جام جم آنلاين: اين روزها، ساختار نظام آموزش و پرورش كشور، در شرف تغييرات گسترده اي قرار گرفته است. تغييراتي كه به زودي بر روي زندگي بيش از 13 ميليون دانش آموز ايراني، تاثير مستقيم خواهد گذاشت. قرار است از سال بعد، كلاس ششم ابتدايي نيز به دبستان ها اضافه شود و حتي احتمالا محتواي برخي از دروس هم با توجه به منطقه جغرافيايي، هوش و جنسيت دانش آموزان، تفكيك خواهد شد."جام جم آنلاين" ضمن واقف بودن به اهميت موضوع كه دير يا زود، ميليون‌ها خانواده ايراني را درگير خود خواهد كرد و همچنين مطابق با رسالت مطبوعاتي و آگاهي رساني كه بر عهده دارد، به تشريح و واكاوي تاثيرات پرشمار اين نظام جديد آموزشي بر آينده فرزندان اين مرز و بوم مي پردازد.
اگر طبق وعده هاي دولت جلو برويم، در سال آينده، "نظام 3-3-6" شكل جديدي از ساختار آموزشي كشور خواهد بود كه در آن، علاوه بر حذف مقطع پيش دانشگاهي، كلاس پايه ششم نيز مانند عصر پدران و پدربزرگ هاي ما، دوباره مهمان دبستان هاي كشور مي شود.

دولت مي گويد كه اعمال اين حجم از تغييرات عمده در نظام آموزش و پرورش، مطابق با اهداف "سند تحول بنيادين آموزش كشور" است و در همين راستا، مجموعه مديران وزارت آموزش و پرورش هم به شدت اصرار دارند كه از مهرماه سال 1391، حتما اين برنامه را اجرا كنند.

در حالي كه دولتي ها معتقدند با اجراي اين طرح، كيفيت آموزش در مدارس ايران افزايش خواهد يافت، اما بسياري از نمايندگان مجلس و كارشناسان آموزشي بر اين باور هستند كه اجراي اين طرح در شروع سال تحصيلي جديد، شتابزده و غير كارشناسي است.

"جام جم آنلاين" ضمن واقف بودن به اهميت وافر اين موضوع كه دير يا زود، ميليون ها خانواده ايراني را در گير خود خواهد كرد و همچنين مطابق با رسالت مطبوعاتي و آگاهي رساني كه بر عهده دارد، به تشريح و واكاوي تاثيرات پرشمار اين نظام جديد آموزشي بر آينده فرزندان اين مرز و بوم مي پردازد.


نظام جديد آموزش و پرورش از منظر دولتي ها

ابراهيم سحرخيز، معاون آموزش متوسطه وزير آموزش و پرورش در گفت و گو با خبرنگار «جام جم آنلاين» بر اين باور است كه با اجراي نظام جديد آموزش و پرورش، در نهايت به سمت يك سيستم آموزشي پويا و هدفمند حركت خواهيم خواهيم كرد.

" اصلا نبايد به اين سيستم جديد، تنها از بعد تغيير ساختار نگاه كنيد، بلكه هدف ما از اين كار، بالا بردن سطح آموزش است. متاسفانه برخي ها فقط به پوسته و قالب توجه مي كنند و تنها از شش ساله شدن دوره ابتدايي سخن مي گويند، در حالي كه اين نظام جديد مي خواهد كه يك سلسله تغييرات وسيع در كيفيت و محتواي دروس ايجاد كند."

سحرخيز با بيان اين كه در جريان اجراي نظام جديد آموزشي، از فناوري هاي نوين استفاده مي شود، اضافه كرد: ما در نظر داريم كه دو درس با عناوين "تفكر و پژوهش" و "كار و فناوري" را به كتاب هاي آموزشي كلاس ششم اضافه كنيم و در كل براي تحقق اهداف اين طرح عظيم، مشكل حادي نداريم.

"ببينيد ما در حال حاضر، قريب به پنج ميليون دانش آموزان ابتدايي واجب التعليم داريم، حالا اگر همين دانش آموزان وارد مقطع ششم ابتدايي شوند، در حقيقت ما با اين كار خود به خود توانسته ايم كه يك سال به مقطع واجب التعليم هاي خود اضافه كنيم."

وي با اشاره به اين كه هم اكنون دانش آموزان 123 كشور دنيا، پس از پنج سال آموزش در مدارس، وارد پايه ششم ابتدايي مي شوند، عنوان كرد: صد در صد دانش آموزان واجب التعليم ما در دوره ابتدايي هستند و بايد بپذيريم كه دانش آموز ايراني پس از گذراندن كلاس پنجم ابتدايي، هنوز كودك است و براي ورود به يك دوره بالاتر آمادگي ذهني ندارد.

"بر خلاف نقدهايي كه مي شود، معتقدم اين طرح جديد، بار مالي و آموزشي سنگين و جديدي بر مجموعه آموزش و پرورش كشور وارد نخواهد كرد. در عين حال ما بايد در نظر داشته باشيم كه اگر مي خواهيم يك تحول بنيادين در نظام آموزش و پرورش ايجاد كنيم، در نتيجه بايد برخي از هزينه هاي جانبي آن را هم به جان بخريم."

در همين راستا، مهدي نويد ادهم، دبير كل شوراي عالي آموزش و پرورش نيز در گفت و گو با خبرنگار ما، ضمن دفاع از اجراي اين طرح در سال جديد تحصيلي، گفت: مجموعه مديران ارشد آموزش كشور ، مي خواهند با جسارت تمام، نقش خود را در تحقق اهداف سند چشم انداز توسعه ايفا كنند. اين سند به منزله قانون اساسي آموزش و پرورش ايران است و قطعا در سال 1391 نيز اجرا خواهد شد.

"هدف ما تنها تغيير ساختار نيست، بلكه تغيير ساختار، به منزله ظرفي خواهد بود كه در آن راحت تر مي توانيم تغيير محتواي نظام آموزشي را اجرا كنيم."

وي در ادامه به مشكلات اجراي اين طرح اشاره كرد و اظهار داشت: مي پذيريم كه در اين مسير با موانع گوناگوني روبرو هستيم. به موقع رسيدن كتاب ها با محتواي جديد در سال 1391 ، تطبيق قوانين و مقررات براي مردودي ها، تكميل كردن تعداد معلمان مقطع ششم و نبود فضاي فيزيكي كافي براي تغيير برخي از مدارس پنج كلاسه به 6 كلاسه، از جمله اين موانع است.

"براي تمامي دغدغه هاي نمايندگان محترم مجلس و كارشناسان آموزرشي، پاسخ هاي علمي داريم. مثلا در جلساتي كه با كارشناسان نوسازي داشتيم و در طي آن، تمام مدارس ابتدايي را بازبيني كرديم، متوجه شديم كه بيش از 85 درصد از مدارس ايران، براي اضافه كردن يك كلاس درس به مدرسه با هيچ مشكلي روبرو نيستند."

"براي آن 15درصد باقيمانده از مدارسي كه امكان اضافه كردن كلاس ششم را ندارند نيز راهكارهاي مختلفي داريم. مثلا مي توانيم در اين گونه مدارس، اتاق هاي اداري را به كلاس درس تبديل كنيم."

نويد ادهم با بيان اين كه هيچ معلم مقطع راهنمايي به اجبار به پايه ششم فرستاده نمي شود، تاكيد كرد: برخلاف ادعاهايي كه مطرح مي شود، اضافه شدن پايه ششم، هيچ بار مالي به دولت اضافه نمي كند؛ زيرا قرار نيست دانش آموز جديدي به مدارس ما اضافه شود. همچنين در اين راه از معلمين "داوطلب" دوره راهنمايي براي تدريس پايه ششم استفاده خواهيم كرد و هيچ اجباري هم در اين خصوص وجود ندارد.

"بر اساس مطالعات عميقي كه در طي 6 سال اخير انجام شده است، اين سند جامع مي تواند زمينه دستيابي به آموزش و پرورش پويا و فعال را در كشور فراهم كند."



مي ترسيم به سرنوشت يارانه ها دچار شويم

علي عباسپور تهراني فرد، رئيس كميسون آموزش و تحقيقات مجلس شوراي اسلامي، در گفت و گو با خبرنگار «جام جم آنلاين» ضمن اعتراض نسبت به نحوه اجراي اين طرح، تصريح كرد: ترس اصلي ما اين است كه در جريان اجراي سند تحول بنيادين آموزش و پرورش، به سرنوشت ناگوار يارانه ها دچار شويم.

"ما با اجراي اين طرح در مهرماه سال 1391 مخالفيم. در جريان اجراي هدفمند سازي يارانه ها نيز دولت به حرف نمايندگان گوش نكرد و نرخ بالاي ارز، وجود نقدينگي بالا و آشفتگي اقتصادي فعلي نيز محصول همين بي توجهي به توصيه هاي كارشناسان و نمايندگان ملت است. به همين خاطر، دولت بايد در اجراي اين سند آموزشي به سخنان و مشورت هاي نمايندگان مردم گوش دهد."

در حالي كه تلاش كرديم تا در يك بازه پنج ساله، مدارس كشور را نوسازي كنيم اما با اجراي ساختار 3-3-6 ، دوباره بايد معلم، كتاب و مدرسه را براي ساختار آموزشي جديد، تغيير دهيم كه انجام اين كار برخلاف ادعاي دولت، بسيار هزينه بر است
عباسپور در ادامه به بي توجهي دولت به محتواي سند تحول آموزش و پرورش اشاره كرد و گفت: 6 سال پيش تصويب كرديم كه معاونت پرورشي در مدارس احيا شود اما نه در دولت نهم و نه در دولت دهم ، اين امر محقق نشده است.


"در سند تحول بنيادين آموزش و پرورش ذكر شده است كه در فرآيند آموزش در مدارس بايد به حيات طيبه اسلام توجه بيشتري شود اما تاكنون آموزش و پرورش هيچ اقدام عملي در اين راستا انجام نداده است. فقط شاهد هستيم كه گاهي معاونان آموزش و پرورش كه عمر مديريتي برخي از آن ها هم به 6 ماه نمي رسد، در اين راستا به برخي از فعاليت هايشان چون روخواني قرآن در مدارس اشاره مي كنند!"

وي با بيان اين كه تبديل مقاطع آموزشي به چهار دوره سه ساله، كاملا خلاف سند بنيادين آموزش و پرورش است، اضافه كرد: ما نگران هستيم با وجود اين كه شرايط آموزش زيربنايي،محتوايي و عمقي براي تعليم فرزندانمان مهيا نشده است، اين طرح نتواند نتايج ثمر بخشي داشته باشد.

"اصلا بعيد نيست كه 15 يا 20 سال هم اين طرح را جلو ببريم اما در نهايت بفهميم كه كه مانند قضيه مقطع پيش دانشگاهي، چه ضربه اي خورده ايم. در واقع، شتابزدگي در اجراي اين طرح، نمي تواند ما را به اهداف عالي سند تحول بنيادين آموزش و پرورش برساند."

"نبايد از ياد ببريم كه اين طرح تا چه ميزان، پرهزينه است. مثلا در حالي كه تلاش كرديم تا در يك بازه پنج ساله، مدارس كشور را نوسازي كنيم اما با اجراي ساختار 3-3-6 ، دوباره بايد معلم، كتاب و مدرسه را براي ساختار آموزشي جديد، تغيير دهيم كه انجام اين كار برخلاف ادعاي دولت، بسيار هزينه بر است."



دولت براي اجراي اين طرح غير كارشناسي، زمان كافي هم ندارد!

فرهاد بشيري، عضو كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس شوراي اسلامي نيز در گفت و گو با خبرنگار ما، نسبت به اجراي طرح 3-3-6 انتقاد كرد و اظهار داشت: آموزش و پرورش از يك يك جايگاه و شان ممتازي برخوردار است و هرگونه تغييري در ساختار آموزش و پرورش، نياز به كار كارشناسي دقيق دارد اما اجراي طرح سيستم جديد آموزش و پرورش، با محدوديت ها و كاستي هاي زيادي روبرو است.

اجراي اين نظام جديد آموزش در كشور، كار بسيار جامعي است كه عجله در اجراي آن، كل ماهيت كار را ناقص مي كند. حتي براي ما جالب است كه دولت براي اجراي اين طرح غير كارشناسي، زمان كافي هم ندارد!"اين نظام جديد آموزشي، مي خواهد كه در آينده به سمت سيستم 3-3-3-3 حركت كند و اين بدان معناست كه در برخي از شهرستان ها و روستاهاي كشور، بايد مدارس جديدي داير كنند. از طرف ديگر، محتواي دروس هم بايد عوض شود و معلم هاي جديد، جذب شوند. همه اين ها يعني اين كه در حال حاضر، نه بودجه كافي و نه وقت كافي براي اجراي اين طرح در مهرماه سال آينده وجود دارد."

بشيري با بيان اين كه كميسيون اجتماعي مجلس نسبت به نحوه اجراي سند تحول بنيادين آموزش كشور نگران است، عنوان كرد: اجراي اين نظام جديد آموزش در كشور، كار بسيار جامعي است كه عجله در اجراي آن، كل ماهيت كار را ناقص مي كند. حتي براي ما جالب است كه دولت براي اجراي اين طرح غير كارشناسي، زمان كافي هم ندارد!

"حتي اگر بخواهند در مهرماه 1390، كلاس هاي درس جديدي به مدارس ابتدايي اضافه كنند، باز هم فرصت كافي براي اجراي اين كار در تمامي استان هاي كشور وجود ندارد."



اين طرح، توجيه فردي دارد اما توجيه علمي ندارد

در همين راستا، حسين سليمي، كارشناس مشاوره تحصيلي و عضو هيئت علمي دانشگاه علامه طباطبايي هم در گفت و گو با «جام جم آنلاين» بر اين اعتقاد است كه نظام جديد آموزش و پرورش در شرايط فعلي، موفق نخواهد شد.

"معتقدم نظام جديد آموزش و پرورش، توجيه فردي دارد اما توجيه علمي ندارد. اجراي طرح 3-3-6 مثل اين است كه يك مربي فوتبال، شخصا تصميم گرفته باشد كه تركيب تيمش را مدام عوض كند."

وي با بيان اين كه اجراي موفقيت آميز نظام جديد آموزش و پرورش، شرايط مطلوبي را مي طلبد كه در برهه فعلي، اين شرايط مهيا نيست، اضافه كرد: قبل از اجراي نظام 3-3-6 ، آموزش و پرورش مي بايست شرايطي را فراهم كند كه بسياري از مشكلات آموزشي كشور حل شود و تا وقتي هم كه اين مشكلات حل نشود، تغيير ساختار نمي تواند دردي را از سيستم آموزش و پرورش حل كند.

نظام جديد آموزش و پرورش، توجيه فردي دارد اما توجيه علمي ندارد. اجراي طرح 3-3-6 مثل اين است كه يك مربي فوتبال، شخصا تصميم گرفته باشد كه تركيب تيمش را مدام عوض كند"قبل از اجراي نظام جديد آموزش و پرورش، دولت بايد از نيروهاي مناسب و متخصص در امر آموزش استفاده كند و نيروي انساني خود را به فراگيري آموزش هاي تكميلي ملزم سازد. محتواي كتاب ها بايد با نيازهاي روز متناسب شود و چينش مديريت ها در حوزه آموزش نيز، بايد با تخصص هاي مديران مرتبط باشد."

سليمي، وجود نگاه سياسي برخي از مديران به مقوله آموزش را يكي ديگر از دلايل شكست نظام 3-3-6 دانست و ادامه داد: بي توجهي به امر بهداشت روان در بين دانش آموزان، شيوع رفتارهاي پرخطر در جمع محصلان، مشكلات سخت افزاري و وضعيت نامطلوب ساختمان هاي مدارس كشور و وجود معضل بزرگي مثل كنكور، از ديگر معايبي است كه تا وقتي اين مشكلات حل نشوند، تغيير چند باره نظام آموزشي نيز نمي تواند آموزش و پرورش كشور را موفق تر و پويا تر سازد.




نگاهي اجمالي به سند تحول بنيادين آموزش و پرورش

بي شك، عمده ترين خروجي كه براي سند تحول بنيادين آموزش كشور پيش بيني شده، دستيابي به اهداف علمي گنجانده شده در "سند چشم انداز توسعه ايران" است.

قرار گرفتن ايران در رتبه اول علمي و آموزشي كشور در سال 1404، يكي از مقاصد عمده تدوين و تصويب اين سند ملي است كه براي نخستين بار در سال 1384 تنظيم شد.

پژوهش محوري در مدارس، متناسب‌سازي دروس با توان دانش‌آموزان، تكيه بر مفاهيم ديني و قرآني در كتاب هاي آموزشي، داشتن حافظان مسلط به قرآن، پرورش خلاقيت، بها دادن به استعدادها و تفکر محورکردن دانش‌آموزان، بخش عمده اي از تغييرات محتوايي است كه در اين سند ذكر شده و قرار است كه تا 14 سال ديگر، شاهد يك تحول راهبردي عظيم در نظام تعليم و تربيت عمومي باشيم.

مسوولان ذيربط با تكيه بر موارد ذكر شده در اين سند بنيادين، در نظر دارند كه از جهت ساختار نيز يك دگرگوني عمده ايجاد كنند و در نهايت، آموزش در مدارس ايران به سمت چهار دوره سه ساله حركت كند.

البته بسياري از كارشناسان و نمايندگان مجلس بر اين موضع استوار هستند كه در سند تحول بنيادين آموزش كشور، بيشتر بر روي تغيير در محتواي آموزش ها تاكيد شده و تغيير ساختار و پايه هاي درسي (به اين شكلي كه دولتي ها قصد اجراي آن را در سال آينده دارند) مدنظر نبوده است.

حال، بايد منتظر ماند و ديد كه آيا اين ساختار جديد آموزشي، در نهايت مي تواند كيفيت آموزش و پرورش در ايران را بهبود بخشد يا اين كه اين نظام نوين، تنها به منزله عقب گردي 47 ساله و بي ثمر به روزهاي كلاس ششم قديم خواهد بود؟


امين جلالوند – خبرنگار جام جم آنلاين