21شهریور- 6 ذی القعده - 12سپتامبر

21 شهریوردر گذر تاریخ

* شهادت روحانی مبارز و مجاهد مشروطه ‏خواه «شیخ محمد خیابانی» (1299ش)

اشاره: زندگی روحانی مجاهد، شیخ محمد خیابانی پس از پیروزی مشروطه در سال 1285 ش، با تأسیس انجمن ایالتی در تبریز، وارد مرحله تازه‏ای گردید و در جریان محاصره تبریز، در دفاع از شهر نقش مهمی ایفا کرد. در زمان خیابانی اوضاع جهان اسلام و به ویژه ایران، به خاطر دخالت‏های بیگانگان از جمله روسیه، انگلیس و آلمان، بسیار آشفته و تأسف‏انگیز بود. پس از خلع محمدعلی شاه از سلطنت، خیابانی در سی سالگی به عنوان نماینده مردم تبریز راهی مجلس شورای ملی گردید. او ضعیف و وابسته دولت مرکزی، ایجاد یک تحول اساسی در سیستم حکومت ایران و احیای آزادی را گام نخست برای خانه تکانی ایران و بیرون راندن اشغالگران خارجی می‏دانست. از این رو، بعد از قبول قرارداد 1919 م از سوی دولت ایران، در تبریز دست به قیام زد. وی در جریان این قیام که از 17 فروردین 1299 شمسی، آغاز شد، نهادهای دولتی تبریز را به تصرف خود درآورد و شهر را از دست دولتیان خارج ساخت. قیام پیروزمندانه مردم تبریز به رهبری شیخ محمد خیابانی، بیش از پنج ماه ادامه داشت اما به دلیل خیانت کسانی که قول همکاری داده بودند، کم بودن نیروها و حضور قوای قزاقخانه در کنار شهر تبریز و همکاری آن‏ها با حکومت مرکزی، این قیام به شکست منجر شد. سرانجام با ورود نیروهای دولتی، قزاقان به فرمان مُخبرالسلطنه فرستاده ویژه مشیرالدوله، صدراعظم وقت، شیخ محمد خیابانی را در 21 شهریور 1299 برابر با 29 ذی‏حجه 1338ق در چهل سالگی به شهادت رساندند و او را در گورستان سید حمزه تبریز به خاک سپردند. بعدها، آن گورستان به مدرسه تبدیل شد و پس از ویرانی مدرسه، مقبره خیابانی هم از بین رفت.

* رحلت استاد اخلاق آیت ‏الله «علی احمدی میانِجی» نماینده مجلس خبرگان رهبری (1379 ش)

اشاره: آیت الله علی احمدی میانِجی پس از پشت سر گذاشتن مقدمات و سطوح در زادگاهش و تبریز، راهی حوزه علمیه قم شد و از محضر حضرات آیات: سید حسین بروجردی، سیدمحمد محقق داماد و سید محمد رضا گلپایگانی استفاده نمود. آیت‏الله میانِجی همچنین با شرکت در درس فلسفه و تفسیر علامه طباطبایی، بنیه علمی خویش را استوار ساخت. وی همزمان با تحصیل و نیز تدریس، جلسات بحث پیرامون مسائل فقهی، حدیثی، کلامی، تفسیری و تاریخی تشکیل داد که این جلسات بیش از پنجاه سال به طول انجامید. آیت الله احمدی میانِجی با آغاز نهضت اسلامی مردم به رهبری امام خمینی(ره)، به کاروان انقلاب پیوسته و در این راه متحمل سختی‏های متعددی شد. ایشان از جمله افراد مؤثری بود که به همراه دیگر استادان حوزه علمیه، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم را تأسیس کرد و نامش در ذیل تمام اعلامیه‏های جامعه مدرسین علیه رژیم ستم‏شاهی به چشم می‏خورد. ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز هماره در سنگر خدمت حضور داشت و سه مرتبه به عنوان نماینده مردم استان آذربایجان شرقی، به نمایندگی مجلس خبرگان رهبری برگزیده شد. آیت الله احمدی میانِجی پس از عمری مجاهدت و تزکیه نفس و نیز فعالیت‏های مذهبی و سیاسی در 21 شهریور 1379 ش برابر با 12 جمادی الثانی 1421ق در 74 سالگی در قم دار فانی را وداع گفت و پس از تشییعی باشکوه، در حرم مطهر حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.

6 ذی القعده در گذر تاریخ

* وفات «ابوالحسن سهروردی» فقیه و ریاضی ‏دان(533 ق)

اشاره: ابوالحسن سهروردی در علوم اسلامی متبحر بود، اما شهرت او بیشتر به جهت دانش و آگاهی چشمگیرش در علم ریاضی است. سهروردی مدتی نزد امام محمد غزالی عالم و نویسنده‏ی مشهور آن عصر، کسب علم کرد. اثر معروف سهروردی، اصول الجَبر و المُقابله نام دارد که امروزه به صورت نسخه‏ی خطی موجود است.

* درگذشت»ابن هانی» شاعر و لغت شناس مسلمان(733 ق)

اشاره: ابوعبدالله محمد بن علی بن هانی لَخِمی سِبتی معروف به ابن هانی، در جنوب اندلس متولد شد و پس از طی دوران مقدماتی تحصیل، در اوائل جوانی نزد مشاهیر علم و ادب آن زمان به تحصیل پرداخت. از جمله آثار ابن هانی، می‏توان به کتاب شرح التَّسهیل، اُرجوزَةٌ فی الفَرائض و قوتُ المُقیم اشاره کرد. ابن هانی هنگامی که در جنگ برای باز پس‏گیری تنگه‏ی جبل الطارق شرکت کرده بود، بر اثر اصابت سنگ منجنیق کشته شد.

* رحلت حکیمِ الهی «میرزا ابوالحسن جلوه» عارف و استاد اخلاق (1314 ق)

اشاره: میرزا ابوالحسن جلوه در سال 1238 ق در احمدآباد هند به دنیا آمد. نَسَب ایشان با 30 پُشت به امام حسن مجتبی(ع) می‏رسد. ایشان در کودکی به همراه خانواده به اصفهان رفت و در آن شهر به تحصیل پرداخت و راه کمال پیمود. در سال 1273 ق راهی تهران شد و بیش از چهل سال در مدرسه‏ی دارالشفا به تدریس حکمت، فلسفه و ریاضیات مشغول گردید. میرزا طاهر تنکابنی، آیت‏الله محمدعلی شاه آبادی، سید حسین بادکوبه‏ای، ملامحمد آملی، جهانگیرخان قشقائى و علامه طباطبائى و... از شاگردانِ معروف ایشان می‏باشند. تالیفات میرزا ابوالحسن جلوه نیز گسترده و در خور توجه است که حاشیه بر شفا و اسفار، اثباتُ الحرکةُ الجَوهَریّه و... از آن جمله‏اند. سرانجام این حکیم الهی در شب جمعه، ششم ذی‏قعده سال 1314 ق در 76 سالگی در تهران وفات یافت ودر مرقد ابن بابْوِیْهْ مدفون گردید.

* وفات فقیه متکلم، آیت ‏الله «میرزا صادق آقا مجتهد تبریزی» (1351 ق)

اشاره: آقا میرزا صادق، فرزند عالم فقیه و متکلم، علامه میرزا محمدآقا، معروف به مجتهد کوچک در حدود سال 1273 قمری در شهر تبریز دیده به جهان گشود. در 19 سالگی به همراه برادر بزرگترش به نجف اشرف مهاجرت کرد و 24 سال در آنجا ماند. و از محضر اساتیدی چون شیخ حسین فاضل اردکانی، ملامحمدفاضل ایروانی، محمد فاضل شرابیانی، محمد حسن مامقانی و شیخ هادی تهرانی استفاده نمود. در سال 1312 قمری به تهران آمد و پس از آن در زادگاه خود اقامت گزید. او علناً با مشروطه‏ی غیرمشروعه مخالفت کرد و در راه مبارزه با استبداد رضاخانی، به کردستان تبعید گشت. به گفته‏ی علامه امینی، او یکی از چهره‏های درخشان تشیع بوده است. از این عالم بزرگ بیش از 12 اثر بر جای مانده. سرانجام به دنبال کسالت ذات الریه در شب جمعه ششم ذی‏القعده سال 1351 قمری در 78 سالگی در شهر مقدس قم از دنیا رحلت کرد و آیت الله شیخ ابوالقاسم کبیر بر بدن او نماز خواند. جنازه‏ی این عالم بزرگ را به حرم حضرت معصومه (س) حمل کردند و به هنگام حفر قبر، قبر آماده‏ای پیدا شد و مردم را به تعجب واداشت.

* روز بزرگداشت شاهچراغ

(آزادکننده هزار اسیر با مال شخص خود)

اشاره:

آرامگاه حضرت سید میر احمد برادر حضرت امام رضا (ع) امام هشتم شیعیان، در شیراز، واقع شده است. معین الدین ابوالقاسم جنید شیرازی گوید محله‏ای که هم اکنون احمد بن موسی در آن مدفون است، در اواخر قرن هشتم هجری به محله‏ی باغ قتلغ مشهور بوده است. اقوالی هم وجود دارد که مدفن آن جناب را در اسفراین خراسان دانسته‏اند.

حضرت احمد بن موسی(ع) در نزد پدرش امام موسی کاظم(ع)، از جایگاه و احترام ویژه‌ای برخوردار بوده است. نوشته‌اند که حضرت احمد، مردی کریم، جلیل القدر، بزرگوار و پارسا بود. حضرت امام موسی کاظم(ع) به دلیل علاقه‌ای که به حضرت احمد(ع) داشت، ملکی به نام یسیره را به او هدیه کرد، ملکی که بعدها حضرت احمد(ع) آن را فروخت و به وسیله آن هزار اسیر را آزاد کرد. پیشنهاد شیعیان برای امامت حضرت احمد بعد از امام موسی کاظم(ع) اعتبار و جایگاه احمد(ع) در بین فرزندان امام موسی(ع) تا اندازه‌ای بود که پس از شهادت امام موسی کاظم (ع)، گروهی از مردم به حمایت از امامت احمد(ع) برخاستند و فرقه‌ای به نام امامیه را پدید آوردند. بنا به دستور قتلغ، سربازان وی به پناهگاه حضرت احمدبن موسی(ع) حمله ور شدند، آن حضرت، شجاعانه در برابر سربازان به دفاع از خود پرداخت. دشمنان که از پس او برنمی‌آمدند، دیوار پشتی مخفی گاه حضرت را خراب کرده و به درون خانه او نفوذ کردند و از پشت سر با شمشیر، فرق مبارک آن حضرت را شکافتند و سپس خانه را بر بدن مطهر او ویران کردند، این واقعه در تاریخ 17 رجب رخ داده است.