همه ساله با شروع فصل تابستان و فراغت از تحصیل، استقبال از ورزش و ورزش کردن هم در جمع نوجوانان بیشتر می شود. چه خوب است که این پرداختن به ورزش همیشگی باشد. امید است که با آگاهی یافتن از نقش روانی ورزش در سلامت زندگی نه فقط تابستان بلکه در تمامی فصول این مهم را مد نظر داشته باشیم. به همین دلیل در این مقوله در نظر داریم که به بهداشت روانی و ورزش بپردازیم و نکته هایی که لازم است در ابتدا به آن اشاره گردد، این است که متن حاضر برگرفته از کتاب بهداشت روانی تألیف دکتر سعید شاملو می باشد که به دلیل حجم زیاد مطالب بر آن شدیم، مطالب را به صورت سلسله وار و در چند شماره نشریه ارائه نمائیم. لازم به ذکر است متن کلی شامل بخش هایی تحت عنوان تأثیر ورزش در شخصیت، مراحل رشد و ارتباط آن با ورزش، نقش بزرگسالان در ورزش کودکان و نوجوانان، نقش مربی در بهداشت روانی، پژوهش در انگیزه، رضایت و تعارضی می باشد که در هر شمارة نشریة امید انقلاب به یکی از بحش های ذکر شده پرداخته می شود. به امید روزی که تمامی ما ورزش کردن را یکی از وظایف اصلی خود بدانیم.

در زمان ما، تحقیقات بسیار نشان داده است که ورزش علاوه بر این که ابزار ارزشمندی برای سلامت جسمانی است، رابطة نزدیکی با سلامتی روانی و به ویژه پیشگیری از بروز ناهنجاریهای روانی دارد ورزش از اضطراب می کاهد، اعتماد به نفس را افزایش و خود پنداری مثبت را تقویت می کند.

(1996، Stryes and Katz) خود پنداری که هسته اصلی شخصیت انسان است، در طی رشد و تکامل کودک تحت تأثیر تجربه های بسیار متعدد و در ارتباط با دیگران به وجود می اید. کودکان و نوجوانان، هویت، استعداد، کفایت یا بی کفایتی و ارزشمندی وجود خود را تا حد بسیار زیاد براساس پاسخ هایی که از جامعه دریافت می نمایند، تعریف می کنند. براساس نظر کوپر اسمیت اعتماد به نفس عبارت است از «ارزیابی که فرد از خود دارد و معمولاً در تداوم آن پایدار است». این احساس نشانه مقدار باوری است که شخص نسبت به کفایت، اهمیت، ارزش و موفقیت خود دارد.

اعتماد به نفس از داشتن روابط موفقیت آمیز با دیگران و آموختن مهارت ها نشأت می گیرد. مهمترین عوامل ایجاد اعتماد به نفس عبارتند از: خانواده، مدرسه، فعالیت های تفریحی و ورزشی و ارتباط متقابل که در این مراحل فرد می آموزد.

در کودکی و نوجوانی ورزش یکی از فعالیت های اساسی زندگی به شمار می رود. در این مقوله، تأثیر ورزش در تأمین بهداشت روانی و رشد سالم فکری و عاطفی و برقراری ارتباطات بین فردی و اجتماعی مطرح شد. ورزش، به ویژه در سنین کودکی و نوجوانی مفرّ سالمی برای آزاد کردن انرژی انبار شده آن است و این خود بسیار لذت بخش و آرامش دهنده است. ورزش سبب اجتماعی شدن، ایجاد کار و مهارت، استحکام روابط خانوادگی و سهولت دوست یابی و ارتباط سالم با همسالان و همگنان می شود. در یکی از پژوهش های اخیر (1999، Simon) در ایالات متحده 65 درصد از جوانان ابراز کردند که ورزش آنها را از استفاده مواد مخدر و الکل بازداشته اشت. این تحقیق همچنین نشان می دهد که ورزش وسیله ای مهم برای ارتقای سطح زندگی اجتماعی اقتصادی کودکان و نوجوانان بوده است. البته این پدیده ممکن است جنبه منفی نیز داشته باشد، و این که ورزش گاه تنها به زندگی معدودی از افراد اجتماع کمک می کند و ضمناً وسیله ای نه برای ارتقای بهداشت جان و روا بلکه بدست آوردن امتیازات خاص اجتماعی اقتصادی می شود، در حالی که ورزش فرصتی باشد برای کودکان و نوجوانان برای یادگیری مهارت ها، همکاریهای کارگروهی، انضباط، مهارت های سازگاری، احترام به بزرگ ترها و مسؤولان، رقابت سالم، جوانمردی و اعتماد به نفس، شکست و پیروزی، شرکت در فعالیت های ورزشی ایجاد فرصت خود ارزیابی، ارتباط و مقایسه با هم سالان و همگنان و رقابت سالم که به نوبه خود کمک به رشد عزت نفس و خودپنداری می کند.

سلامت روانی رابطه نزدیکی با خودپنداری مثبت دارد. خودپنداری مثبت ارتباط با احساس تعامل و هویت فردی و اجتماعی انگیزه پیشرفت و طبیعی و سالم و نرمال بودن. احساس نرمال بودن به ویژه در کودک و نوجوان بستگی زیادی دارد به آنچه دیگران انجام می دهند و نیز کسب احساس خودکفائی. هر چقدر کودک و نوجوان احساس پیشرفت کند، به همان اندازه احساس عزت و تعلق به جامعه در او رشد می کند. در بزرگسالان نیز تحقیقات نشان می دهد که در بیماران قلبی پس از بحران، ورزش منظم و مداوم سبب ایجاد احساس سلامتی بیشتر، تقویت خودپنداری، پذیرش واقع بینانه بیماری، تقویت خودکفایی و خودیاری می کند.

شرکت در فعالیت های ورزشی جذاب تأثیر درمانی بر کودکان و نوجوانانی که دچار اختلال عاطفی یا معلولیت رشدی هستند، دارد. ورزش به کودکان و نوجوانان و حتی بزرگسالان این فرصت را می دهد که ارتباطات جسمی، روانی و اجتماعی برقرار کنند، همین این که احساس اعتماد به نفس و تسلط بر مسایل را در آنها تقویت می کند.

البته حمایت همسالان و همگنان، خانواده، مربیان و آموزگاران باور به خود را تقویت می کند و ترغیب کودکان و نوجوانان، استعدادها و توانایی های افراد را به ....