كارشناسان معتقدند تا مطالعه برايمان لذتبخش نباشد، تاثيرگذار نيست
مهارت مطالعه را بياموزيم
جام جم آنلاين: كسي كه «مهارت مطالعه» را مي‌داند و براساس آن به خواندن و نوشتن يا پژوهش درباره موضوعي مي‌پردازد، به آساني مي‌تواند مشكلات پيش روي خود را حل كند؛ بهتر ياد مي‌گيرد، راه رسيدن به هدف را كوتاه‌تر مي‌كند، از فرصت‌هاي موجود استفاده بيشتري مي‌برد و در وقت نيز صرفه‌جويي مي‌كند. امروزه پژوهش‌هاي زيادي درباره اين كه چگونه مطالعه مفيدتري داشته باشيم، انجام شده است.

پژوهشگران معتقدند بايد درس و مطالعه را براي خود خوشايند و لذتبخش سازيم و سعي كنيم بر موضوع درسي تسلط پيدا كنيم، بر فضا و مفهوم درس‌ها تاكيد كنيم و از تكرار طوطي‌وار و بدون انديشه اجتناب كنيم، اوقات مطالعه را تقسيم‌بندي كنيم، دفعات متعددي را براي مرور و بازدهي مجدد ترتيب دهيم، اگر موفق شديم كه درسي را تمام كنيم، تماميت‌گرا نباشيم، در محيطي كه موجب تداخل و حواس‌پرتي مي‌شود مطالعه نكنيم، سبك‌هاي يادگيري خود را بشناسيم و براي خود برنامه‌ريزي داشته باشيم، همچنين دلايل طفره رفتن خود از انجام تكاليف را بشناسيم تا بتوانيم مطالعه موثرتر و موفق‌تري داشته باشيم.

سبك‌هاي يادگيري را بشناسيم

زماني كه شما از طريق بينايي، شنوايي يا بساوايي اطلاعات را دريافت مي‌كنيد، يادگيري اتفاق مي‌افتد. بنابراين ممكن است شما ابتدا يك يادگيرنده ديداري، شنيداري يا بساوايي باشيد. يادگيرنده‌هاي ديداري ترجيح مي‌دهند اطلاعات را ببينند، يادگيرنده‌هاي شنيداري ترجيح مي‌دهند اطلاعات را بشنوند و يادگيرنده‌هاي بساوايي ترجيح مي‌دهند با دست تجربه كنند. شما به عنوان يادگيرنده، جزو هر كدام از دسته‌هاي فوق باشيد مي‌توانيد با انتخاب سبك يا سبك‌هايي كه براي يادگيري ترجيح مي‌دهيد، راه‌هايي را براي تقويت فعاليت‌هاي كلاسي و مطالعه خود تعيين كنيد. معمولا سبك‌هاي يادگيري شامل موارد ذيل مي‌باشد:

يادگيرنده‌هاي ديداري

يادگيرنده‌هاي ديداري به خواندن درس‌ها خيلي بيشتر از افرادي كه از طريق شنيداري يا بساوايي ياد مي‌گيرند، علاقه‌مند هستند و تقريبا همه مواد آموزشي موافق كار و نظر آنهاست. اگر شما جزو يادگيرنده‌هاي ديداري هستيد، از آنجا كه يادداشت‌هايي كه در كلاس مي‌نويسيد يادگيري شما را از لحاظ ديداري تقويت مي‌كند، بايد در كلاس هر چه مي‌توانيد يادداشت برداريد تا پيشينه ديداري خوبي از درس داشته باشيد.

يادگيرنده‌هاي بساوايي

افرادي كه از طريق حس بساوايي بهترين يادگيري را دارند، عموما رشته‌هايي كه كارهاي آزمايشگاهي دارند مانند زيست‌شناسي، دندانپزشكي يا پرستاري را ترجيح مي‌‌دهند. اين افراد بايد در جستجوي راه‌هايي براي به كار بردن دست‌هايشان براساس استعداد يادگيري خود باشند. هنگام مطالعه اين افراد نه‌تنها متن را علامت‌گذاري مي‌كنند و زير آن خط مي‌كشند، بلكه سوال و كليد واژه جواب‌ها را نيز در كاغذ خلاصه مي‌نويسند.

يادگيرنده‌هاي شنيداري

از آنجا كه اين افراد از راه گوش دادن اطلاعات را پردازش مي‌كنند، در كلاس درس نسبت به دو گروه ديگر (ديداري و بساوايي)‌ طبيعتا خيلي راحت‌تر هستند و بازگو كردن مطالب با صداي بلند مهارتي ساده و خيلي طبيعي در يادگيري‌شان نسبت به 2 گروه ديگر است.

از ديگر نكاتي كه در مهارت مطالعه مورد توجه است، اين كه برخي از افراد يادگيري برايشان سخت است، ازجمله دلايلي كه يادگيري را براي اين افراد سخت و دشوار مي‌نمايد شامل موارد زير مي‌باشد:

ـ آنها مراحل يادگيري را درك نمي‌كنند و احتمالا از توانايي‌هايشان به درستي استفاده نمي‌كنند.

ـ آنها احتمالا زمان خود را سازماندهي و تنظيم نمي‌كنند.

ـ انگيزه كمي براي آموختن دارند.

ـ آنها توسط خانواده و دوستانشان به تحصيل وادار مي‌شوند.

ـ اميد پيشرفت‌شان كم است.

ـ آنها آموخته‌اند كه شكست بخورند.

ـ آنها از درك خواسته‌هاي معلم ناتوانند.

شناسايي دلايل طفره رفتن: تعلل و طفره رفتن، تعطيل غيرضروري كار، وظايف يا تكاليف است. اكثر افراد با وجود تلاش‌شان مدت زيادي را با تعلل زايل مي‌سازند. البته پيامدهاي تعلل هميشه بسيار جدي نيستند. مثلا شما مي‌توانيد مرتب كردن اتاق خود را يكي دو روز به تعويق بيندازيد، اما اگر تكاليفتان را قبل از زمان مقرر انجام ندهيد، مشكلي بسيار جدي خواهد بود. بنابراين براي غلبه بر عادت طفره رفتن از كارهاي تحصيلي لازم است كه ابتدا دلايل تعلل كردنتان را تجزيه و تحليل نماييد.

فقدان انگيزه: يكي از دلايل مهمي كه بعضي از افراد دچار تعلل مي‌شوند، فقدان انگيزه اساسي براي كنترل اهداف و زندگي خودشان است. فقدان انگيزه به نوبه خود مي‌تواند ناشي از عدم كانون كنترل دروني باشد. براي مثال، اگر تنها به اين خاطر به دانشگاه آمده باشيد كه والدين‌تان اين‌گونه خواسته‌اند يا دوستانتان به دانشگاه رفته‌اند، نمي‌توانيد مسووليتي براي يادگيري خود به عهده بگيريد.

ترس از شكست: دومين دليل مهم تعلل، ترس از شكست است. علت اين امر عدم اطمينان به خود يا كمال‌طلبي افراد است. براي غلبه بر اين تعلل بايد به خاطر داشته باشيد كه شما يك انسان هستيد و قادر به انجام تمام كارها نيستيد، بلكه بايد تلاش كنيد تا طرحي را بدون احتياج به بهانه‌اي مانند «اگر وقت كافي داشته باشم» به اتمام برسانيد.

واهمه از شروع كردن: دليل سوم تعلل، مشكل شروع كردن است. چنانچه خود را با فهرستي از بهانه مشغول كنيد، آمادگي شروع طرح يا تكليف خود را از دست داده و به احتمال زياد در طبقه تعلل مي‌افتيد.

نكته: سبك‌هاي يادگيري خود را بشناسيد و براي خود برنامه‌ريزي داشته باشيد همچنين دلايل طفره رفتن خود از انجام تكاليف را بشناسيد تا بتوانيد مطالعه موثرتر و موفق‌تري داشته باشيد
روبه‌رو شدن با مسائل بسيار دشوار: چهارمين دليل تعلل در كارها، شامل اندازه و اهميت مساله است. كليد كنترل وظيفه‌هاي بسيار دشوار، تقسيم آن به بخش‌هاي قابل كنترل است. يك تكليف بزرگ را نمي‌توان يك باره تمام كرد، بلكه بايد قسمت به قسمت انجام داد. يك دانش‌آموز تلاشگر معمولا كارهايي را به خوبي انجام مي‌دهد:

1 ـ درس جديد را قبل از تدريس معلم مطالعه مي‌كند. به عبارت ديگر پيش مطالعه دارد.

2 ـ تمركز حواس دارد و به مباحث معلم بخوبي توجه مي‌كند.

3 ـ از گفته‌هاي معلم يادداشت برمي‌دارد.

4 ـ به محض تمام شدن كلاس، يادداشت‌هايش را مرور و تكميل مي‌كند.

5 ـ در كلاس جايي مي‌نشيند كه حداكثر استفاده را ببرد و آرامش جسمي و روحي داشته باشد.

6 ـ معمولا زماني كه نياز باشد، سوال مي‌كند.

7 ـ درس جلسه قبل را بخوبي فرا مي‌گيرد.

8‌ ـ هر جمعه دروس هفته را مرور مي‌كند.

9 ـ مطالبي را كه ياد گرفته به منظور جا افتادن براي ديگران بازگو مي‌كند.

10 ـ براي هريك ساعت كلاس درس، 2 ساعت وقت مطالعه در نظر مي‌گيرد.

راهبردهاي به خاطر سپردن (تقويت حافظه)‌

1 ـ كار به خاطر سپردن را طي چند جلسه انجام دهيد.

2 ـ مطالب را با صداي بلند و از بر بخوانيد.

3 ـ رويكرد مثبتي داشته باشيد و مطالب را به خاطر بسپاريد.

4 ـ مطالب مورد نظر خود را در چارچوب معناداري سازماندهي كنيد.

5 ـ خودتان را آزمون و بازآزمون كنيد.

6 ـ مطالب را چند بار مرور كنيد.

7 ـ مطالب را با استفاده از قلاب‌‌ها يا تله‌ها، واژه‌هاي راهنما و قافيه‌دار به ياد بياوريد.

8 ـ قبل از خوابيدن و بعد از بيدار شدن مطالعه كنيد.

اصول كلي برنامه‌ريزي درسي

اصولي را كه لازم است در يك برنامه‌ريزي رعايت شود، به اين شرح است:

1 ـ سعي كنيد درس‌هايتان را در طول ترم هر روز بخوانيد، نه اين كه همه درس‌ها را براي يك شب يا يك روز بگذاريد.

2 ـ سعي كنيد تكاليف و وظايف‌تان را در يك دفتر يادداشت كنيد تا فراموش نشوند.

3 ـ همه كارهايتان را زود شروع كنيد. كار اين لحظه را به لحظات و زمان‌هاي ديگر محول نكنيد.

4 ـ خود را متعهد كنيد كه يك پيش مطالعه، يك مطالعه بعد از كلاس و يك مطالعه عميق براي جلسه بعد داشته باشيد.

5 ـ هر جلسه، ليست كارهايي را كه براي هفته آينده بايد انجام دهيد، در برنامه بنويسيد.

همچنين در نظر داشته باشيد كه يك برنامه‌ريزي مناسب بايد داراي چنين شرايطي باشد:

ـ برنامه‌ريزي شما بايد مطابق و مناسب با اوضاع و احوال خودتان باشد.

ـ انعطاف‌پذير باشد.

ـ حتما با توجه به اولويت‌ها، برنامه‌ريزي كنيد.

ـ براي هر درس، وقت كافي در نظر داشته باشيد.

ـ فعاليت‌هاي شخصي و روزمره را در برنامه منظور كنيد.

ـ براي وقت‌هاي مرده، فعاليت‌هايي را مشخص كنيد.

ـ به اجراي برنامه و مقاومت كردن در برابر عوامل نفي آن مقيد باشيد.

چه موقع مطالعه كنيد؟

خوب است كه زمان مطالعه خود را نزديك به سمينار يا كلاس درس برنامه‌ريزي كنيد. گرچه زمان‌بندي براي مطالعه بستگي به اين دارد كه درگير چه فعاليت‌هايي هستيد، لذا پيشنهاد مي‌شود كه مطالعه خود را برنامه‌ريزي كنيد، يعني:

ـ بعد از درس چنانچه براي مرور و انديشيدن موضوع وقت در اختيارتان قرار گرفت، ميزان درك خود را بررسي كنيد.

ـ قبل از كلاس‌هاي درس و سمينارها، فرصتي براي خواندن اطلاعات زمينه‌اي و پايه به دست آوريد و خود را آماده كنيد تا شركت‌كننده موثري‌ باشيد.

ـ مطابق با روحيه خود ببينيد كه براي شما آسان‌تر است كه در چه زمان‌هايي از هفته يا روز درس بخوانيد.

ـ بيشتر افراد صبح‌ها احساس شادابي بيشتري مي‌كنند. بنابراين خوب است كه برنامه‌ريزي كنيد. فعاليت‌هاي مشكل را در آغاز هر روز انجام دهيد.

معصومه اسدي / جام‌جم