جام جم آنلاين: مهم‌ترين عامل تاثيرگذار در قد نهايي يك كودك پدر و مادر او هستند. به عبارتي از يك پدر و مادر قدبلند فرزند بلندقدي زاده مي‌شود و عكس آن نيز در مورد زوج‌هاي كوتاه صادق است. در واقع ما مي‌توانيم با دانستن قد پدر و مادر يك كودك، قد نهايي او را حدس بزنيم.
فرمول محاسبه قد به اين ترتيب است: {2‌‌/‌‌ (قد پدر + قد مادر)} يعني معدل قد پدر و مادر را در پسران بعلاوه 7 مي‌كنيم و در دختران منهاي 7 مي‌كنيم تا قد نهايي آنها را حدس بزنيم. اما اين تنها يك حدس خام است زيرا گاهي ژن‌هاي بلندي و كوتاهي قد در خانواده پدري يا مادري وجود دارند ولي پدر يا مادر كودك چندان بلند نيستند. در اين موارد مي‌توان احتمال اين‌كه قد كودكان اين خانواده از فرمول گفته‌شده فراتر باشد را در نظر داشت. البته اين موضوع در مورد كوتاهي قد نيز صادق است.

جداولي وجود دارند كه براساس قد كودكان جوامع مختلف نوشته شده است و پزشكان بر اساس آنها مي‌توانند رشد قدي يك كودك را نسبت به همسالان پسر يا دختر بسنجند. بر اساس اين اعداد ما مي‌توانيم بگوييم كه يك كودك در كدام صدك قدي جامعه قرار دارد. تعيين اين صدك از اين جهت اهميت دارد كه بتوانيم بين يك كوتاهي معمولي كه به افراد بالاتر از صدك 3 اطلاق مي‌گردد با كوتاهي شديد كه به كودكان كمتر از صدك 3 گفته مي‌شود فرق قائل شويم. همان طوري كه در هفته گذشته گفتيم درمان با هورمون رشد در‌ دسته اخير مجوز دارد و درمورد كوتاهي‌هاي خفيف، درمان عاقلانه نيست و تاثيرگذار نيز نمي‌باشد. البته در اين موارد هم حتما بايد قد پدر و مادر را در نظر گرفت.

به عنوان مثال اگر قد يك پسر 12 ساله 140 سانتي‌متر باشد او در صدك دهم جامعه است به عبارت ديگر در كل جامعه از 90 درصد پسران كوتاه‌تر و از حدود 10 درصد بلندتر است. به اين مورد كوتاهي شديد گفته نمي‌شود. حال پسري را تصور كنيد كه در سن 12 سالگي قدي معادل 135 سانتي‌متر دارد.اين كودك در صدك سوم قدي قرار مي‌گيرد و بايد به او توجه ويژه‌اي شود.

بايد دانست كه اهميت اصلي توجه به قد كودكان و نوجوانان تشخيص بيماري‌هايي است كه مي‌توانند رشد كودك را مختل كنند و بررسي منحني رشد كودكان در اين رابطه اهميت بيشتري از ميزان مقطعي قد آنان دارد. در واقع وقتي كودكي به موازات صدك پنجم رشد مي‌كند و شيب منحني او نسبت به منحني نرمال خوب است، اگرچه كوتاه قد است ولي چندان نگران‌كننده نيست. در حالي كه كودكي كه چند سانتي‌متر از او بلندتر است ولي به مدت مثلا 6 ماه هيچ رشد قدي ندارد يا رشد قدي كمي دارد به طوري كه منحني رشدش شيب بالارو خيلي كمتري از منحني نرمال دارد بيشتر نگران‌كننده است.

بيماري‌هايي مثل راشيتيسم ، بيماري‌هاي كليوي، سوءتغذيه شديد و انواعي از نقايص ژنتيكي موجب افت رشد و كوتاهي قد مي‌گردند كه در مبحث هفته بعد به آنها پرداخته مي‌شود.

دكتر رضا كريمي
متخصص بيماري‌هاي داخلي