدماتی را تا سیزده سالگی در آن شهر گذرانید. وی سپس به ایران آمد و در همدان، ادبیات فارسی و عربی و فقه را از استادان آن دیار فراگرفت.
غمام همدانی در منطق، فلسفه اسلامی و ادبیات به ویژه شعر فارسی و نیز سرودن غزل، از دانش و مهارتی بسیار برخوردار بود.
وی علاوه بر کار ادبی از مبارزان پرشور نهضت مشروطه نیز بود و در آن دوران به تأسیس انجمن اتحاد و انتشار روزنامه‏های اتحاد و الفت همت گماشت. اما هنگامی که انقلاب مشروطه بر اثر نفوذ غربزدگان و حضور عوامل استبداد به انحراف کشیده شد، از سیاست کناره گرفت و به نشر تعالیم اجتماعی و فعالیت ادبی پرداخت. تنها اثر باقی مانده از غَمام همدانی، دیوان اشعار اوست که کمتر از یک سوم سروده‏های وی را در بر می‏گیرد. این روزنامه‏نگار و شاعر ایرانی سرانجام در چنین روزی در سال 1321 ش در 68 سالگی در تهران درگذشت و در همدان به خاک سپرده شد.
* اعتصاب کارکنان مخابرات تهران و کشت و صنعت شوشتر در اعتراض به رژیم پهلوی (1357 ش)

* انتخاب شهید مهندس «محمدجواد تندگویان» به وزارت نفت دولت شهید رجایی (1359 ش)
اشاره: با انتخاب شهید رجایی به نخست وزیری و معرفی کابینه به مجلس در مرداد 1359، برخی از وزارت‏خانه‏ها از جمله وزارت نفت بدون وزیر باقی ماند. در دوم مهر آن سال از سوی شهید رجایی، مهندس محمد جواد تندگویان برای وزارت نفت معرفی شد. نخست وزیر در معرفی ایشان به مجلس، از فعالیت‏های تخصصی وی در صنعت نفت یاد کرد و از مهار گاز یکی از چاه‏ها که در مطبوعات خارجی نیز انعکاس یافت به عنوان بخشی از توانایی‏های ایشان نام برد. پس از سخنان موافق و مخالف، مهندس تندگویان با اکثریت قاطع آرا به عنوان وزیر نفت دولت شهید رجایی از مجلس رأی اعتماد گرفت. سرانجام چهل روز بعد در 12 آبان 1359 در جریان بازدید از مناطق نفتی خوزستان به همراه جمعی دیگر به اسارت نیروهای متجاوز عراقی درآمد تا این که پس از تحمل شکنجه‏های بسیار و شهادت ایشان، جنازه شهید تندگویان در سال 1370 به ایران منتقل شد و در بهشت زهرا مدفون گردید.

* سفر هیئت ایرانی به نیویورک برای انجام مذاکرات سه جانبه پس از پایان جنگ (1367 ش)
اشاره:
به درخواست دبیر کل سازمان ملل متحد و به منظور ادامه مذاکرات در نیویورک، هیئت بلندپایه جمهوری اسلامی ایران به سرپرستی وزیر وقت امور خارجه، در تاریخ سوم مهر 1367 عازم مقر سازمان ملل شد. این هیئت به مدت دو هفته، علاوه بر شرکت در مذاکرات سه جانبه وزاری خارجه ایران، عراق و دبیر کل، از فرصت حضور وزرای خارجه سایر کشورهای جهان به مناسبت برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل استفاده نمود و در ملاقات‏های متعدد، مواضع جمهوری اسلامی ایران به ویژه در خصوص مذاکرات مربوط به اجرای قطعنامه 598 و کارشکنی‏های عراق، مذاکرات قبلی نیویورک و ژنو و پیش شرطهای عراق و معاهده 1975 الجزایر را تشریح کرد. در نهایت، اولین دور مذاکرات سه جانبه از تاریخ نهم مهرماه آن سال آغاز شد و در بیستم آبان 67 پس از هفت دور ملاقات و مذاکره زیر نظر دبیر کل و یا نماینده ویژه وی، پایان پذیرفت. این دور از مذاکرات نتیجه‏ای در بر نداشت و این امر موجب نگرانی دبیر کل شد که در گزارش وی منعکس گردید. دبیر کل و هیئت ایرانی در عدم رضایت از برخورد عراق با مذاکرات شریک بودند، زیرا در عمل ثابت شد که این عراق است که فاقد علاقه و انگیزه برای اجرای قطعنامه 598 است. در حالی که فشار عراق بر آزادسازی اسرا بود، ایران بر عقب‏نشینی نیروها تأکید داشت. پیشرفت حاصل در تبادل اسرا اندک بود و صرفاً دو طرف با آزادی تعدادی از اسرای معلول و بیمار موافقت کردند.
* سیل در هشتپر و طوالش و آستارا جاده ها را در هم کوفت، ارتفاع آب در جاده ها به سه متر رسید(1352ش)

* اصغر پیروی دبیر کل کمیته المپیک ایران شد(1353ش

19 ذی القعده درگذر تاریخ
* درگذشت «کمال الدین فارسی» ریاضی‏دان ایرانی(718 ق)
اشاره:
کمال الدین فارسی ریاضی‏دان و فیزیک‏دان ایرانی در جوانی برای کسب علم و فضیلت به سفر پرداخت تا از دانش استادان برجسته‏ی عصر خود،بهره گیرد. با این که مدت عمر او کوتاه بود، اما آثار بدیعی در ریاضیات و نورشناسی بر جای گذاشت. مهم‏ترین اثر به جا مانده ازکمال الدین فارسی، رساله‏ی تَذکِرَةُ الاحباب می‏باشد که در مورد نظریه‏ی اعداد، تحریر شده است. مطالعه و بررسی این رساله نشان می‏دهدکه او ریاضی‏دانی مبتکر و صاحب اندیشه‏ای نو و دقیق بوده است. از دیگر آثار این ریاضی‏دان ایرانی، می‏توان به کتاب تنقیح المناظر اشاره کرد که هنوز هم به عنوان یک کتاب مرجع مورد استفاده‏ی پژوهشگران است.

* انقعاد معاهده ‏ی «اَرزَنة الروم» میان ایران و عثمانی(1238 ق)
اشاره:
پس از شکست دولت عثمانی از ایران،دولت مزبور تقاضای صلح نمود و معاهده‏ای در ارزنة الروم در ذی قعده‏ی سال 1238 ق بین نمایندگان طرفین به امضا رسید که شامل هفت ماده بود. به موجب این عهدنامه، دولت ایران ولایاتی را که از عثمانی تصرف کرده بود باز گرداند ودولت عثمانی نیز تعهد کرد که به زوّار ایرانی آزار نرساند و مالکیت ایران را بر بندر خرمشهر،جزیره‏ی خضر و ساحل چپ اروند رود و نیز حق کشتی رانی در این قسمت رودخانه را به رسمیت بشناسد. همچنین قرار شد هر دولت در پایتخت یکدیگر سفیر و نماینده داشته باشد.

25 سپتامبر درگذر تاریخ
* مرگ «راجر بیکُن» فیلسوف، شیمی‏دان، نویسنده و کشیش انگلیسی (1294م)

* کشف اقیانوس کبیر توسط دریانوردان اسپانیایی (1513م)

* تولد «ویلیام فاکنر» ادیب و نویسنده برجسته امریکایی(1897م)

* درگذشت «جورج سانْتایانا» فیلسوف و نویسنده معروف اسپانیایی (1953م) (ر.ک: 16 دسامبر)