جام جم آنلاين: رژيم تك‌بعدي، عبارت است از مصرف اشكال مختلف يك ماده غذايي خاص در كوتاه‌مدت كه افرادي به كار مي‌برند كه مي‌خواهند سريعا به كاهش وزن دست يابند، انواع اين رژيم‌ها، شامل رژيم مايعات، رژيم‌هاي كم كربوهيدرات يا با پروتئين و چربي بالا هستند يا از مواد غذايي‌اي تشكيل شده‌اند كه كالري منفي ايجاد مي‌كنند كه در آنها به جاي دريافت كالري از مصرف غذا، كالري بيشتري سوزانده مي‌شود.
از جمله رژيم مايعات، رژيم با آب ساده، آب سبزيجات و ميوه‌جات يا آبگوشت است.
به گفته کارشناسان webmed، از رژيم‌هاي تك غذايي مي‌توان به رژيم گريپ فروت اشاره كرد. اين رژيم 12 روزه به دليل اين كه در آن كالري مورد نياز روزانه دريافت نمي‌شود، مي‌تواند موجب كاهش وزن شود.
ضمن اين كه در گريپ فروت آنزيمي وجود دارد كه باعث اسهال و در نتيجه كاهش وزن بيشتر مي‌شود. اين رژيم كاملا ناسالم است، چرا كه مي‌تواند باعث از دست رفتن آب بدن و الكتروليت‌ها شود.
همچنين از آنجا كه حاوي اسيد زيادي است، مي‌تواند باعث از بين رفتن ميناي دندان، حتي در كوتاه‌مدت شود. در نوع ديگري از رژيم گريپ فروت، صبحانه شامل تخم‌مرغ، ژامبون و نصف گريپ‌فروت است.
در اين رژيم نيز كمبود كلسيم، ويتامين‌ها و آهن وجود دارد. در رژيم سيب نيز افراد در طول روز اين ميوه را به عنوان صبحانه، ناهار و شام مصرف مي‌كنند.
رژيم سيب‌زميني، يك رژيم هفت روزه ديگر است كه ادعا مي‌كند باعث كاهش وزن سريع مي‌شود. در اين رژيم ظاهرا احساس سيري و رضايت‌بخشي براي رژيم‌گيرنده وجود دارد، اما اين رژيم بجز داشتن فيبر كافي، فاقد تمامي ويتامين‌ها و مواد معدني ضروري و نيز پروتئين است كه از اجزاي مهم تشكيل‌دهنده بدن است.
در اين ميان رژيم بستني شكلاتي ممكن است عالي به نظر برسد، اما پس از خوردن چهار كاسه بزرگ بستني، جاذبه خود را از دست مي‌دهد.
رژيم سوپ كلم نيز با داشتن فهرستي از تركيبات ازجمله ميوه، سبزيجات (بجز سيب‌زميني) و حتي مقداري گوشت گوساله، به مدت هفت روز، سالم به نظر مي‌رسد، اما افراد با پيروي از اين رژيم، دچار سرگيجه مي‌شوند.
مواد غذايي‌اي كه به عنوان كالري منفي مصرف مي‌شود، شامل سبزيجاتي مانند چغندر، بروكلي، كلم سبز، هويج، گل‌كلم، آسپاراگوس و ميوه‌هايي مانند سيب، توت آبي (قره‌قاط) و زغال اخته هستند. اين مواد غذايي مي‌تواند به عنوان ميان‌وعده ايده‌آل باشد، اما رژيم بر پايه آنها نمي‌تواند از نظر تغذيه‌اي كامل باشد.
در نوع ديگري از رژيم كه بر ميوه تاكيد دارد، رژيم‌گيرنده در اولين وعده غذايي مي‌تواند يك نوع از هر ميوه‌اي را مطابق ميل خود استفاده كند. در وعده بعدي تنها مي‌تواند غذاهاي حاوي كربوهيدرات مانند نان‌ها و سبزيجات را مصرف كند و براي وعده سوم مي‌تواند يك وعده ديگر كربوهيدرات يا وعده پروتئيني كه شامل گوشت‌ها و لبنيات است، مصرف كند.
اين رژيم، 35 روزه است و در برخي روزهاي آن، رژيم‌گيرنده، تنها بايد يك نوع ماده غذايي مانند انگور يا هندوانه را در برنامه غذايي خود داشته باشد. اين رژيم مي‌تواند كاهش وزني حدود 9 كيلوگرم در 35 روز داشته باشد كه با توصيه‌هاي علمي مبني بر حدود 6.3 كيلوگرم در ماه مغايرت دارد.
ضمن اين كه اين رژيم به دليل تاكيد مصرف زياد بر ميوه و مجاز نبودن بر مصرف همزمان كربوهيدرات‌ها، چربي‌ها و پروتئين‌ها كه تركيب آنها در فرآيند هضم غذا و واكنش‌هاي متقابل آنزيماتيك لازم است، ناقص و از لحاظ ذائقه‌اي نيز نامتناسب است. به طور مثال شما نمي‌توانيد پاستا را با سس گوشت يا چيزبرگر بخوريد.
رژيم‌هاي پركربوهيدرات (عمدتا برنج)، مي‌تواند براي افرادي كه مشكل قند خون دارند، مساله‌ساز باشد. خوردن سوياي زياد نيز در اين رژيم، بر هورمون‌هاي زنانه (بخصوص استروژن) تاثير مي‌گذارد، همچنين اثر منفي بر كاركرد تيروئيد دارد. از ساير رژيم‌هاي تك‌بعدي مي‌توان به رژيم پنير، تخم‌مرغ، تن ماهي و... اشاره كرد.
به طور كلي رژيم‌هاي پرپروتئين و پرچربي كه حاوي مقادير زيادي گوشت و ساير منابع حيواني است و غذاهاي پركربوهيدرات (مانند غلات، حبوبات، ميوه‌ها، نان، برنج، سيب‌زميني و سبزيجات نشاسته‌اي) در آنها محدود است، در طولاني‌مدت باعث مشكلات زيادي براي سلامت مي‌شود، چراكه اولا شما مقدار زيادي از وزن خود را به علت از دست دادن آب كم مي‌كنيد و اين مساله مي‌تواند باعث احساس خواب‌آلودگي و ضعف شود.
ثانيا مواد كتوني كه در جريان خون ساخته مي‌شود، مي‌تواند باعث بي‌آبي بدن، سردرد، تهوع، بدي تنفس و تجزيه ماهيچه‌اي شود.
همچنين كتوز مي‌تواند براي افراد ديابتي كشنده باشد و منجر به مرگ جنين در زنان باردار شود.
ميزان كم كربوهيدرات در اين رژيم، تحمل فرد را نسبت به فعاليت‌هاي فيزيكي كاهش مي‌دهد و كاهش مصرف غلات سبوسدار، ميوه و سبزيجات، باعث كاهش مواد مغذي مانند ويتامين‌هاي گروه B، فيبرهاي فيتوشيميايي و فيبر غذايي مي‌شود (فيبر ناكافي مي‌تواند باعث مسائلي مانند يبوست و ديورتيكولوز شود و خطر انواع سرطان‌ها را افزايش دهد.)
همچنين ميزان بالاي كلسترول و چربي‌هاي اشباع شده، عوارض جانبي مانند تشكيل رسوب چربي در رگ‌هاي خوني و بيماري‌هاي قلبي را در پي دارد و سطح بالاي اسيد اوريك مي‌تواند احتمال افزايش نقرس را زياد و بر ذخاير كلسيم در استخوان‌ها اثر داشته باشد و نيز به دليل مشكل از بين بردن مواد زائد حاصل از متابوليسم پروتئين، باعث ايجاد بيماري‌هاي كبدي يا كليوي شود.
نوع ديگري از رژيم‌هاي غذايي كه بتازگي مورد توجه قرار گرفته، رژيم براساس گروه خوني است. ادعاهايي مبني بر اين رژيم وجود دارد كه هر نوع خوني، علامت آنتي‌ژني منحصر به فرد خود را دارد كه به طور منفي به غذاهاي خاصي واكنش نشان مي‌دهد و اشخاص سطح متفاوتي از اسيديته معده و آنزيم‌هاي گوارشي را دارند كه با نوع خون مرتبط است.
براساس اين تئوري، رژيم غذايي شامل فهرستي از غذاهايي است كه بايد خورده يا از آنها اجتناب شود، به طوري كه در گروه خوني O متابوليسم افراد با گوشت‌هاي بدون چربي، ماكيان و ماهي سازگار است و بهتر است غلات و حبوبات محدود شود، گروه خوني A با رژيم‌هاي سبزيجات و گروه خوني B با لبنيات كم‌چرب و گوشت سازگاري دارد و گروه‌هاي خوني AB نبايد غذاهاي دريايي مصرف كنند.
از نظر علمي، هيچ‌گونه شواهدي مبني بر اين كه رژيم‌هاي غذايي بايد بر مبناي گروه خوني باشد، وجود ندارد و حذف گروه‌هاي كامل غذايي ممكن است باعث كمبود مواد مغذي شود.
در برخي رژيم‌ها، تنها يك وعده غذا در روز خورده مي‌شود. متخصصان در مورد رژيم‌هاي تك‌وعده‌اي، بر اين عقيده‌اند از آنجا كه واكنش‌هاي شيميايي، متابوليسم بدن را هدايت مي‌كند و غذايي كه مي‌خوريد، روند متابوليسم را حفظ مي‌كند، هنگامي كه تنها يك وعده غذا در روز خورده مي‌شود، ممكن است كلسترول و فشار خون‌تان بالا رود و علاوه بر اين، باعث ايجاد گرسنگي در تمام روز شود و ميزان هورمون كورتيزول را نيز كاهش دهد.
كورتيزول باعث ارسال گلوكز بيشتر به خون در موارد استرس‌زا مي‌شود. در طولاني‌مدت، متابوليسم كند مي‌تواند تلاش‌هاي شما را براي كاهش وزن، بي‌حاصل كند.
بررسي‌ها نشان داده رژيم‌هاي گرسنگي يا با كالري بسيار پايين، ممكن است مقاومت به انسولين را ايجاد كند و بيماري ديابت را در افرادي كه سابقه ديابت نداشته‌اند، آشكار كند.
همچنين تاثير رژيم‌هاي نيمه گرسنگي بر دستگاه گوارش و قلب ديده شده، به‌طوري‌كه كاهش ذخاير پروتئين بر كاركردهاي دستگاه گوارش ـ اعم از هضم و جذب ـ اثر گذاشته، باعث كاهش ذخاير ازت بدن بخصوص ماهيچه قلب مي‌شود و نيز عواقبي مانند افت فشار خون، ايست ناگهاني قلب و سنگ‌هاي كيسه صفرا را به دنبال دارد.
مهم نيست چه ماده غذايي منفردي استفاده مي‌كنيد، چراكه هر چه باشد، بزودي خسته‌كننده و ناخوشايند مي‌شود.
نظر اكثريت بر اين است كه كاهش وزن در رژيم‌هاي كم‌كالري، بيشتر بر اثر از دست دادن آب است، نه چربي بعلاوه وزن اضافي به دست آمده در طولاني‌مدت، نمي‌تواند با راه‌حل‌هاي سريع، كاهش يابد.
کارشناسان livestrong معتقدند هيچ ماده غذايي نمي‌تواند چربي را بسوزاند، برخي مواد غذايي مانند كافئين ميزان متابوليك را براي كوتاه‌مدت افزايش مي‌دهد، اما براي كاهش وزن قابل توجه نيست. سوزاندن چربي نياز زمان دارد و نبايد بيش از دو پوند (9/0 كيلوگرم) در هفته باشد.
يك ماده غذايي نمي‌تواند حاوي همه ويتامين‌ها، مواد معدني، فيبر يا پروتئين مورد نياز بدن باشد و شخص رژيم‌گيرنده را بزودي با چالش‌هاي تغذيه‌اي پايين آمدن سيستم ايمني و نيز مشكلات روحي و ذهني روبه‌رو مي‌كند، در ضمن چنين رژيم‌هايي مي‌تواند منجر به وضعيت YO-YO شود، به طوري كه شخص با برگشت به عادات طبيعي، سريع‌تر دچار اضافه وزن مي‌شود. امروزه بیشتر متخصصان تغذيه از تقسيم غذاها به دو دسته خوب و بد اجتناب مي‌كنند.
دكتر بلاتز در وب‌سايت Webmed مي‌گويد: همه غذاها حتي چيپس و بستني در صورتي كه در حد اعتدال و با يك رژيم غذايي متنوع مصرف شود، مي‌تواند با سلامت سازگار باشد. به ياد داشته باشيد تنها راه درست كاهش وزن، داشتن برنامه غذايي متعادل همراه با ورزش است.(جام جم - ضميمه سيب)
فروغ فلاح‌زاده