جام جم آنلاين: لجبازي نوعي رفتار و واكنش نامطلوب است كه بخصوص اگر از سوي كودكان 3 تا 5 سال به‌صورت مكرر بروز پيدا كند، از سوي والدين يا مربيان مهد كودك قابل پذيرش نيست.
بسياري از والدين از رفتارهاي كودكشان كه در قالب آسيب رساندن به خود و ديگران، ناسزا گفتن، گريه كردن، فرياد كشيدن و شكستن وسايل بروز پيدا مي‌كند، بشدت نگران و آزرده مي‌شوند، اما اگر ريشه اين نوع رفتارها بدرستي شناخته شود، در بسياري موارد قابل كنترل و اصلاح خواهد بود. روان‌شناسان تاكيد مي‌كنند كه لجبازي كودكان در قالب رفتارهاي خشونت‌آميز يا تخريب كردن در بسياري موارد انگيزه‌هاي زيستي، عاطفي يا هيجاني دارد.

صديقه بزازان، كارشناس ارشد مشاوره روان‌شناسي در گفت‌وگو با جام‌جم مي‌گويد: از آنجا كه كودكان دو تاپنج ساله به رشد و تكامل شناختي و اجتماعي نرسيده‌اند، قادر به بررسي و ارزيابي پيامد رفتارشان نيستند و در بسياري موارد رفتارهاي خشن يا مخالف خواسته والدينشان را با هدف جلب توجه و محبت يا تامين نيازهاي زيستي چون گرسنگي، تشنگي و خواب آلودگي بروز مي‌دهند.

وقتي كودك گرسنه است

روان‌شناسان تاكيد مي‌كنند كه كمبود هموگلوبين و كلسيم به بروز رفتارهايي چون دندان قروچه كردن يا حرص خوردن كودكاني منجر مي‌شود كه قادر به بيان خواسته‌هايشان نيستند. بزازان در اين باره مي‌گويد: وقتي كودك دو ساله‌اي گرسنه است و نمي‌تواند آن را به زبان بياورد، ناخودآگاه با خشونت سعي مي‌كند تا خوراكي يكي از همسالانش را در مهد كودك از دستش بگيرد. پس اصلي‌ترين وظيفه والدين و مربيان برطرف كردن نيازهاي زيستي كودك است.

به من توجه كن!

در بسياري موارد كودك نه گرسنه است و نه خوابش مي‌آيد، اما به رفتارهاي تخريبي، گريه و عدم اطاعت از درخواست‌هاي والدين خود ادامه مي‌دهد. به گفته بزازان والدين ابتدا بايد ريشه لجبازي كودك را پيدا كنند، يعني ببينند كه رفتار لجوجانه كودك به تامين كدام نيازش بازمي‌گردد؛ زيرا در بسياري موارد اين رفتارها با هدف جلب توجه و محبت والدين صورت مي‌گيرد.

اين مشاور روان‌شناس اضافه مي‌كند: معمولا توجهاتي كه كودك از طريق اين رفتارها دريافت مي‌كند، توجه منفي است؛ چرا كه به‌جاي جلب محبت والدين مورد تنبيه يا انتقاد از سوي آنها قرار مي‌گيرد. چنين شرايطي به رفتارهاي سركشانه يا خشن كودك كاملا جنبه لجبازي مي‌دهد. بخصوص آن كه در بسياري موارد اين نوع رفتارها ناشي از حسادت فرزندان بزرگ‌تر خانواده به خواهر يا برادر كوچك‌تر است. در چنين مواردي ناديده گرفتن رفتار لجوجانه كودك و پرت كردن حواس او با نوعي خوراكي، منظره، كارتون يا بازي كارساز است.روان‌شناسان تاكيد مي‌كنند، توجه به نيازهاي عاطفي كودك بدون شك مانع از بروز رفتارهاي خشن و لجوجانه از سوي او مي‌شود.

توقعاتي در حد توان كودك

روان‌شناسان مي‌گويند، والدين هميشه بايد متوجه اين نكته باشند كه آنچه از فرزندشان توقع دارند در حدي باشد كه او از عهده انجامش بر مي‌آيد. بزازان مي‌افزايد: نفي كودكان از انجام رفتاري كه بر خلاف خواسته والدين است، نبايد در قالب زير سوال بردن تمام شخصيت كودك صورت بگيرد، در چنين شرايطي كودك دچار نوعي تعارض عاطفي و رفتاري مي‌شود، به شكلي كه تصور مي‌كند والدينش او را ديگر همچون گذشته دوست ندارند. به گفته اين روان‌شناس، نكته مهمي كه والدين نبايد از نظر دور دارند اين است كه هنگام بروز رفتارهاي لجوجانه كودك، بايد تنها خود رفتار و نه شخصيت كودك مورد انتقاد قرار بگيرد.

بگذاريم كودكمان خودش دريابد

امروزه آموزه‌هاي روان‌شناسي بر اين نكته تاكيد دارد كه آموزش رفتارهاي مطلوب بايد از طريق خواندن داستان‌هاي ناتمام يا ديدن كارتون‌هايي كه نتيجه‌گيري از آنها به عهده كودك واگذار مي‌شود، صورت بگيرد. به بيان ديگر، كنجكاوي كودكان بايد براي يافتن پاسخ پرسش‌هايي كه از سوي والدين برايشان مطرح مي‌شود، تحريك شود تا خلاقيت كودكان آنها را به سوي يافتن پاسخ‌هاي صحيح هدايت كند.

يا نجنگيد يا تسليم نشويد

بزازان با تاكيد بر اين كه اگر نمي‌توانيم در برابر خواسته فرزندمان مقاومت كنيم، بايد با او سازش كنيم، اضافه مي‌كند: اگر ايستادگي در برابر خواسته فرزندان در مقطعي از حوصله والدين خارج است، نبايد در برابر اجراي آن خواسته مقاومت كنند؛ در غير اين صورت مقاومت والدين تا پايان مسيري كه به انصراف كودك از بر آورده شدن خواسته‌اش مي‌انجامد، بايد ادامه پيدا كند. اگر پدر يا مادري در برابر گريه و لجبازي كودك به خواسته‌اش تن بدهد، ناخودآگاه به او مي‌آموزد كه چنين رفتارهايي كليد جلب تاييد والدين براي رسيدن به خواسته‌هاي غيرمنطقي‌اش است.به گفته وي امر و نهي از سوي والدين بايد روند متعادلي داشته باشد؛ چرا كه نهي كردن بيش از اندازه كودك نيز مي‌تواند تبعات زيانباري را به همراه داشته باشد.

چه وقت از روان‌شناس كمك بگيريم؟

بر اساس گفته‌هاي بزازان اگر با وجود تامين نيازهاي زيستي و عاطفي كودك رفتارهاي ناآرام و تخريبي او همچنان ادامه داشته باشد، كمك گرفتن از روانپزشك يا روان‌شناس كودك، بسيار ضروري مي‌شود. مشاوره‌هاي روان‌شناسي در چنين شرايطي مي‌تواند به يافتن منشأ ژنتيك و تربيتي بسياري از رفتارهاي ناهنجار كودك، كمك كند و مانع از آن شود كه در آينده كودك به شخصيتي غيراجتماعي مبدل شود.

پونه شيرازي ‌/‌ گروه سلامت