مشاور برنامه‌ریزی و نماز نسل نو ستاد اقامه نماز کشور با بیان اینکه در شرایط کنونی، یکی از کارکردهای بسیار مهم مسجد تراز اسلامی، آگاه‌سازی مردم نسبت به ظلم و فساد رژیم صهیونیستی است، گفت: مسجدی تراز اسلامی است که فعالیت‌های اجتماعی را درصدر برنامه‌های خود قرار داده و بتواند ضمن رفع نیازها و دغدغه‌مندی‌های مردم، زمینه را برای جذب بیشتر افراد به مسجد فراهم کند.
مسجد تراز اسلامیمسجد تراز اسلامی تعریف و شاخص‌هایی دارد که در بیانات مقام معظم رهبری نیز به آن‌ها اشاره شده است و به طور کلی می‌توان چنین گفت که مسجدی تراز است که علاوه بر برگزاری نماز جماعت و برنامه‌های فرهنگی و مذهبی، در زمینه‌های مختلفی مانند آموزش، مشاوره، خدمات اجتماعی، کارآفرینی و مانند این‌ها نیز فعال باشد و با تربیت والدین ولایی و جوانان انقلابی به الگویی برای سایر مساجد تبدیل شود.
یکی از مهمترین مؤلفه‌های تأثیرگذار در زمینه ایجاد مسجد تراز اسلامی، وجود ائمه جماعت فعال و انقلابی است تا بتوانند با استفاده از تمامی ظرفیت‌های موجود در مساجد و ارتباط با افراد محله مورد نظر، زمینه را برای دستیابی به مسجد تراز اسلامی فراهم کنند.
هویت حقیقی مساجد این است که مسجد سنگر مستحکم، پایگاه معنوی، عبادی، فرهنگی، اجتماعی و محور ساماندهی، سامان‌بخشی و پشتیبانی عرصه امنیت ملی، حفظ تمامیت ارضی و پشتیبانی از جنگ و دفاع و پایگاه‌های مردم‌نهادی همچون بسیج مردمی مستضعفین باشد. امروز باید کارکرد اقتصادی و حمایت‌های مالی و مادی نسبت به جامعه در مسجد بازیابی و ترمیم شده مسجد به فعالیت و پویایی در سطح عالی برسد. در این صورت است که می‌توان گفت در مسیر دستیابی به مسجد تراز اسلامی گام مهمی برداشته‌ایم.
درباره ویژگی‌های یک مسجد تراز اسلامی به گفتوگو با حجت‌الاسلام محی‌الدین محمدیان، مشاور برنامه‌ریزی و نماز نسل نو ستاد اقامه نماز کشور پرداختیم که مشروح آن را در ادامه مطالعه می‌کنید.
آگاه‌سازی مردم از ددمنشی رژیم صهیونیستی؛ کارکرد مهم مسجد تراز اسلامی
ایکنا ـ مسجد تراز اسلامی چگونه باید مأمن و مایه خیر و برکت در یک محله باشد؟
مسجد تراز اسلامی با عملکرد صحیح و دقیق می‌تواند خود را مأمنی برای مؤمنان و مایه برکت برای یک محله قرار دهد، یعنی یک مسجد تراز باید موقعیت و نیازهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی خود را بشناسد و بتواند با مسجدی‌ها در ارتباط مستقیم باشد و برای کسانی که در همسایگی آن قرار دارند، برنامه‌ریزی کند.
حدود بیست سال پیش که بنده به مسجد نور آمده و امام جماعت آن را بر عهده گرفتم، نوعی مطالعه میدانی در شعاع سه کیلومتری مسجد انجام دادم که این مسجد از جهات مختلف شمال، غرب، شرق و جنوب به کجا محدود شده و افراد این منطقه چه ویژگی‌هایی دارند. در این مطالعه بافت جمعیتی و موقعیت جغرافیایی مسجد به صورت دقیق بررسی شد. اینکه چند درصد از مردم حاضر در محله به عنوان ساکنان روز در بناهای اداری و تجاری منطقه حضور دارند و نیز چند درصد از ساکنان به عنوان ساکنان شب و روز در مناطق مسکونی سکونت دارند نیز از دیگر موضوعاتی بود که در این مطالعه بدان پرداخته شد تا درصد جمعیتی دقیقی از محله مربوط به مسجد به دست آمده و برنامه‌ریزی دقیقی برای منطقه مورد نظر انجام شود.
از دیگر مواردی که در این تحقیق بدان پرداخته شد، درصد جمعیت اقلیت‌های دینی در محله بود تا در صورت امکان بتوانیم برنامه‌هایی را نیز برای ایشان در نظر بگیریم. همچنین، با بنگاه‌های معاملاتی منطقه هماهنگ شد تا همسایگان و جمعیت جدیدی که به محله وارد می‌شوند را به مسجد معرفی کنند تا بتوانیم ضمن عرض خیر مقدم به همسایگان جدید، ایشان را در جریان امکانات مسجد مانند صندوق قرض‌الحسنه، کتابخانه، پارکینگ و سالن مراسم قرار دهیم تا بتوانند در صورت نیاز از آن‌ها استفاده کنند. تمامی این مطالعات و تحقیقات باعث می‌شود تا امام جماعت یک مسجد بتواند با اشراف تمام و دقت کافی برای جذب مردم به ویژه نوجوانان و جوانان به مسجد برنامه‌ریزی کرده و نسبت به اجرای برنامه‌های مختلف در محله اقدام کند.
برقراری ارتباط با افراد محله باعث شده بود تا رفت و آمد مردم در مسجد افزایش یافته و بتوانیم به صورت روزانه خدمات و امکانات مسجد را در اختیار ایشان قرار دهیم. این نوع شناسایی از نیازهای افراد محله و نیز نمازگزاران مسجد و پاسخگویی مناسب و لازم به این نیازها رفته رفته مسجد را به مأمنی برای افراد محله تبدیل می‌کند و ایشان اندک اندک ضمن رفت و آمد بیشتر به مسجد، این مکان مقدس را به عنوان محلی برای انجام فعالیت‌های اجتماعی و مأمنی برای رفع نیازهای خود خواهند شناخت.
ایکنا ـ مسجد تراز اسلامی چگونه به عنوان پایگاه فعالیت‌های اجتماعی مظهر آمیختگی دنیا و آخرت فرد و جامعه خواهد بود؟
یکی از وظایف مسجد تراز اسلامی، مخاطب‌شناسی و نیازسنجی مخاطبان است. مسجد تراز باید به خوبی نیازهای افراد محله و نمازگزاران را شناخته و در صورت امکان درصدد رفع این نیازها برآید. برخی از ساکنان محله ممکن است، نیازهای فصلی داشته و در فصول مختلف نیازهای یکسانی داشته باشند که مسجد محله باید این نیازها را به خوبی شناخته و برای رفع آن‌ها وارد میدان شود. مسجد تراز فقط محلی برای اقامه نماز و ذکر ادعیه و ... نیست بلکه مسجدی تراز اسلامی است که فعالیت‌های اجتماعی را درصدر برنامه‌های خود قرار داده و بتواند ضمن رفع نیازها و دغدغه‌مندی‌های مردم، زمینه را برای جذب بیشتر افراد به مسجد فراهم کند.
یکی از مواردی که بنده در بدو ورود خود به مسجد و پذیرش وظیفه امام جماعت پیگیری کردم، وضعیت مسافران در راه مانده و افرادی بود که به عنوان مسافر جایی برای استراحت و اقامت نداشتند. در این زمینه هر شب مقداری غذای ساده در مسجد آماده کرده و پذیرای مسافران هستیم. مسافرانی که در راه مانده و شب هنگام جایی برای ماندن ندارند، می‌توانند از امکانات مسجد در حد توان استفاده کنند و تا زمانی که جایی برای رفتن نداشته باشند، می‌توانند در مسجد اسکان داشته باشند. همچنین، با یکی از شرکت‌های مسافربری در پایانه‌های شهری هماهنگ شده و حواله سفر در اختیار مسافران در راه مانده قرار می‌گیرد تا بتوانند به خانه و کاشانه و شهرهای خود بازگردند. انجام چنین کارهایی باعث می‌شود تا علاقه مردم به مسجد و مسجدی‌ها افزایش پیدا کرده و مسجد را محلی برای رفع نیازهای خود بدانند. لذا مسجد تراز اسلامی مسجدی است که در آن علاوه بر انجام برنامه‌های مذهبی و معنوی، به امور مردم و رفع نیازهای ایشان نیز پرداخته می‌شود.
البته رفع نیاز مردم فقط مربوط به رفع نیازهای مادی آن‌ها نمی‌شود بلکه مسجد باید به‌گونه‌ای عمل کند تا بتواند نیازهای روحی و فکری افراد محله را نیز برظرف کند. برگزاری دوره‌های مشاوره و کارگاه‌های اندیشه‌ای در حوزه‌های مختلف می‌تواند زمینه را برای رفع این‌گونه از نیازهای مردم فراهم کند. ارائه خدمات مختلفی همچون خدمات پزشکی نیز از دیگر فعالیت‌هایی است که یک مسجد تراز اسلامی می‌تواند بدان ورود کند. مسجد برای رفع نیازهای درمانی و پزشکی افراد محله می‌تواند با دستگاه‌های متولی این حوزه مانند کمیته امداد، سازمان بهزیستی، بیمارستان‌های مختلف و ... هماهنگ کرده و در حد توان خود نسبت به رفع نیازهای نیازمندان و افراد کم‌برخوردار محله اقدام کند.
مسجد تراز اسلامی کانون موعظه است و باید در ایام و مناسبت‌های مختلفی همچون ماه‌های محرم و صفر، ایام اربعین حسینی، ماه رمضان، موالید و شهادت معصومین(ع) و ... با رویکرد نیازهای اجتماعی، فرهنگی مردم محله نسبت به برپایی برنامه‌های تأثیرگذار و ویژه برای نمازگزاران و افراد محله اقدام کند. یکی از کارکردهای ویژه مسجد تراز اسلامی روشنگری‌های سیاسی و آگاه‌سازی مردم دربار مسائل روز جامعه و جهان است. مسجد تراز اسلامی باید برنامه‌هایی را برای آگاه‌سازی مردم در حوزه‌های مختلف همچون استکبارستیزی، دشمن‌شناسی و ... اجرا کند و با دعوت از مربیان، معلمان و خطبای آگاه و کاربلد، مردم را در جریان امور مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قرار دهد.
امروز و در شرایط کنونی یکی از کارکردهای بسیار مهم مسجد تراز اسلامی، آگاه‌سازی مردم نسبت به ظلم و فساد رژیم صهیونیستی است. مردم باید به خوبی در جریان ددمنشی و سفاکی این رژیم منحوس قرار گیرند و با دسیسه‌های این دشمن خونخوار آشنا شوند. مهمترین الگوی تأثیرگذار در مسجد تراز اسلامی، رفتار و عملکرد خود نمازگزاران و اهالی مسجد از جمله امام جماعت، هیئت‌امنا و ... است که اثربخش بوده و می‌تواند مردم به ویژه نوجوانان و جوانان را جذب فعالیت‌های مسجد کند.
ایکنا ـ مسجد تراز اسلامی باید از چه آرایه‌های معنوی و ظاهری برخوردار باشد؟
معماری مسجد تراز اسلامی یکی از نکات بسیار مهمی است که باید به خوبی بدان پرداخته شود تا مردم یک محله و افرادی که به این مسجد می‌نگرند، با ظاهر مسجد ارتباط برقرار کرده و حس و حال خوبی از آن دریافت کنند. این مسئله اولین قدمی است که موجبات جذب مردم به مسجد را فراهم خواهد کرد. از لحاظ ظاهری مسجد تراز اسلامی باید جذایت لازم برای جذب مردم را ایجاد کند. اهالی مسجد باید مسجد را به خوبی مفروش کرده و ظاهر مسجد را به صورت آبرومندانه آراسته کنند. ظاهر زیبا و پاکیزه به خودی خود عامل مهمی در جذب نوجوانان و جوانان خواهد بود.
در حوزه آرایه‌های معنوی نیز مسجد تراز اسلامی باید با وسواس و دقت نظر ویژه به موضوع اخلاق نمازگرازان توجه کند. نمازگزاران باید به نقطه‌ای برسند که خود مظهر این حدیث شریف شوند که «کُونُوا دُعَاةً لِلنَّاسِ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ؛ مردم را به غیر زبان خود (با رفتار) به دین دعوت کنید». اهالی مسجد از هیئت‌امنا گرفته تا امام جماعت و نمازگزاران باید با مردم و افرادی که تازه به مسجد مراجعه کرده‌اند، با خوشرویی برخورد کنند. امام جماعت باید با رحمت و مغفرت با مردم رفتار کند تا بتواند اهالی محله را جذب مسجد کرده و زمینه را برای جمع شدن مردم در مسجد فراهم کند. گاهی ممکن است برخی افراد پرسش‌ها و سؤالاتی را در مسجد بیان کنند که این سؤالات آن‌چنان که باید و شاید معقول نیستند، اما امام جماعت باید در این زمینه سعه صدر داشته باشد و بتواند پاسخگوی سؤالات مردم باشد.
در این رابطه مسجدی تراز اسلامی است که پرنشاط و زنده بوده و بتواند در رابطه با رویدادها و اتفاقاتی در پیرامون خود و جامعه رخ می‌دهد، واکنش لازم را داشته باشد. در حقیقت سلسله اعصاب یک مسجد باید زنده باشد تا بتواند عکس‌العمل‌های به موقع و به هنگامی را نسبت به شرایط عمومی و نیز شراط ویژه محیط اطراف خود نشان دهد. همکاری با نهادهای خدمتگزار و خدماتی مانند شهرداری، مساجد دیگر، نیروهای بسیج، نیروی انتظامی و ... که خدمات مختلفی به مردم ارائه می‌دهند نیز از دیگر وظایفی است که بر عهده یک مسجد تراز اسلامی است تا بتواند با بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های موجود، بهترین خدمات را در اختیار افراد محله قرار دهد. هماهنگ‌سازی با نهادهای مختلف و رفع نیازهای مسجد و مسجدی‌ها از جمله فعالیت‌هایی است که در ایجاد نشاط و شادابی در مسجد و محیط سالم درون این مکان مقدس بسیار مؤثر است.
گفتوگو از مجتبی افشار