جام جم آنلاين: ديگر نه يك درس فانتزي است و نه يك نياز غيرضروري؛ امروزه به دليل گسترش روابط علمي، اجتماعي و اقتصادي بين كشورها و جانماندن از قافله جهاني‌شدن، يادگيري زبان خارجي به نيازي حياتي تبديل شده است.
با آن‌كه سال‌هاست در سطوح پايه مدارس كشور، كتاب‌هاي آموزش زبان خارجي تدريس مي‌شود، اما همچنان نسل‌هاي متوالي از دانش‌آموزان ايراني تك زبانه هستند و اغلب فارغ‌التحصيلان مدارس كشور ما نمي‌توانند ساده‌ترين نيازهاي زندگي خود را با زباني غير از زبان مادري بيان كنند.
خروجي آموزش‌هاي زبان خارجي در مدارس و حتي مراكز آموزش عالي ما نيز به گونه‌اي است كه اغلب فارغ‌التحصيلان تنها به دستور ساختاري زبان‌هاي خارجي آشنا مي‌شوند، اما در بخش‌هاي گفتاري و شنيداري، با ضعف مفرط مواجه هستند. طوري كه مثلا يك دانش‌آموز پيش‌دانشگاهي در طول دوره تحصيل خود با انواع زمان، فعل‌ها و دستور زبان‌هاي مرتبط با زبان انگليسي آشنا مي‌شود، اما نمي‌تواند از گوش و زبان خود در برقراري ارتباط با يك فرد انگليسي زبان بهره ببرد.
در واقع مي‌توان گفت يكي از عمده دلايل تاسيس آموزشگاه‌هاي زبان خارجي و افزايش روزافزون اين مراكز خصوصي، كاربردي نبودن نحوه تدريس زبان خارجي در مدارس است.
تاكيد همزمان بر 4مهارت زبان
آموزش زبان مانند آموزش درسي تئوري چون رياضي يا آموزش درسي عملي همچون نقشه‌كشي صنعتي نيست؛ بلكه آموزش‌هاي اصولي زبان، تركيبي از روش‌هاي تئوري و عملي همزمان است.
حميد خان‌بيگي، مدرس زبان انگليسي يكي از آموزشگاه‌هاي زبان به «جام‌جم» مي‌گويد: ما در زبان چهار مهارت اصلي داريم كه اين مهارت‌ها شامل صحبت‌كردن (Speaking)، شنيدن (listening)، نوشتن (writing) و خواندن (reading) است كه در مدارس كشور ما تنها به دو مهارت نوشتن و خواندن توجه مي‌شود.
او با اشاره به اين‌كه براي يادگيري كامل و علمي زبان، بايد روي هر چهار مهارت تمركز شود، عنوان مي‌كند: در اغلب آموزشگاه‌هاي زبان تلاش مي‌شود كه خلأ آموزش‌هاي اصولي زبان در مدارس كشور پر شود؛ به طور مثال در آموزشگاه‌هاي زبان با برگزاري كلاس‌هاي مكالمه و كلاس‌هاي بحث آزاد (free discussion) سعي مي‌كنند كه در اصلاح قفل زبان متقاضي را بشكنند.
سن مهم‌تر است يا استاد؟
متقاضيان يادگيري زبان خارجي، تنها به سن و سال خاصي محدود نمي‌شوند، بلكه اگر سري به آموزشگاه‌هاي زبان خارجي بزنيد، براحتي مي‌بينيد كه در اين كلاس ها، همه نوع سن و سالي مشاهده مي‌شود.
خان‌بيگي معتقد است يادگيري زبان، بيشتر از آن كه به سن و سال ربط داشته باشد، به نحوه تدريس معلم ربط دارد.
اين مدرس زبان تاكيد مي‌كند: درست است با بالا رفتن سن، سرعت انتقال مفاهيم دروس زبان، كمي سخت‌تر مي‌شود، اما اين اصلا به اين معني نيست كه كهنسالان نمي‌توانند زبان ياد بگيرند، زيرا مطابق تجربياتي كه داشتم اتفاقا برخي اوقات كهنسالاني كه قصد سفر به خارج از كشور را داشتند، انگيزه و توان يادگيري‌شان، بيشتر از جواناني بود كه به زبان تنها به ديد يك كلاس فوق برنامه نگاه مي‌كردند.
او مي‌افزايد: اگر كودكاني را كه از همان دوران كودكي در محيط‌هاي انگليسي زبان قرار مي‌گيرند، استثنا قرار دهيم، به نظرم نحوه تدريس استاد خيلي مهم‌تر از سن و سال متقاضي يادگيري زبان است.
از كلاس تقويتي تا روياي مهاجرت
در آموزشگاه‌هاي زبان ـ كه افزايش روزافزون آنها مرهون ضعف تدريس زبان در مدارس و دانشگاه‌هاي كشور است ـ همه گروه‌هاي سني به چشم مي‌خورد.
براي آگاهي از انگيزه‌هاي متقاضيان آموزش زبان، به يكي از آموزشگاه‌هاي مشهور زبان انگليسي مي‌روم.
نكته: آموزش زبان مانند آموزش درسي تئوري مانند رياضي يا آموزش درسي عملي همچون نقشه‌كشي صنعتي نيست؛ بلكه آموزش‌هاي اصولي زبان، تركيبي از روش‌هاي تئوري و عملي همزمان است
مهدي، 25 ساله با كيفي مملو از كتاب‌هاي آموزش زبان مي‌گويد: در دانشگاه رشته گياه‌پزشكي خوانده‌ام، اما پس از فارغ‌التحصيلي نتوانستم كاري پيداكنم، به همين دليل نيز قصد دارم زبان انگليسي‌ام را تقويت كنم تا راحت‌تر بتوانم از كشورهاي اروپايي، ويزاي تحصيلي يا ويزاي كار دريافت كنم.
او درباره كيفيت آموزش‌هاي زبان در آموزشگاه‌ها مي‌گويد: بين تدريس در آموزشگاه با درس زبان در مدرسه و دانشگاه، از زمين تا آسمان فرق وجود دارد؛ اينجا حداقل ياد گرفته‌ام دست و پا شكسته با يك انگليسي‌زبان صحبت كنم، اما بجز برخي معني كلمات انگليسي، چيز ديگري از كلاس‌هاي مدرسه يادم نمي‌آيد.
متين 13 ساله هم مي‌گويد به پيشنهاد پدر و مادرش در كلاس‌هاي زبان شركت كرده است.
او مي‌گويد: من علاوه بر كلاس زبان، به كلاس موسيقي هم مي‌روم؛ به دليل همين كلاس‌هاي زبان، در مدرسه‌مان حرف اول را در درس زبان مي‌زنم و استادم مي‌گويد حتي مي‌توانم تا چند سال ديگر در همين موسسه، مدرس زبان باشم.
از روش‌هاي نوين آموزشي بي‌بهره‌ايم
بسياري از ما به خاطر داريم فرآيند آموزش زبان در اغلب كلاس‌هاي درس مدرسه به اين سبك و سياق بود كه ابتدا معلم، كلمات انگليسي يا عربي را ترجمه مي‌كرد، سپس متن درس ترجمه مي‌شد و در پايان كلاس هم دستور زبان (گرامر) همان درس توضيح داده مي‌شد.
خان‌بيگي مي‌گويد: سيستم آموزش زبان در مدارس ما فقط به درد ترجمه‌كردن متون انگليسي مي‌خورد و البته حتي ترجمه دقيق و علمي هم به ما آموخته نمي‌شود، اما امروزه سيستم‌هاي نوين آموزشي آمده است كه مي‌تواند فرآيند زبان‌آموزي كاربردي را در زماني كمتر و با كيفيت بهتر ارائه دهد.
او يادآور مي‌شود: استفاده از فيلم‌هاي آموزشي زبان اصلي، قراردادن زبان‌آموز در محيطي مشابه محيط كشورهاي خارجي، مكالمه‌هاي دقيق و هدفمند و استفاده از فناوري‌هاي صوت و تصوير براي انتقال مفاهيم زباني از جمله روش‌هاي جديدي است كه براي يادگيري سريع و اصولي زبان استفاده مي‌شود، اما هنوز هم در بيشتر مدارس كشور ما از اين شيوه‌ها استفاده نمي‌شود.
ارتباط جذب گردشگر با يادگيري زبان
در حالي كه به گفته كارشناسان، درآمدهاي گردشگري مي‌تواند اقتصاد كشور را متحول كند و حتي ميزان درآمد گردشگري را بالاتر از درآمدهاي نفت بنشاند، اما به دليل نبود سياستگذاري صحيح در اين حوزه، ميزان جذب گردشگر در كشور ما بسيار محدود است؛ طوري كه مطابق گزارش سالانه مجمع جهاني اقتصاد در سال 2011، ايران در ميان 16 كشور منطقه خاورميانه و شمال آفريقا رتبه پانزدهم را دارد.
خان‌بيگي در همين رابطه عنوان مي‌كند: اگر كشور ما مثل كشور چين، مالزي يا حتي تركيه بود كه در آن تعداد گردشگران خارجي خيلي بالاست، در نتيجه مردم در مجاورت طولاني‌مدت با توريست‌هاي خارجي، براحتي مي‌توانستند با غيرفارسي‌زبان‌ها تعامل داشته باشند و رفته‌رفته زبان آنها را بياموزند، اما تعداد گردشگران خارجي در كشور ما بسيار محدود است و به همين دليل مردم بندرت با انگليسي‌زبان‌ها در ارتباط هستند.
حال با وجود آن كه محي‌الدين بهرام محمديان، معاون آموزش و پرورش بتازگي در گفت‌و‌گو با ايسنا اعلام كرده است: «در برنامه درسي جديد يكي از تغييراتي كه اتفاق خواهد افتاد، تغيير در آموزش عربي و زبان‌هاي خارجي بويژه زبان انگليسي است و از سال 92 و در سال اول متوسطه كتاب‌هاي جديدي را در اين درس خواهيم داشت.»
بايد منتظر باشيم و ببينيم آيا در نهايت شاهد كاربردي‌شدن زبان‌هاي خارجي در مدارس خواهيم بود يا اين‌كه نسل‌هاي بعدي هم زبانشان براي گفت‌و‌گو با يك غيرايراني در كام مي‌ماند؟
امين جلالوند / گروه جامعه