جام جم آنلاين: خريد سفته كار راحتي است شايد براي همين است كه خيلي‌ها روي آن حسابي باز نمي‌كنند، اما سفته را بايد جدي گرفت، اين سند بهادار تجاري اگر مقرراتش بدرستي رعايت شود مزاياي زيادي به دنبال مي‌آورد به طوري كه اگر افراد به جاي سفته، سند عادي در اختيار داشتند هرگز از اين مزايا بهره‌مند نمي‌شدند، ولي با اين حال مردم از مزاياي سفته و تضمين‌هاي قانوني آن كمتر خبر دارند و هنوز نيز در معاملاتشان چك را بيشتر مي‌پسندند.
سفته يك سند تعهد پرداخت است كه در آن امضا‌كننده متعهد مي‌شود مبلغ مندرج در آن را در زمان معين يا به محض مطالبه از سوي دارنده، در وجه حامل يا شخص معين يا به حواله‌كرد آن پرداخت كند. اما اگر دارنده سفته بخواهد از مزاياي قانوني آن استفاده كند بايد با مقررات مربوط به سفته آشنا باشد، چون در غير اين‌صورت دارنده آن نمي‌تواند از امتيازات اين سند تجاري بهره‌مند شود و فقط مي‌تواند در دادگاه به عنوان يك نوشته عادي به آن استناد كند. البته بيشتر شهروندان گمان مي‌كنند كه چون سفته در فرم‌هاي چاپي و تمبردار تهيه و توزيع مي‌شود سندي رسمي است و قانونگذار از آن حمايت كيفري مي‌كند يعني اگر وجه مورد نظر در زمان سررسيد پرداخت نشده، صادركننده آن قابل تعقيب كيفري و قابل مجازات است در حالي كه سفته سندي تجاري است كه اگر مطابق قانون و با رعايت تشريفات تنظيم شود، دارنده آن از مزايايي بهره‌مند مي‌شود كه اسناد عادي فاقد آنها هستند.

مندرجات سفته

برابر قانون تجارت، سفته علاوه بر امضا يا مهر بايد تاريخ پرداخت، مبلغي كه بايد پرداخت شود (با حروف) و گيرنده وجه نيز داشته باشد اين در حالي است كه هر سفته بايد حاوي نام و نام‌خانوادگي صادركننده، اقامتگاه وي و محل پرداخت سفته نيز باشد. سررسيد سفته يا موعد پرداخت مبلغ نيز معمولا با روز، ماه و سال به صورت مشخص در آن نوشته مي‌شود. با وجود اين، قانون به عندالمطالبه بودن مبلغ سفته نيز اشاره كرده كه شرايطي را پيش مي‌آورد تا به محض مطالبه دارنده سفته، صادركننده بايد آن را بپردازد. البته اگر زمان پرداخت سفته روزي مصادف با تعطيل رسمي باشد بايد در روز بعد از تعطيلي پرداخت شود. همچنين سفته قائم بر وجود 2 شخص است؛ يكي صادركننده كه مديون و بدهكار است و ديگري شخصي كه ممكن است در هنگام صدور سفته معين يا نامعلوم باشد. پس در صورتي كه سفته براي شخص معيني صادر شود نام و نام‌خانوادگي او در سفته آورده مي‌شود و در غير اين صورت به جاي نام او، «در وجه حامل» نوشته مي‌شود.

در وضعيت اول، شخص معين و در مورد دوم، دارنده سفته در مقابل صادركننده طلبكار مي‌شود و اگر سفته عندالمطالبه باشد صادركننده بايد به محض مطالبه، مبلغ آن را پرداخت كند. سفته البته قابل انتقال به غير نيز هست به طوري كه عبارت «حواله‌كرد» در سفته به شخص اين اختيار را مي‌دهد كه سفته را به ديگري واگذار كند. البته اگر اين عبارت هم در سفته وجود نداشت دارنده آن مي‌توانست با پشت‌نويسي (ظهرنويسي) آن را به شخص ديگري انتقال دهد.

ظهرنويسي

براي انتقال سفته بايد آن را ظهرنويسي كرد. ظهرنويسي يعني آن كه دارنده سفته مطالبي كه در برگيرنده هدف او از دريافت يا انتقال سفته است را در پشت آن مي‌نويسد و اين مطالب را با امضا تاييد مي‌كند. اگر ظهرنويسي براي انتقال باشد دارنده جديد سفته داراي كليه حقوق و مزايايي مي‌شود كه به آن سند تعلق دارد. همچنين دارنده سفته مي‌تواند براي وصول وجه آن به فرد ديگري وكالت دهد تا او اين كار را برايش انجام دهد. البته اگر ظهرنويسي براي وكالت در وصول باشد، بايد اين موضوع در پشت سفته نوشته و امضا شود، چون كسي كه وكالت در وصول را با ظهرنويسي به دست مي‌آورد مانند دارنده سفته حق اقامه دعوي براي وصول دارد.

گاه اتفاق مي‌افتد كه يك سفته با ظهرنويسي‌هاي متعدد به اشخاص مختلف منتقل مي‌شود و دارنده سفته نمي‌‌داند كه براي مطالبه وجه بايد به چه كسي مراجعه كند و چه كسي مسووليت پرداخت وجه را دارد.

نكته: كسي كه سفته در اختيارش است بايد در سررسيد، سفته را مطالبه كند و اگر وجه سفته پرداخت شد كه مشكلي پيش نمي‌آيد ولي اگر اينچنين نشد دارنده سند بايد ظرف 10 روز از تاريخ سررسيد سفته را واخواست كند
قانون مي‌گويد كسي كه سفته را امضا كرده و ظهرنويس‌ها همگي در مقابل دارنده آن مسووليت تضامني دارند، يعني دارنده سفته در صورت عدم پرداخت و واخواست مي‌تواند به هركدام از آنها كه بخواهد يا به دو يا چند يا تمامي آ‌نها مراجعه كند. اين حق رجوع را هريك از ظهرنويس‌ها نسبت به صادركنندگان سفته و البته ظهرنويس‌هاي ماقبل خود نيز دارند. بنابراين صادركننده به علاوه ظهرنويس‌ها همگي مسوول پرداخت وجه سفته هستند و اين دقيقا معناي «مسووليت تضامني» است كه براساس آن انبوهي از مسووليت‌ها براي پرداخت مبلغ مندرج در سفته ايجاد مي‌شود.

نكته ديگر اين كه پرداخت وجه سفته را مي‌توان ضمانت كرد كه اين ضمانت ممكن است در رابطه با صادركننده يا ظهرنويس‌ها صورت بگيرد. در اين صورت ضامني كه ضمانت صادركننده يا ظهرنويس‌ها را كرده فقط با كسي مسووليت‌تضامني دارد كه از او ضمانت كرده است.

دارندگان سفته بدانند

دارنده سفته براي اين كه بتواند از مزاياي قانوني آن برخوردار شود بايد همواره 3 نكته اصلي را مد نظر قرار دهد. كسي كه سفته در اختيارش است، بايد در سررسيد، سفته را مطالبه كند. اگر وجه سفته پرداخت شد كه مشكلي پيش نمي‌آيد، ولي اگر اينچنين نشد دارنده سند بايد ظرف 10 روز از تاريخ سررسيد، سفته را واخواست كند.

واخواست، اعتراضي رسمي نسبت به سفته‌اي است كه در سررسيد پرداخت نشده است. اين اعتراض عليه صادركننده سفته به عمل مي‌آيد و بايد رسما به او ابلاغ شود. اين برگه‌هاي واخواست نسخه‌هاي چاپي است كه توسط دادگستري تهيه مي‌شود و آنها را مي‌توان از بانك‌ها نيز تحويل گرفت. واخواست كامل سفته از سوي واخواست‌كننده تكميل مي‌شود و دستور پرداخت وجه سفته كه توسط دادگاه انجام مي‌شود در آن آورده مي‌شود. واخواست با استفاده از كاغذ كاربن در 3 نسخه مشابه تنظيم و به وسيله واخواست‌كننده امضا مي‌شود و پس از چسباندن تمبر، سفته توسط مامور اجرا ابلاغ مي‌شود. همچنين براي استفاده از مسووليت تضامني ظهرنويس‌ها، دارنده سفته بايد ظرف يك سال از تاريخ واخواست، دادخواست خود را به دادگاه ارائه دهد، زيرا اگر دارنده سفته به اين وظيفه قانوني عمل نكند، دعوي او عليه ظهرنويس‌ها پذيرفته نمي‌شود.

دارنده سفته‌اي كه واخواست شده و در موعد مقرر اقامه دعوي كرده مي‌تواند از دادگاه بخواهد كه اموال طرف دعوي را قبل از رسيدگي و صدور حكم به نفع او توقيف كند. در اين حالت پس از صدور حكم، دارنده سفته نيز در وصول طلبش از مال توقيف‌شده نسبت به سايرين تقدم دارد و دادگاه نيز به محض تقاضاي دارنده سفته ممكن است معادل وجه آن را از اموال طرف مقابل به عنوان تامين توقيف كند.

مريم خباز / گروه جامعه