25شهریور- 10ذی القعده - 16سپتامبر

25 شهریور در گذر تاریخ

* برگزاری انتخابات اولین دوره مجلس شورای ملی در ایران (1285 ش)

اشاره:

پس از صدور فرمان مشروطیت و تصمیم‏گیری درباره تأسیس مجلس شورای ملی، در روز 25 شهریور 1285ش، دوره نخست انتخابات مجلس در تهران و سراسر کشور برگزار شد. انتخاب چنین روزی که با 27 رجب 1324 ق، سالروز مبعث پیامبر اسلام(ص) همزمان بود، در جلسه روزهای گذشته اشراف و اعیان به تصویب رسیده بود. نمایندگان دروه اول بر اساس ماده نخست نظامنامه تدوین شده، نه بر اساس رأی مردم، که با رأی اصناف، شاهزادگان، علماء، تجار و ملاّکین انتخاب می‏شدند. با این تصور که هر صنف و طبقه، بهتر از سایرین، نسبت به مشکلات خود، آگاه است. همچنین از تهران سی و دو نفر و از سایر شهرستان‏ها، به میزان جمعیت بین شش تا دوازده تن برگزیده شدند. حداکثر نمایندگان مجلس نیز برابر نظامنامه، دویست نفر بود.

* سقوط دیکتاتوری

رضاخان میرپنج و آغاز سلطنت «محمدرضا پهلوی» با حمایت انگلیس (1320 ش)

اشاره:

پس از تهاجم ارتش سرخ شوروی از شمال و ارتش انگلیس از غرب و جنوب به ایران و اشغال نظامی کشور در جریان جنگ جهانی دوم، رضاخان در 25 شهریور 1320، پس از شانزده سال دیکتاتوری و استبداد مجبور به استعفا گردید و فرزندش محمدرضا پهلوی را به جانشینی خویش برگزید. در این حال، رضاخان میرپنج، با دزدیدن جواهرات سلطنتی متعلق به مردم ایران، با خانواده خود به اصفهان گریخته، از آنجا ابتدا تصمیم داشت به هندوستان یا ژاپن و سپس به شیلی رود، ولی در طی سفر به او اطلاع دادند که دولت انگلیس با رفتن او به هندوستان مخالف است. سرانجام رضاخان را با خفّت و خواری به جزیره «موریس» در اقیانوس هند و پس از مدتی به «ژوهانسبورگ» در آفریقای جنوبی تبعید کردند. به گفته انگلیسی‏ها مهره‏ای را که خود آورده بودیم، خود نیز بردیم. پس از استعفای اجباری او از سلطنت، جلسه فوق‏العاده مجلس شورای ملی برگزار شد و محمدرضا به پادشاهی رسید. اشغالگران نیز که او را فردی خام، کم‏تجربه، ترسو و مطیع دیدند، با این تعهد که با متفقین همکاری کند، وی را تأیید کردند.

* رحلت واعظ و خطیب شهیر «شیخ مرتضی انصاری قمی» (1353ش)

اشاره:

حجت‏الاسلام مرتضی بن محمدحسین انصاری قمی، از نسل زکریابن آدم اشعری قمی، در سال 1284ش (1323ق) در قم به دنیا آمد و به فراگیری علوم اسلامی پرداخت. وی پس از آن از محضر آخوندملاعلی همدانی، سیّدمحمدتقی خوانساری و میرزا محمد همدانی استفاده برد و مبانی علمی خویش را استوار ساخت. حجت‏الاسلام انصاری از آن پس به ترویج و نشر اسلام، مبارزه با فرقه‏های گمراه، اقامه جماعت و ترویج دین در قم و گرگان و نقاط دیگر ایران پرداخت و ده‏ها سال از عمر خود را در این راه صرف کرد. وی خطیبی توانا و سخنوری فصیح و بلیغ و از جمله وعاظ بود و به اهل بیت(ع) ارادت زیادی داشت. حجت‏الاسلام شیخ مرتضی انصاری، برای تبلیغ به بسیاری از نقاط ایران سفر کرد و با گروه‏های مخالف، مجادله و مباحثه می‏نمود. این خطیب و سخنور مسلمان سرانجام در بیست و پنجم شهریور 1353ش برابر با 28 جمادی‏الاخر 1394ق در 69 سالگی بدرود حیات گفت و در قبرستان شیخان قم نزدیک قبر زکریا بن آدم به خاک سپرده شد.

* صدور اعلامیه روحانیان مبنی بر ادامه مبارزات تا درهم شکستن پایه ‏های رژیم طاغوت (1356 ش)

اشاره:

مبارزه روحانیان مبارز با رژیم پهلوی که تقریباً از سال 1342ش به صورت جدی آغاز شده بود، در دوران حکومت آموزگار وارد مرحله جدید شد، حرکتی که سراسر ایران را فرا گرفت. در این راستا، نخستین اعلامیه شدیداللحن و کوبنده روحانیون مبارز ایران بر ضد رژیم پهلوی در 25 شهریور 1356 انتشار یافت. در این اعلامیه آمده بود: «روحانیون مبارز ایران به منظور درهم شکستن پایه‏های رژیم دیکتاتوری و برقراری عدالت اجتماعی و آزادی، تاسرحد رسیدن به جامعه توحیدی، همراه و همگام با ملت مسلمان ایران، به مبارزه پیگیر و خستگی‏ناپذیر خود ادامه خواهند داد».

* وقوع زلزله شدید در طبس (1357 ش)

اشاره:

در غروب روز 25 شهریور 1357، زلزله شدیدی شهرستان‏های جنوب استان خراسان را به لرزه درآورد. این زمین لرزه بیش از 20000 کشته و مجروح بر جای گذاشت. همچنین غیر از شهر طبس که با خاک یکسان شد، نزدیک به یکصد روستای بزرگ و کوچک به کلی از بین رفت و90 درصد ساکنان آن مجروح یا کشته شدند.

* اهداء نشان افتخار یونسکو به نهضت سوادآموزی

(1378 ش)

اشاره:

جایزه مالکوم آدیشه شیا در سال 1378 که برای نخستین بار از سوی سازمان یونسکو به جمهوری اسلامی ایران به دلیل طرح خدمات مکاتبه‌ای سازمان نهضت سوادآموزی اعطاء شد. این جایزه به خاطر نوآوری در برنامهِ پس از سوادآموزی و آموزش مداوم بزرگسالان خصوصاً از طریق آموزش از راه دور اعطاء گردید. تأکید این طرح بر زنان و دخترانی که دارای آموزش پایه بوده و قادر به ادامه تحصیلات نمی‌باشند، بوده است.

* رحلت علامه سیّد مرتضی عسکری (1386ش)

اشاره:

علامه سیّد مرتضی عسکری در سال 1293شمسی

در سامرا در خاندان علم و دانش پرور عریقی متولد شد. پدر بزرگوار ایشان، آیت الله سیّد محمد حسینی معروف به شیخ الاسلام فرزند آیت الله سید اسماعیل شیخ الاسلام و داماد آیت الله میر محمد شریف عسکری تهرانی معروف به خاتمة‌المحدثین بود. ایشان از ده سالگی به حوزه های علوم دینی پای گذاشت، مقدمات و بخش هائی از سطوح را در همان شهر تحصیل کرد و در سال 1310 شمسی در عصر مرجعیت آیت الله العظمی حائری به حوزه علمیه قم مشرف و ادامه دروس سطوح را در محضر بزرگانی همچون آیت الله شیخ محمدحسین شریعتمدار ساوجی و آیت الله سیّد شهاب الدین مرعشی در فقه و اصول و لمعه و قوانین و رسایل و مکاسب و بخشی از کفایه را تعلم کرد. وی سپس از آنجا به سامرا بازگشت و ادامه کفایه و فقه اجتهادی و اصول خارج را از اساتید بزرگ آن شهر از جمله آیت‌الله آقا میرزا حبیب الله اشتهاردی

و آیت‌الله سیّد محمدرضا شوشتری تحصیل کرد.

از بزرگترین کارهای علامه تحقیقات نوینی است که شهرت ایشان بیشتر مرهون آن است. این تحقیقات کارهای نو و روشهای نوینی در تحقیقات اسلامی پدید آورد و در واقع راه نوینی در تبیین اسلام شیعی و دفاع از آن بود. اولین نمونه از این گونه تحقیقات در سال 1375ه.ق به نام «عبدالله بن سبا و اساطیر اخری» نشر یافت که در عالم اسلام شهرت یافت و تأثیرگذار شد و در مجله الازهر، دو مقاله و نقد در مورد آن نوشته شد.این کتاب تا حدود 4 جلد ادامه یافت. بعد از ان «خمسون ومئة صحابی مختلق»(یکصد و پنجاه صحابى ساختگى) در سه جلد و «معالم المدرستین» در 3 جلد و «القرآن الکریم و روایات مدرستین»در 3 جلد و سر انجام محموعه بزرگی از رساله های کوچک به نام بر گستره کتاب و سنت، بخشی از تألیفات ایشان می‌باشد. این کتابها به زبانهای انگلیسی، فارسی ، ترکی و اردو و بخشی از آنها به زبانهای ایتالیائی، روسی و ... ترجمه و نشر شده اند.

* درگذشت جعفر پتگر،

استاد نقاشی (1384ش)

اشاره:

جعفر پتگر در سال ۱۲۹۹ در شهر تبریز به دنیا آمد و در همان شهر به هنرستان «صنایع مستظرفه» رفت. در همان جا به فراگیری دوره مقدماتی نقاشی پرداخت. در اردیبهشت ۱۳۱۲ در تهران به هنرکده

«هنر های جدیده» وابسته به اداره صناعت وارد شد و پنج سال نیز در آنجا تحصیل کرد. همان سال به تهران آمد و در دانشکده هنر های زیبا

مشغول به تحصیل شد. همان سال ها بود که او و برادر بزرگ ترش، تصمیم گرفتند نام فامیل خود را از «برادران اکبری» به نامی کوتاه تر تبدیل کنند. علی پتگر فرزند استاد جعفر پتگر می گوید: «پدرم به کمک استادانش مثل آقای کسروی، نام فامیل خود را عوض کردند و گذاشتند پتگر، پتگر کلمه ای

اصیل و ایرانی است که در نقوش تخت جمشید هم به کار رفته است. کلمه پیکر تغییر شکل یافته کلمه پتگر است.» علی اصغر پتگر برادر استاد جعفر نیز نقاش بود. استاد جعفر در سن ۲۶ سالگی نخستین نمایشگاه خود را برگزار کرد. آن نمایشگاه گروهی بود و عنوان نخست آن به جعفر پتگر اهدا شد. استاد جعفر پتگر دو کتاب به نام های «مرزهای هنر و انسان» و «هنر و ابدیت» نوشته است.

هشت اثر او در موزه هنر های معاصر وجود دارد.

جعفر پتگر و برادرش علی اصغر پتگر از

سال ۱۳۱۹ آموزشگاه هنر داشتند که تا۱۳۷۰ نیز این آموزشگاه فعال بود. جعفر پتگر

گاهی برای مجله ها مقاله می نوشت و کاریکاتور می کشید.

* همزمان با پایان المپیک آسیائی در تهران اعلام شد: (1353ش)

اشاره:

ایران با 36 مدال طلا، 28 نقره و 17 مدال برنز مقام دوم و قهرمانان ژاپن و جمهوری خلق چین اول و سوم شدند.

* جلیل شرکاء به معاونت

وزارت اقتصاد ملی معرفی شد

(1351ش)

* قرارداد 54 میلیارد ریالی برای احداث بزرگترین مجتمع بذری ایران با یک کنسرسیوم ایتالیائی امضاء شد(1354ش)

* زلزله شدیدی شهرستانهای

جنوب خراسان را به لرزه درآورد

(1357ش)

اشاره:

و بیش از ده هزار کشته و مجروح برجای گذشت و شهر طبس و بسیاری از روستاهای آن به صورت ویرانه ای درآمدند. از طرف دولت کمیته ای ویژه مرکب از وزیر مشاور در امور اجرائی، وزیر کشور، وزیر کشاورزی، وزیر شهرسازی و مسکن، وزیر مشاور و رئیس سازمان برنامه و مدیرعامل شیر و خورشید برای کمک به آسیب دیدگان مأمور شدند.

10 ذی القعده در گذر تاریخ

* انقراض سلسله‏ ی سامانیان توسط ایلک خان(389 ق)

اشاره:

بر اثر نفوذ بیش از حد غلامان تُرک در دربار سامانیان و دخالت آنان در تمام امور، حاکمیتِ این سلسله رو به انحطاط نهاد. پادشاهان سامانی در دوره‏ی اقتدار خود به آبادانی شهرهای قلمرو خود پرداختند. آن‏ها به ویژه به گسترش علم و ادب و تکریم عالمان، ادیبان و شعرا توجه‏ی زیادی داشتند، به گونه‏ای که مراکز علمی متعددی در شهرهای مختلف آسیای مرکزی و خراسان در شمال شرقی ایران تأسیس کردند. سرانجام این سلسله پس از 128 سال حکومت بر خراسان، ماوراء النهر و بخشی ازمناطق مرکزی ایران، توسط ایلک خان که از غلامان ترک و صاحب نفوذ بود،منقرض گردید. همزمان با اضمحلال سامانیان، خاندان آل بویه و سلسله‏ای از ترکان به نام غزنویان در ایران قدرت یافتند.

* تولد «سبط ماردینی»

منجم و ریاضی‌دان مسلمان

(826 ق)

اشاره:

سبط ماردینی در دمشق به دنیا آمد. او نزد دانشمندان برجسته‏ی زمان خود به کسب دانش و معارف گوناگون به ویژه ستاره‏شناسی و ریاضیات پرداخت و در این علوم از مهارت بسیار بهره‏مند گردید. ماردینی، سال‏های طولانی از عمر خود را به تحقیق و تألیف کتاب و تدریس گذراند. مورخان، حدود چهل و دو کتاب و رساله را به نام این دانشمند بزرگ مسلمان ثبت کرده‏اند که نسخه‏های خطی برخی از آن‏ها موجود است. از جمله آثاری که به ماردینی نسبت داده‏اند، کتاب دقایِقُ الحَقایِق می‏باشد که در دانش ریاضیات نگاشته شده است.

* درگذشت «شیخ فخرالدین محمد بن حسن بن شهیدثانی» عالم نامدار شیعه(1030ق)

اشاره:

شیخ ابوجعفر محمد بن حسن بن شهید ثانی

ملقب به فخرالدین است که پدرش شیخ حسن،

صاحب کتاب معروف معالم الاصول و جدش، شهید ثانی و صاحب کتاب شرح لُمعه می‏باشد. وی فقیه، محدث، متکلم، ادیب و شاعر و از شاگردان پدر و نیز میرزا محمد استرآبادی بوده است. شیخ فخرالدین تألیفات بسیاری دارد که کتابِ اِستِقصاء الاعتبار فی شرحِ الاستِبصار، تزکیةُ الرّاوی، حاشیه‏ی من لا یحضرُهُ الفَقیه و دیوان اشعار از آن جمله‏اند. این عالم ربانی در پنجاه سالگی در مکه‏ی معظمه وفات یافت ودر نزدیکی استاد خود، میرزای استرآبادی و در جوارمرقد حضرت خدیجه(س) مدفون گردید.

16 سپتامبر در گذر تاریخ

* شهادت شیخ «عمر مختار» رهبر قیام ضد استعمار ایتالیا

در لیبی(1931م)

* درگذشت «فرانسوا فِنِلون» خطیب و نویسنده برجسته فرانسوی (1715م)

* مرگ «الکساندر پوپ»

شاعر و فیلسوف معروف انگلیسی (1744م)

* روز ملی و استقلال کشور «مکزیک» از استعمار اسپانیا (1821م)

* استفاده از تانک برای اولین بار در جنگ متفقین علیه آلمان‏ ها (1916م)

* درگذشت دکتر «رونالْدْ راس» پزشک انگلیسی و کاشف عامل بیماری مالاریا (1932م)

* روز بین ‏المللی

حفاظت از لایه اُزن

* درگذشت «احمدشاه مسعود» نظامی برجسته و سردار مبارز افغانی (2001م)

* تأسیس فدراسیون مالزی

در جنوب شرقی آسیا (1963م)

* محاصره «ورشو» پایتخت لهستان توسط ارتش آلمان در آغاز جنگ جهانی دوم (1939م)