جام جم آنلاين: قرن‌هاست كه بشر از بافته‌هاي مختلف براي پوشانيدن و حفاظت از پاها در برابر سرما و گرما و شرايط نامطلوب محيطي استفاده كرده است. با صنعتي شدن جهان، انواع جوراب با طرح‌ها و نقش‌هاي متفاوت با قيمتي ارزان‌تر در دسترس بشر قرار گرفت.
با وجود اين تنوع و تفاوت‌هاي ظاهري، جوراب‌هاي رايج فعلي ساختار و مواد اوليه مشابهي دارند. در اين ميان، شناخت بيشتر ما از ويژگي‌هاي مواد و نيز پيشرفت‌هاي چشمگير در حوزه فناوري نوين، طراحي و ساخت جوراب را بي‌بهره نگذاشته است.
به‌این‌ترتيب برخي از ضعف‌هايي كه آنها را به عنوان ويژگي‌هاي غير قابل تغيير جوراب پذيرفته بوديم قابل حل شده‌اند.
در اين نوشتار به بررسي چندين فناوري نوين در طراحي و توليد جوراب مي‌پردازيم.
پاهايي كه ديگر يخ نمي‌زنند
سرد شدن پاها يكي از مشكلاتي است كه ساكنان مناطق سردسير و كوهنوردان با آن دست و پنجه نرم مي‌كنند. در اين ميان فناوري نوين استفاده از رشته‌هاي نقره‌اي به كمك انسان آمده است. نقره با قابليت بازتاب دادن 95 درصد از انرژي تابشي برخوردكننده با آن بيشترين ميزان بازتابش را ميان فلزات مختلف دارد.
استفاده از رشته‌هاي ظريف نقره‌اي در ساخت جوراب سبب بازگرداندن انرژي گرمايي بدن به پوست و در نتيجه حداكثر كاهش اتلاف انرژي از طريق پاها مي‌شود. همچنين دستكش‌هايي كه با اين نوع فناوري توليد مي‌شوند نيز مي‌توانند در يك روز يا شب بسيار سرد، گرما را به دست‌ها برگردانند.
جوراب‌هايي كه ديگر بو نمي‌دهند
فعاليت باكتري‌هايي كه با عرق كردن پا فعال مي‌شوند عمده‌ترين دليل بو گرفتن پا و جوراب است. پيشرفت‌هاي بشر در فناوري نانو به صنعت توليد جوراب نيز گسترش يافته و راه‌حلي براي اين مشكل ارائه كرده است. رشته‌هاي نانوي نقره به كار رفته در جوراب‌هاي ضد عرق بهتر از الياف معمولي مي‌توانند عرق پا را جذب كنند.
همچنين اين نوع رشته‌ها توانايي از بين‌بردن باكتري‌هاي توليدكننده بوي بد را نيز دارند. البته استفاده از نانوذرات نقره، پديده جديدي در دنياي فناوري نيست. سال‌هاست از اين شيوه در پزشكي براي از بين بردن باكتري‌هاي موجود روي ابزارها و تجهيزات پزشكي بهره گرفته مي‌شود.
البته روند فعلي استفاده از نانوذرات نقره در ساخت جوراب‌هاي ضد عرق نگراني‌هايي را نيز در جوامع علمي ايجاد كرده است. از آنجا كه پس از هر بار شست‌وشو، قسمتي از اين ذرات از جوراب جدا شده و وارد سيستم فاضلاب مي‌شود، ممكن است آسيب‌هاي جدي و جبران ناپذيري به محيط زيست وارد كند.
جوراب‌هايي كه خود به خود پاك مي‌شوند
پژوهشگران چيني بتازگي به فناوري توليد نوعي پارچه دست يافتند كه مي‌تواند به صورت خودكار لكه‌ها و آلودگي‌هاي موجود روي خود را از بين ببرد. اين نوع پارچه كه در ساخت آن از تركيبي از نانوذرات دي‌اكسيد تيتانيوم و نيتروژن بهره گرفته شده است، در صورت قرار گرفتن در معرض تابش آفتاب مي‌تواند خود را تميز كند.
البته در گذشته نيز نوعي پارچه با اين قابليت طراحي شده بود، اما مشكل در اين بود كه حتما بايد در معرض تابش فرابنفش قرار مي‌گرفت. پژوهشگران سازنده اين پارچه ابراز اميدواري كرده‌اند كه در آينده بتوان از آن در ساخت جوراب و انواع مختلف لباس بهره گرفت.
جوراب‌هايي كه ديگر سوراخ نمي‌شوند
يكي از دلايل اصلي دور انداختن جوراب‌ها، سوراخ‌شدن آنها بويژه در ناحيه انگشتان و پاشنه پاست. همين نكته يك مبتكر 23ساله به نام كامرون كريتر را به فكر ساخت جوراب‌هايي انداخت كه هرگز سوراخ نمي‌شوند.
اين مبتكر با الهام‌گيري از جليقه‌هاي ضدگلوله‌اي كه هرگز سوراخ نمي‌شوند، نوعي جوراب را طراحي و توليد كرده است. در واقع در قسمت انگشتان و كف اين جوراب از نوعي ماده كربني خاص استفاده شده كه در برابر سوراخ‌شدگي و پاره‌شدگي مقاومت كرده و عمر مفيد جوراب را بسيار طولاني‌تر مي‌كند.
اين نوع جوراب‌ها بتازگي با نام تجاري سقراط (Socrates) به بازار عرضه شده و هر جفت آن به قيمت 25 دلار به فروش مي‌رسد. شركت توليدي اين محصول حتي ضمانت هم مي‌كند اين جوراب‌ها هرگز سوراخ نمي‌شوند.
جوراب‌هايي كه ديگر گم نمي‌شوند
بتازگي نوعي جوراب هوشمند توليد و به بازار عرضه شد كه مجهز به يك چيپ شناسايي امواج راديويي (RFID) است. اين چيپ نقش شناسنامه جوراب را دارد و اطلاعاتي نظير شماره سريال توليد آن را در خود جاي داده است.
پس از اين‌كه چند تا از جوراب‌ها شسته شد، مي‌توانيم چيپ‌هاي روي هر جوراب را اسكن كنيم. اسكنر داده‌ها را از طريق بلوتوث به تلفن همراه هوشمند فرستاده و نرم‌افزار مربوط در گوشي فعال مي‌شود.
اين نرم‌افزار داده‌هاي دريافتي را بسرعت پردازش كرده و عمر جوراب، اين كه متعلق به پاي راست است يا چپ، تعداد دفعاتي كه از ابتدا تاكنون شسته شده است و اين كه كدام جوراب ديگر جفتش است را نشان مي‌دهد. پس از پيدا‌كردن جفت هر جوراب و اسكن چيپ نصب شده روي آن، اطلاعات مربوط به تعداد دفعات شست‌وشوي آنها به‌روزرساني مي‌شود. رنگ اين جوراب‌هاي هوشمند سياه است.
يكي از مشكلاتي كه به جوراب‌هاي سياهرنگ مربوط است، كاهش تدريجي رنگ آنها طي شست‌وشوي‌هاي مكرر است. نرم‌افزاري كه براي اين جوراب‌ها طراحي شده قابليت ديگري نيز دارد و آن هم تعيين ميزان سياه بودن اين جوراب‌هاست.
در واقع اين نرم‌افزار با ارزيابي تصويري كه به وسيله دوربين تلفن همراه هوشمند از جوراب گرفته مي‌شود، رنگ فعلي و درجه سياه بودن آن را بررسي كرده و مناسب بودن يا نبودن پوشيدن آن را به كاربر اعلام مي‌دارد. البته قيمت 189 دلاري به ازاي هر جفت جوراب هوشمند، شايد چندان به مذاق همه خوش‌پوش‌ها سازگار نباشد!
صالح سپهري فر - جام جم