جام جم آنلاين: بازار ساخت و ساز در كلانشهرها در حالي هر روز رونق بيشتري به خود مي‌بيند كه وقوع تخلفاتي در اين ساخت و سازها كه به دليل ناديده گرفتن برخي تخلفات ريز و درشت از سوي مهندسان ناظر و گاه به مدد چشم​پوشي برخي دستگاه‌ها و سازمان‌هاي مسئول در اين زمينه اتفاق مي‌افتد، ايمني ساختمان‌سازي را بويژه در پايتخت با تهديد جدي مواجه كرده است.
در اين ميان اعتراضات مكرر اعضاي شوراي شهر در جلسات علني و غيرعلني شورا به تخلفات ساخت و ساز در پايتخت و كوتاهي شهرداري‌ها در نظارت و برخورد با متخلفان نيز تاكنون راه به جايي نبرده است. اما اين فقط شوراي شهري‌ها نيستند كه نسبت به عملكرد شهرداري‌ها در نظارت بر ساخت و سازهاي پايتخت انتقاد دارند به طوري كه طي دو سال اخير بارها مسئولان سازمان نظام مهندسي و استانداري تهران نيز بصراحت شهرداري‌ها را در افزايش تخلفات ساختماني در تهران مقصر دانسته‌اند.

ساخت و ساز با حداقل استانداردها

نيمي از ساخت و سازهاي پايتخت از كيفيت لازم برخوردار نيست، چراكه هنوز بسياري از آيين‌نامه‌هاي ساخت و ساز در اجرا ناديده گرفته مي‌شود. اين گفته رئيس سازمان نظام مهندسي كشور است كه معتقد است: بخش قابل توجهي از ساخت و سازها حداقل‌ استانداردها را دارند.

سيد مهدي هاشمي مي‌گويد: فعالان عرصه ساخت و ساز بيشتر به هزينه‌ها توجه دارند تا كيفيت! اين در حالي است كه بررسي‌هاي كارشناسي نشان مي‌دهد با افزودن 30 درصد به هزينه ساختمان، كيفيت آن را تا 30 درصد افزايش مي‌دهد.

هاشمي معتقد است: هر چند ابزارهاي لازم براي مقاوم‌سازي وجود دارد، ولي از اين ابزار آن‌طور كه بايد استفاده نمي‌شود و نه‌تنها شهرداري‌ها بلكه وزارت راه و شهرسازي آن را به صورت جدي در دستور كار خود قرار نمي‌دهد.

رئيس سازمان نظام مهندسي كشور با بيان اين‌كه جدا از واحدهايي كه قبلاً در كشور ساخته شده و مقاومت آنها جاي بحث بسياري دارد در ساخت و سازهاي جديد نيز مشكل داريم، تصريح مي‌كند: بخش عمده درآمد شهرداري‌هاي كشور از جرايم و تخلفات ساخت و ساز تأمين مي‌شود و متأسفانه به همين دليل شهرداري‌ها از آن چشم​پوشي مي‌كنند، زيرا در غير اين صورت جلوي درآمدشان گرفته مي‌شود.

تداوم گزارش‌هاي رسيده به شوراي شهر تهران از بابت روند افزايشي تخلفات ساخت و ساز در پايتخت موجب شد برخي اعضاي شوراي شهر تهران طي يك سال گذشته بارها در جلسات خود به عملكرد شهرداري تهران در كنترل و نظارت بر ساخت و سازها در پايتخت به طور جدي انتقاد كنند.

مناطق شمالي ركوردار تخلف

ساخت و سازهاي غيرمجاز در حال انجام در مناطق يك و دو، ساخت و ساز اطراف سد لتيان، كن و سولقان، اراضي سرخه حصار، ساخت و ساز در اراضي پارك ملي خجير، قلع و قمع شبانه درختان توسط سودجويان براي ساخت و ساز در برخي مناطق شمالي شهر و... تنها نمونه‌هايي از تخلفات ساخت و ساز غيرمجاز است كه به دليل رسانه‌اي‌شدن حساسيت‌ها نسبت به آنها برانگيخته شد و در همين هنگام بود كه برخي مسئولان در استانداري، شهرداري تهران و حتي رياست‌جمهوري براي كنترل اين وضعيت دست به كار شدند. اين در حالي است كه مشاهدات شهروندان ساكن مناطق شمالي شهر بيانگر اين واقعيت است كه هنوز هم ساخت و سازهاي غيرقانوني در گوشه و كنار اين مناطق انجام مي‌شود و زمين‌ها و باغ‌هاي چند هزار هكتاري شمال شهر بي‌سر و صدا تخريب مي‌شوند تا ساختمان‌هاي چند طبقه به جاي آنها سر به فلك بكشند.

كميسيون فانتزي ماده 100

در حالي كه تصور مي‌شود با صدور راي نهايي در كميسيون ماده 100 شهرداري‌ها مبني بر تعيين جريمه‌هاي نقدي براي مالكان ساخت و سازهاي غيرقانوني و مشكل دار تا حد زيادي جلوي ساخت‌ و سازهاي بي‌كيفيت گرفته مي‌شود و راي اين كميسيون تير خلاص بر تخلفات ساختماني است، اما واقعيت خلاف اين را نشان مي‌دهد.

اين همان واقعيتي است كه رئيس كميسيون برنامه و بودجه شوراي شهر تهران نيزچندي پيش در گفت‌وگو با جام‌جم به آن اشاره كرده و معتقد بود: هنوز نحوه برخورد با تخلفات ساخت و ساز در شهرداري‌ها آنچنان كه بايد سختگيرانه نيست وگرنه حجم پرونده‌هاي كميسيون ماده 100 تا اين حد زياد نمي‌شد.

رسول خادم توضيح داد: شهرداري‌ها در حين مشاهده ساخت و ساز غيرمجاز بايد بلافاصله آن را متوقف سازند و پس از طي مراحل قانوني بر اساس راي صادره از سوي كميسيون ماده 100 با تخلفات برخورد كنند.

در حالي كه هم اكنون مراحل قانوني رسيدگي به پرونده طي مي‌شود، ساخت و ساز غيرمجاز همچنان ادامه دارد و تا زماني كه عده‌اي در آن ساختمان ساكن مي‌شوند، به دليل تبعات اجتماعي، امكان صدور راي تخريب امكان‌پذير نبوده و بناچار براي صدور پروانه پايان كار صرفا به اخذ جريمه بسنده مي‌شود.

كنترل تخلفات با اجراي طرح تفصيلي

در حالي كه شوراي شهري‌ها همچنان شهرداري‌هاي مناطق را در افزايش تخلفات ساختماني در پايتخت مقصر مي‌دانند، اما مسئولان شهرداري تهران اتهام مطرح شده مبني بر عدم نظارت دقيق بر ساخت و سازهاي در حال انجام در شهر تهران را وارد نمي‌دانند.

نكته: آمارها نشان مي‌دهد در كشور ما حدود 5/18 ميليون واحد مسكوني وجود دارد كه حدود هشت ميليون واحد آن غيرمقاوم است. پس جدا از كيفي‌سازي واحدهاي جديد نياز به مقاوم‌سازي واحدهاي ساخته شده نيز در جاي خود قابل تأمل است
مديركل شهرسازي و طرح‌هاي شهري معاونت شهرسازي و معماري شهرداري تهران در گفت‌وگو با «جام‌جم» در حالي كه تاكيد مي‌كند مسئول مستقيم پاسخگويي به موضوع تخلف 95 درصدي در ساخت و سازهاي پايتخت، معاون شهرسازي شهرداري تهران يا مسئولان كميسيون ماده 100 است، اما متاسفانه چون امكان گفت‌وگو با اين مسئولان فراهم نشد در نهايت اين مقام مسئول در معاونت شهرسازي شهرداري تهران حاضر شد براي روشن شدن اذهان عمومي توضيحاتي در اين زمينه ارائه دهد.

مجيد پاكساز در حالي كه جايگاه نظارتي شوراي شهر را رد نمي‌كند، اما درخصوص موضوع تخلف 95 درصدي در ساخت و سازهاي پايتخت مي‌گويد: بايد بررسي شود موضوع تخلف 95 درصدي در ساخت و سازهاي پايتخت با استناد به چه مداركي و مستندات قانوني ارائه مي‌شود و اين مدارك از چه كانال‌هايي به دست اعضاي شوراي شهر رسيده است؟

وي اين را هم مي‌گويد كه به نظر مي‌رسد منظور اعضاي شوراي شهر از تخلفات ساختماني اين كه به جاي پنج طبقه شش طبقه ساخته شود يا كاربري ساختماني از مسكوني به تجاري تغيير پيدا كند، نبوده است بلكه موضوع مطرح شده از سوي شورا مربوط به صدور پروانه خارج از ضوابط موجود بوده است.

پاكساز توضيح مي‌دهد: در سنوات گذشته و در مقاطعي كه صدور پروانه‌هاي ساخت و ساز براساس سيستم منطقه‌اي انجام مي‌شد از آنجا كه كاربر مي‌توانست در اطلاعات دست ببرد در آن شرايط امكان وقوع چنين تخلفاتي هم دور از انتظار نبود، اما از پنج سال پيش با راه‌اندازي سيستم مكانيزه صدور پروانه امكان چنين تخلفاتي به صفر رسيده است، چون اين سيستم طوري طراحي شده كه اگر در منطقه‌اي مجوز پنج طبقه صادر شود مالك نمي‌تواند آن را به شش طبقه تغيير دهد، چراكه سيستم اين تغيير را قبول نمي‌كند. البته پاكساز به اين موضوع هم اشاره مي‌كند كه شهرداري در صدور پروانه تبصره‌هايي هم دارد كه كاملا قانوني حساب مي‌شود مانند مواردي كه در كميسيون ماده پنج يا شوراي عالي شهرسازي مطرح مي‌شود.

برخورد قاطع با تخلفات ساخت و ساز در حريم

از سوي ديگر، مدير كل حريم شهرداري تهران نيز با بيان اين كه با هر گونه تخلف و ساخت و ساز غيرمجاز در حريم شهر با جديت برخورد مي‌شود، از هوشمندسازي سيستم كنترل حريم در آينده نزديك خبر داد.

سيدصباح‌الدين متقي در گفت‌وگو با تهران سما، با اشاره به اقدامات انجام شده در زمينه كاهش تخلفات در حريم شهر مي‌گويد: در اين ​خصوص به همه مناطق اعلام شده تا همه تخلفات حريم را اقامه دعوي كنند و اگرتخلف مربوط به كميسيون ماده 100 است آن را اعلام كرده و هماهنگي با شوراي حفظ حقوق بيت‌المال و فرمانداري صورت گيرد. به گفته وي، اين پيگيري‌ها تا كنون در منطقه يك براي ساخت و سازهاي غيرمجاز در دربند كه به حريم مسيل تجاوز شده در حال انجام است تا با آنها برخورد شود و در صورت لزوم تخريب يا ساماندهي شوند.

ساختمان‌هاي ناايمن؛ بمب ساعتي

آمارها نشان مي‌دهد در كشور ما حدود 5/18 ميليون واحد مسكوني وجود دارد كه حدود هشت ميليون واحد آن غيرمقاوم است. پس جدا از كيفي‌سازي واحدهاي جديد نياز به مقاوم‌سازي واحدهاي ساخته شده نيز در جاي خود قابل تأمل است.

اين كه هرساختمان ناايمن هنگام وقوع زلزله مانند يك بمب ساعتي عمل خواهد كرد، شايد توصيف چندان اغراق‌آميزي نباشد.

تخلفات ساخت و ساز در كلانشهرها و بخصوص پايتخت درحالي همچنان در حال افزايش است كه هنوز راهكار عملي و جدي براي برخورد با اين معضل از سوي متوليان امر ارائه نشده و اين مشكل در كنار وضعيت بحراني شهر تهران از بابت احتمال زلزله‌اي كه زمان دقيق وقوع آن مشخص نيست، تهديد جدي براي جان ميليون‌ها شهروند تهراني محسوب مي‌شود.

از سوي ديگر ضروري است مسئولان شهرداري تهران و در راس آن كميسيون ماده 100 در نظارت و كنترل بر كيفيت ساخت و سازها و برخورد با تخلفات ساختماني جديت بيشتري به خرج دهند و اين هدف قطعا محقق نخواهد شد مگر با قوي‌تر شدن اهرم‌هاي نظارتي و كنترلي شهرداري تهران بر عملكرد شهرداري‌هاي مناطق بيست و دو گانه و اين شهرداري‌ها با رصد دقيق وضعيت ساخت و سازها در محدوده جغرافيايي هر يك از مناطق پايتخت.

پوران محمدي ‌/‌ گروه جامعه