يکي از مهم ترين وظايف سيستم آموزشي هر کشوري، پرورش و آموزش نسل آينده است. نسلي که قرار است جامعه به آن ها سپرده شود. اين وظيفه چنان دشوار و مسائل تربيتي چنان پيچيده است که هيچ نظام آموزشي نمي تواند ادعا کند وظيفه خود را به تمامي انجام داده است.
سلامت نیوز : يکي از مهم ترين وظايف سيستم آموزشي هر کشوري، پرورش و آموزش نسل آينده است. نسلي که قرار است جامعه به آن ها سپرده شود. اين وظيفه چنان دشوار و مسائل تربيتي چنان پيچيده است که هيچ نظام آموزشي نمي تواند ادعا کند وظيفه خود را به تمامي انجام داده است.
اين در حالي است که پس از خانواده، مدرسه مهم ترين مکان تاثيرگذار بر سلامت روان دانش آموزان است و طيف وسيعي از رفتارها و باورهاي دانش آموزان در تعامل با اين محيط شکل مي گيرد. يکي از اهداف و اقدامات اساسي کارشناسان حوزه سلامت روان رصد کردن انواع اختلالات رواني، رفتاري و مشکلات احتمالي شخصيتي در بين دانش آموزان براي کنترل، پيشگيري و درمان آن هاست.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه خراسان پيشگيري اوليه از آسيب هاي اجتماعي در واقع از خانواده و سپس از مهد کودک آغاز مي شود و آموزش مراقبت از خود، حفظ سلامت جسمي و رواني، شيوه هاي ارتباطي و مسائلي از اين قبيل از زمان ورود کودکان به مهد کودک آغاز مي شود. از اين رو آموزش و پرورش جايگاه بسيار مهمي در حفظ و ارتقاي سلامت رواني و آموزش کودکان دارد، علي اسدي، روان پزشک و کارشناس اداره سلامت روان وزارت بهداشت با بيان اين مطلب به خراسان مي گويد: مربياني که با کودکان در مهد کودک يا دبستان در ارتباط هستند. بايد در حوزه سلامت روان کار کرده و آموزش هاي لازم را ديده باشند. شکي وجود ندارد که مدرسه پس از خانواده بهترين مکان براي آموزش کودکان و نوجوانان است زيرا بچه ها پس از خانواده بيشترين تاثير را از اين محيط مي گيرند.
پذيرفته شدن در گروه همسالان
يکي از اساسي ترين نيازهاي رواني- اجتماعي نوجوانان، پذيرفته شدن در گروه همسالان است. نوجوان بنا به اقتضاي سن خود تلاش مي کند هويت خود را در جمع گروه دوستان و همکلاسي ها بيابد. حال اگر محيط مناسبي در مدرسه وجود نداشته باشد. او تحت تاثير فضا براي پذيرفته شدن در گروه ممکن است دست به هر کاري بزند. نبود آموزش مهارت هاي ارتباطي، مهارت هاي حل مشکل، تفکر خلاق، مهارت کنترل خشم، تصميم گيري، نداشتن فن بيان و آموزش هاي نادرست باعث مي شود نوجوان از درگيري، بددهني، دفاع از دوستان و ديگر کارهاي نامناسب براي همگن شدن با گروه همسالان استفاده کند.
نوجوان ممکن است تصور کند براي ارتباط بهتر با همسالان مي تواند قلدري کند، فحش بدهد و دعوا کند تا بتواند افرادي را به سمت خود جذب کند. اين جاست که دانش آموزي که تحت آموزش هاي مناسب قرار نگرفته و مهارت فن بيان و مهارت هاي ارتباطي را نياموخته است آسيب پذير مي شود. نبايد فراموش کرد که تلاش براي پذيرفته شدن در گروه جزو نيازهاي اساسي نوجوان است که نمي توان مانع از آن شد. کارشناسان مي گويند يکي از مهم ترين راهکارها، آموزش مهارت هاي زندگي مانند ديگر دروس در سيستم آموزشي است که به صورت عملي به دانش آموز آموزش داده شود که چگونه مي تواند سلامت رفتاري داشته باشد. در بسته هاي آموزشي مي توان آموزش حقوق فردي، برخورد با قلدري، دفاع از حقوق ومهارت هاي ارتباطي را گنجاند تا دانش آموز علاوه بر تحصيل دروس نظري، تعاملات اجتماعي را فرا بگيرد. اين آموزش ها بايد در سيستم آموزشي به صورت مستند وجود داشته باشد و ارتقاي سلامت رواني به عنوان يک آيتم در ساختار آموزشي برنامه مشخصي داشته باشد و از پايه شروع شود.
اسدي از اهميت متناسب اين برنامه ها با سن کودکان به عنوان يک اصل اساسي ياد مي کند و توضيح مي دهد: اين آموزش ها بايد در هر مقطعي متناسب با سن دانش آموز طراحي شود. به عنوان مثال آگاهي درباره مواد مخدر در دوره دبستان مي تواند به دانستن وجود ماده خطرناکي که سلامت جسم و روح را به خطر مي اندازد، محدود شود اما در دوره راهنمايي مي توان با جزئيات بيشتري درباره مواد مخدر گفت وگو کرد. اين آموزش ها اتکا به نفسي به دانش آموز مي دهد که باعث شناسايي آسيب ها و در عين حال توانمندي هاي وي مي شود.
ويژگي هاي گذراي دوره نوجواني
به گفته وي بسياري از ويژگي هاي دوره نوجواني گذراست و با گذشت زمان رفع مي شود و بهترين راهکار براي مقابله با برخي ويژگي هاي منفي در شخصيت نوجوان روش «بي توجهي ارادي» است.
نبايد فراموش کرد که حساسيت بيش از حد روي رفتار وگفتار نوجوان و اعمال محدوديت هاي بيش از حد نتيجه عکس مي دهد و بالعکس ناديده گرفتن برخي رفتارها کمک کننده است. در واقع پيشگيري و مداخله در اين سن بايد روي رفتارهايي انجام شود که آسيب زاست. يک رفتار نادرست ممکن است ناهنجاري باشد اما اگر آسيب زننده نيست مي توان با «بي توجهي ارادي» آن را فراموش کرد در مقابل برخي رفتارها در عين ناهنجاري آسيب زاست و بايد بلافاصله مداخله را آغاز کرد. بنابراين گاهي بايد به نوجوان فرصت داد بعضي مسائل را تجربه کند و سپس آن را کنار بگذارد.
بددهني، شايع ترين مشکل دوران نوجواني
به گفته کارشناسان يکي از اساسي ترين معضلات نوجوانان، بددهني است. در برخورد با اين معضل بايد دانست که بددهني بخشي از روند اجتماعي شدن است. کودکان در تعامل با محيط پيرامون خود علاوه بر يادگيري بسياري از مهارت ها، کلمات زشت هم ياد مي گيرند و اين مسئله به يادگيري اجتماعي کودک يا نوجوان برمي گردد و قصوري متوجه خانواده نيست. نوجوان طي فرآيند رشد و تکامل و در تعامل با محيط اجتماعي مي تواند اين واژه ها را ياد بگيرد و به کار ببرد.
بددهني به تنهايي به معناي اختلال رفتاري نيست و با روش «بي توجهي ارادي» قابل رفع است اما اگر نوجواني دچار بيش فعالي، اختلال سلوک باشد، اين مشکل نشانه است و بايد پيگيري شود. يک بار ديگر تاکيد مي کنيم اگر رفتار نادرست و ناهنجار آسيب زننده باشد، مي توان با مداخله آن را کنترل و از بروز آسيب هاي احتمالي پيشگيري کرد.
مشکلات شخصيتي دانش آموزان
دسته اي از کودکان ممکن است به دليل خلاءهاي عاطفي، تنبيه، خشونت، آزار، رشد در خانواده هاي نا به سامان و آسيب پذير رفتار و خلق و خوي نامناسبي پيدا کنند. اسدي اضافه مي کند: بهداشت روان در آموزشگاهي مثل مدرسه، طيف متنوعي از فعاليت ها را از پيشگيري اختلالات رواني گرفته تا اختلالات يادگيري، رفتاري و زمينه هاي تشخيصي و درماني اين اختلال ها را در برمي گيرد. اما نکته اين جاست که در تمام اختلال هاي رواني، پيشگيري مهم تر از درمان است. در امر پيشگيري تلاش مي شود که زمينه هاي مثبت رفتاري مانند اعتماد به نفس، مهارت هاي ارتباطي و خودکارآمدي در بين دانش آموزان تقويت شود و بسياري از زمينه هاي منفي در آنان از بين برود. اين امور سطح سلامت و روان دانش آموز را طي مدت زمان افزايش مي دهد. کارشناس اداره سلامت روان وزارت بهداشت تصريح مي کند: در حيطه بهداشت روان ثانويه غربالگري و خدمات حمايتي فوري انجام مي شود؛ هر يک از آن ها فعاليت ها و اقدام هاي متنوعي را شامل مي شود که در فرآيند غربالگري ، بر تشکيل پرونده هاي روان شناختي براي دانش آموزان و شناسايي ويژگي هاي روان شناختي آنان تاکيد مي شود. بنابراين توجه به نشانه هاي هشداردهنده اختلالات رواني اهميت بسياري دارد.
هنگامي که گوشه گيري فزاينده در دانش آموز مشاهده مي شود، توجهي به صحبت هاي دوستان خود ندارد، داوطلب انجام کار يا بازي نمي شود، نسبت به تعامل اجتماعي با ديگران عکس العمل نشان نمي دهد، يا دچار اضطراب مفرط است، مي توان همه اين شاخص هاي رفتاري را به عنوان نشانه هاي هشداردهنده در نظر گرفت. اگر اين نشانه ها بررسي نشود و زمينه بروز آن ها از بين نرود، عارضه ها شديدتر و در سال هاي بعد مشکلات بيشتر مي شود. شناسايي نشانه هاي هشداردهنده و ارائه راهکارهاي روان شناختي در پيشگيري از بروز اختلال هاي شديد رفتاري بسيار تاثيرگذار است.
۵ درصد دانش آموزان کشور، سوءتغذيه دارند
حدود ۳۰ سال پيش نزديک به ۲۰ درصد دانش آموزان کشور سوءتغذيه داشته اند که اکنون با برنامه هاي انجام شده اين شاخص به ۵ درصد رسيده است. دکتر باقري لنکراني، رئيس مرکز تحقيقات سياستگذاري سلامت در سمينار بين المللي سلامت مدرسه با بيان اين مطلب افزود: چاقي کودکان نسبت به ۲۰ سال گذشته در بعضي از استان هاي کشور ۳ برابر شده است که اين مسئله يک بحران تلقي مي شود. وي گفت: توجه به سلامت در مدرسه از اهميت زيادي برخوردار است چرا که مدرسه يک رکن فرهنگ ساز است و از اين رو که فرهنگ و آينده فرهنگي جامعه را شکل مي دهد، از جايگاه ويژه اي برخوردار است و نهادينه شدن موضوع سلامت در مدرسه مي تواند اثرات چشم گيري داشته باشد.