پژوهشگران پيش‌بيني كردند تعداد بيماران مبتلا به آلزايمر هر 20 سال 2 برابر مي‌شود
سفر به وادي فراموشي
جام جم آنلاين: پيتر مارتين، پيرمرد 87 ساله كه به بيماري آلزايمر دچار است، مرگ همسر خود را باور ندارد. اين عدم درك باعث پديد آمدن مشكلاتي براي اطرافيان پيتر شده تا جايي كه آنها تصميم مي‌گيرند او را به يك آسايشگاه رواني منتقل كنند، اما اين همه ماجرا نيست و حضور پيتر در آن آسايشگاه مسائل جديدي به وجود مي‌آورد.
مردي طي تصادف، دچار آلزايمر مي‌شود و زني كه همسر خود را در تصادف از دست داده، هر سال براي يافتن او در روزنامه آگهي مي‌دهد. اينها تنها داستان‌ فيلم‌هاي سينمايي نيست بلكه گوشه‌اي از واقعيت‌هاي بيماري آلزايمر است كه اگر از آن غفلت كنيم بزودي دنياي ما را تسخير مي‌كند.

براساس گزارش انجمن جهاني آلزايمر، در سال 2010 تعداد جمعيت افراد مبتلا به دمانس و آلزايمر 35 ميليون نفر بود. اين عدد 10 درصد بيشتر از پيش‌بيني قبلي اين انجمن بود. پيش‌بيني مي‌شود اين جمعيت هر 20 سال 2 برابر شود و تا سال 2030 به 7/65 ميليون نفر و تا سال 2050 به 4/115 ميليون نفر برسد.

تحقيقات نشان داده است 6 تا 7 درصد جمعيت بالاي 65 سال مبتلا به آلزايمر هستند و بعد از اين سن با بالا رفتن هر 10 سال، 10 درصد نيز بر شمار مبتلايان به آلزايمر در آن سن افزوده مي‌شود. به نحوي كه حدود 17 درصد افراد در 75 سالگي به آلزايمر دچار مي‌شوند و از 85 سالگي به بالا، 50درصد سالمندان به آلزايمر مبتلا خواهند شد.

در ايران آمار دقيقي از شمار مبتلايان به آلزايمر وجود ندارد، اما با توجه به محدوده سني جمعيت و درصد سالمندان كشور، تخمين‌زده مي‌شود بين 350 تا 400 هزار نفر در ايران به آلزايمر مبتلا باشند.

يك قرن با آلزايمر

در سال 1901 دكتر الويس آلزايمر كه يك روانپزشك آلماني بود، بيمار 51 ساله‌اي را كه به دليل مشكلات تكلمي، توهمات شنوايي، اختلالات شناختي و هذيان در بيمارستاني در فرانكفورت بستري شده بود، مورد بررسي قرار داد.

طي اين بررسي‌ها دكتر آلزايمر چندين شيء مختلف را به اين خانم نشان داد و مدتي بعد درباره آنها از او سوال كرد ولي وي نتوانست هيچ كدام از آنها را به خاطر بياورد.

وي ابتدا مشكل اين خانم را به عنوان يك اختلال فراموشي در نوشتن ثبت كرد ولي در واقع خانم آگوست، اولين فردي است كه بيماري آلزايمرش تشخيص داده شده است. خانم آگوست آوريل 1906 درگذشت و پس از فوت وي دكتر آلزايمر به كمك دو پزشك ايتاليايي ديگر به بررسي كالبد شكافي و پاتولوژي سيستم عصبي وي پرداختند. در 3 نوامبر 1906 و در سي و هفتمين گردهمايي روانپزشكان آلمان، دكتر آلزايمر بيماري خانم آگوست را معرفي و اظهار كرد پلاك‌هاي آميلوييدي در مغز مي‌تواند به عنوان علامت مشخصه اين بيماري مطرح باشد.

تعريفي علمي او از اين بيماري هنوز هم پابرجاست و اين بيماري براي قدرداني از يك عمر تحقيق آلويس آلزايمر، «آلزايمر» ناميده شده است. 30 شهريور (۲۱ سپتامبر) روز جهاني آلزايمر است؛ روزي كه به جهانيان يادآوري كند اين افراد فراموشكار را فراموش نكنند. به مناسبت روز جهاني آلزايمر در دنيا مراسم و همايش‌هاي مختلفي برگزار مي‌شود. روز جهاني آلزايمر هر سال با يك شعار برگزار و برنامه‌هاي آن روز نيز براساس آن شعار تدوين مي‌شود.

شعار سال 2008 اين روز «زماني براي تلف كردن نداريم» بود تا يادآوري كند چقدر زود دير مي‌شود. روز جهاني آلزايمر و برنامه‌هاي آن توسط انجمن جهاني آلزايمر كه متشكل از ۷۵ كشور در سراسر دنياست، هماهنگ مي‌شود و هدف آن برانگيختن و توجه رسانه‌ها و كساني كه در تصميم‌گيري و برنامه‌ريزي مسووليت دارند، است.

شعار سال 2009 روز جهاني آلزايمر «تشخيص زودتر آلزايمر، توجه كنيد» بود. شعار امسال نيز چهره زوال عقلي انتخاب شده است تا نشان دهد اين بيماري چه صورت‌هاي مختلفي دارد.

سفري خاموش به وادي فراموشي

«آلزايمر سفري خاموش به وادي فراموشي است. سفري را شروع كرده‌ام كه به غروب زندگي‌ام مي‌انجامد.» اين جمله‌ ‌را رونالد ريگان بر زبان آورده بود. رئيس‌جمهور پيشين آمريكا زماني كه مطلع شد مبتلا به آلزايمر است با گفتن اين جمله اين خبر را به اطلاع عموم رسانده بود. ريگان سال 1994 طي نامه‌اي به مردم آمريكا اعلام كرد از بيماري آلزايمر رنج مي‌برد و رسما با هموطنانش خداحافظي كرد. چهلمين رئيس‌جمهور آمريكا كه 10 سال با بيماري آلزايمر دست و پنجه نرم كرده و حافظه‌اش را از دست داده بود در سال 2004 درگذشت، اما او تنها فرد مشهوري نبود كه به اين بيماري مبتلا شد.

چارلز برانسون، هنرپيشه معروف هاليوود كه فيلم‌هاي او نظير فرار بزرگ، هفت دلاور، روزي روزگاري در غرب، آفتاب سرخ، آپاچي و 12 مرد خبيث همواره در خاطر دوستداران سينماست، سال ۲۰۰۳ در حالي كه به آلزايمر مبتلا بود در ۸۱سالگي به دليل ذات‌الريه جان خود را از دست داد.

نكته: 28ميليون نفر از مردم جهان مبتلا به آلزايمر هستند، بي‌‌آن‌كه خود از اين موضوع آگاه باشند و اين رقم معادل سه‌چهارم كل مبتلايان به آلزايمر است. كل مبتلايان به آلزايمر بالغ بر 36 ميليون نفر مي‌شوند
فرانس پوشكاش فوتباليست افسانه‌اي مجارستان نيز قرباني ديگر اين بيماري بود؛ پوشكاش موفق شد در 84 بازي ملي 83 گل به ثمر برساند. (يعني تقريبا يك گل در هر بازي كه اين خود يك ركورد در عرصه گلزني طي بازي‌هاي ملي به شمار مي‌آيد.) وي پس از علي دايي از ايران، دومين گلزن برتر تاريخ جهان فوتبال به شمار مي‌آيد، اما در نهايت از آلزايمر گل خورد و بازي را واگذار كرد.

ايريس مرداك نويسنده و فيلسوف انگليسي، هارولد ويلسون نخست‌وزير پيشين انگليس، چارلتون هوستون بازيگر تواناي سينما كه اكثر ما وي را با فيلم بن هور مي‌شناسيم، ريتاهاي ورث ادي رابينسون و ادي آلبرت از ديگر كساني بودند كه به اين بيماري مبتلا شدند. جيمز دوهان، بازيگري كه نقش مونتگمري اسكات، سرمهندس سفينه فضايي انترپرايز را در مجموعه تلويزيوني و فيلم‌هاي پيشتازان فضا بازي مي‌كرد را نيز مي‌توانيد به ليست مبتلايان به آلزايمر اضافه كنيد.

علائم ديررس

همه‌ بيماران اين شانس را ندارند كه در همان مراحل اوليه به بيماري خود پي ببرند. در گزارش جهاني آلزايمر در سال 2011 آمده است 28 ميليون نفر از مردم جهان مبتلا به آلزايمر هستند، بي‌‌آن‌كه خود از اين موضوع آگاه باشند. اين رقم معادل سه‌چهارم كل مبتلايان به آلزايمر است. كل مبتلايان به آلزايمر بالغ بر 36 ميليون نفر مي‌شود. عدم آگاهي از ابتلا به آلزايمر باعث مي‌شود بيمار درمان را بموقع آغاز نكند، اطلاعات كسب نكرده و راهنمايي نشود. در سال‌هاي گذشته پيشرفت‌‌ در زمينه‌ درمان آلزايمر چشمگير نبوده است، گرچه بشر بيش از هر زمان ديگر به چنين پيشرفتي نياز دارد.

بر پايه‌ اين گزارش در كشورهاي صنعتي 20 تا 50 درصد بيماران از تشخيص درست بهر‌ه‌مند مي‌شوند، اما در كشورهاي در حال توسعه اين رقم بالغ بر حدود 10 درصد بيماران مي‌شود. در اين گزارش آمده است پژوهشگران به اين نتيجه رسيده‌اند كه تشخيص آلزايمر اغلب ديرهنگام است. ديسي آكوستا، رئيس انجمن بين‌المللي آلزايمر مي‌گويد: «تشخيص ديرهنگام آلزايمر به معناي از دست دادن امكانات براي بهبود كيفيت زندگي ميليون‌ها انسان است.»

محققان مي‌گويند حقيقت ندارد اگر تصور كنيم كه تشخيص زودهنگام آلزايمر بي‌معناست و فرقي در درمان به وجود نمي‌آورد و اقدامات مثبتي وجود دارد كه در صورت انجام آنها در مراحل اوليه آلزايمر، مي‌توان روند پيشرفت بيماري را كند كرد.

هجدهمين اقتصاد بزرگ دنيا

پژوهشگران در گذشته، پيش‌بيني كرده بودند شمار مبتلايان به اين بيماري در هر 20 سال 2 برابر مي‌شود. برهمين اساس، شمار اعلا‌م‌ شده در سال جاري يعني 36 ميليون مبتلا به آلزايمر مي‌تواند تا سال 2050 به 115 ميليون‌ نفر برسد. دليل اين مدعا آن است كه متوسط طول عمر در حال افزايش است. از آنجا كه بيماري‌هاي دمانس (زوال عقل/اختلال حواس) و آلزايمر در سنين بالا ديده مي‌شود، مي‌توان نتيجه گرفت كه شمار مبتلايان به اين بيماري‌ها هم افزايش خواهد يافت.

هزينه‌ درمان بيماري آلزايمر معادل يك‌درصد توليد ناخالص جهاني است. هزينه مستقيم مراقبت از بيماران مبتلا به آلزايمر بيش از كل هزينه‌هاي بيماري قلبي، سرطان و سكته مغزي است. اين هزينه‌ها جداي از فردي است كه بايد دائم مراقب او بود. با توجه به هزينه‌هاي بالاي زندگي، بسياري از خانواده‌ها توانايي مادي لازم براي نگهداري بيمار آلزايمري را ندارند. به گفته ‌ نويسندگان گزارش آلزايمر در سال 2011، اگر اين بيماري يك كشور بود، اين كشور هجدهمين اقتصاد بزرگ دنيا به حساب مي‌آمد.

يكديگر را فراموش نكنيم

متاسفانه آلزايمر تنها يك بيماري با وجه پزشكي نيست بلكه يك بيماري با ابعاد بسيار وسيع اجتماعي است. اين بيماري مشكلات اجتماعي بسياري براي خود فرد و خانواده او به همراه دارد. بسياري از مواقع مبتلايان به اين بيماري به علت حالات خود در كوچه و خيابان مورد تمسخر ديگران قرار مي‌گيرند. هر شخصي مي‌تواند به آلزايمر مبتلا بشود و افراد مبتلا و خانواده ايشان نياز به درك و حمايت دارند. فراموشي از زندگي ماست يا خواهد بود و نمي‌توان به پنهان كردن آن پرداخت. فرد مبتلا معمولا نيازهاي خود را از قبيل تشنگي و گرسنگي بسيار فوري مي‌داند و براي رفع آن بدون توجه به ملاحظات اجتماعي و اثراتي كه رفتارش بر ديگران دارد، اقدام مي‌كند. با پيشرفت بيماري، فرد بيشتر درونگرا خواهد شد و ارتباطات اجتماعي به مرور محدودتر و با مشكل مواجه مي‌شود. تمامي اين مسائل تحمل اين بيماران را مشكل‌تر مي‌كند.

دانش امروزي بشر مي‌گويد درمان آلزايمر بسيار سخت و به تعبيري ناممكن است. افرادي كه از نظر جسمي و فكري فعال هستند به مراتب كمتر از ديگران در معرض بيماري خطرناك آلزايمر قرار مي‌گيرند. معاشرت با ديگران، مسافرت، آموختن زباني جديد، حفظ كردن شعر، آموختن موسيقي و... مي‌تواند اين بيماري را به تاخير بيندازد. ارتباط با دوستان قديمي مي‌تواند آرامش‌بخش باشد و به حفظ سلامت افراد سالمند كمك كند. ملاقات‌ها، نامه‌ها و تماس تلفني با دوستان بسيار در به تاخير انداختن اين بيماري تاثيرگذار است.

ما در دنيايي كه بسرعت در حال پيرشدن است، زندگي مي‌كنيم. هر چند با افزايش سن بسياري از بيماري‌ها خود را نشان مي‌دهد، اما آلزايمر بر كيفيت زندگي بيشتر اثر مي‌گذارد تا بر طول آن و همين موضوع علت نياز اصلي مراقبت در سالمندان است. هر چند آلزايمر بيماري فراموش شدگان است، اما آنقدر اهميت دارد كه روزي را در سال براي يادآوري آن نامگذاري مي‌كنند تا كساني كه هنوز فراموش نكرده‌اند به ياد بياورند كه براي پيشگيري از فراموشي بايد همين امروز كاري كرد.

پس بياييد همديگر را فراموش نكنيم تا روزي جزو فراموش كرده‌ها نباشيم.

علي اخوان بهبهاني / جام‌جم