درگذشت "ستارخان" مبارز آزادي خواهِ نهضت مشروطه، معروف به "سردارملي" (1293ش)

ستارخان معروف به سردار ملي در حدود سال 1245ش در قره باغ آذربايجان به دنيا آمد. ستارخان در ابتدا به صورت جواني عيارمنش زندگي مي‏كرد اما پس از آغاز نهضت مشروطه، در صف مجاهدان قرار گرفت و رشادت‏هاي فراواني از خود نشان داد. قتل برادر و ظلم و ستم ماموران حكومتي به او و خانواده‏اش از يك سو و بستر اجتماعي، سياسي و اقتصادي تبريزِ آن دوران از سوي ديگر سبب شد تا با آشكار شدن فعاليت‏هاي مشروطه‏خواهي، روحيه سركش و معترض ستارخان به مشروطه‏خواهي تمايل پيدا كند. پس از به توپ بستن مجلس توسط محمدعلي شاه قاجار، مجاهدان تبريز با اين عمل به شدت مخالفت كرده و در برابر دولت مركزي قد علم كردند. در اين ميان، داستان‏هاي بسياري از رشادت‏ها و مجاهدت‏هاي ستارخان در اين دوران ذكر كرده‏اند. سرانجام قواي دولتي، تبريز را به محاصره درآورده و نبرد سختي روي داد. مرحله دوم درگيري، نبرد مشروطه خواهان و نيروهاي روس بود كه به كمك قواي دولتي آمده بودند. در نهايت، پس از ماه‏ها محاصره، نيروهاي مهاجم، تبريز را تسخير كرده و از آن پس، مشروطه‏طلبان راهي تهران شده و آن‏جا را فتح كردند. با ورود ستارخان و مجاهدان تبريزي به تهران و استقرار دوباره مشروطه، مخالفان سردار ملي سعي مي‏كردند به هر نحو ممكن او را از گردونه خارج سازند. از اين‏رو، قصد خلع سلاح مجاهدان را داشتند كه تبعيض دولت در خلع سلاح بختياري‏ها، باعث شد كه اين امر صورت نگيرد. در اين ميان، تلاش ستارخان براي جلوگيري از وقوع تشنج بي‏نتيجه ماند و سرانجام نيروهاي دولتي، مجاهدان را در پارك اتابك محاصره كردند. جنگي ناخواسته درگرفت كه كوشش سران مجاهدان براي ختم آن ناكام ماند و شمار بسياري از مجاهدان در جريان آن به خاك و خون كشيده شدند. بالاخره سردار هم تن به مقابله داد و هدف گلوله قرار گرفت و از ناحيه پا به شدت مجروح شد. پس از اين درگيري، ستارخان مدت‏ها خانه‏نشين شد و دولت مشروطه حتي با درخواست وي براي بازگشت به تبريز مخالفت كرد. سردار ملي سرانجام پس از دوره طولاني بيماري در بيست و پنجم آبان 1293 ش در چهل و هشت سالگي چشم از جهان فرو بست و در جوار حرم حضرت عبدالعظيم در ري به خاك سپرده شد.

رحلت فيلسوف شهير و نويسنده توانا، علامه "محمدتقي جعفري" (1377 ش)

علامه محمدتقي جعفري در سال 1304 ش (1344ق) در تبريز به دنيا آمد و پس از گذراندن دوران ابتدايي، براي ادامه تحصيل راهي تهران گرديد. ايشان سپس به نجف رفت و در مدت هفده سال اقامت در حوزه علميه نجف اشرف از محضر فقيهان، فيلسوفان و استادان نامداري همچون سيدابوالقاسم خويي، سيدمحسن حكيم، سيدعبدالهادي شيرازي، سيدمحمدهادي ميلاني، سيدمحمود شاهرودي و سيدجمال گلپايگاني كسب فيض كرد. علامه جعفري پس از مدتي به مقامات عالي علمي و معنوي نائل شد و از آن پس به تدريس علوم ديني و تأليف كتب پرداخت. ايشان در سال 1337 ش به ايران بازگشت و ضمن تدريس و تحقيق در حوزه‏هاي علميه مشهد و تهران، با دانشگاهيان ارتباط برقرار كرد و در دانشگاه‏ها به ايراد سخنراني و تبيين معارف اسلامي پرداخت. علامه جعفري ضمن شركت در كنگره‏ها، همايش‏ها و كنفرانس‏هاي متعدد بين‏المللي، با بسياري از شخصيت‏هاي برجسته علمي جهان مكاتبه، مصاحبه و ارتباط علمي داشت. از ويژگي‏هاي مهم استاد جعفري اتصال ميان حوزه و دانشگاه و علوم جديد و قديم بود. وي از ضرورت‏هاي زمان و نيازهاي فكري و فرهنگي دنياي معاصر به خوبي آگاهي داشت و با توجه به همين نياز، آثاري از خود به جاي گذاشت كه بسيار ارزشمند و گران‏بهاست. علامه جعفري با اشراف به فقه، فلسفه، هنر و زيبايي‏شناسي در اسلام و نيم قرن فعاليت علمي و پژوهشي، بيش از يكصد جلد كتاب و رساله تحرير نمود كه شرح و تفسير نهج‏البلاغه در 27 جلد، كشف الابيات مثنوي معنوي در 4 جلد و تفسير و نقد و تحليل مثنوي در 15 جلد و... از جمله آثار اين علامه بزرگوار است. استاد محمدتقي جعفري، همچنين هفتاد جلسه بحث و گفتگو با شخصيت‏هاي متفكر بين‏المللي همچون برنارد آرتور، برتراند راسل، پروفسور عبدالسلام، روژه گارودي و پروفسور رُزِنتال داشته است. ايشان با التفات و علاقه ويژه‏اش نسبت به هنر و ادبيات، بيش از يكصد هزار بيت شعر فارسي و عربي و نيز بخش‏هايي از ادبيات غرب را در سينه محفوظ داشت. سخنراني‏ها، مقالات و كتاب‏هاي متعدد اين محقق فرزانه در زمينه زيبايي و هنر، هنوز يكي از مهم‏ترين منابع درباره هنر از ديدگاه فلسفه و حكمت اسلامي است. علامه محمدتقي جعفري سرانجام در 25 آبان 1377 ش برابر با شب مبعث سال 1419 ق در يكي از بيمارستان‏هاي لندن دار فاني را وداع گفت و بنا به وصيت معظم‏له، در مشهد مقدس به خاك سپرده شد.

تصرف شهر بغداد توسط شاه عباس صفوي و شكست امپراتوري عثماني(1033 ق)

آخرين جنگ‏هاي شاه عباس صفوي با عثماني بين سال‏هاي 1032 و 1034 ق بر سر تسخير بغداد روي داد. در اين جنگ‏ها بغداد نيز به تصرف ايران درآمد و شاه عباس به زيارت عتبات عاليات رفت و به تعمير و بازسازي قبور مطهر ائمه در عراق پرداخت.

تولد "طه حسين" نويسنده و اديب شهير مصري (1889م)

دكتر طه حسين، اديب و محقق معاصر مصري در 15 نوامبر سال 1889م در روستايى در مصر عليا به دنيا آمد. وي در كودكي بينايى خود را از دست داد، اما با هوش سرشاري كه داشت به تحصيل پرداخت و تا سال 1918م از دانشگاه‏هاي مصر و سوربُن فرانسه درجه دكتراي ادبيات گرفت. وي سپس به فعاليت‏هاي فرهنگي پرداخت و خدمات فراواني در زمينه علم وادب انجام داد كه تأسيس دانشگاه‏هاي اسكندريه و اسيوط در مصر از آن جمله است. وي در سال 1950، وزير فرهنگ مصر شد و تعليمات رايگان دوره‏هاي ابتدايى و متوسطه را برقرار كرد. علاوه بر اين، تأسيس انيستيتوي تحصيلات اسلامي در مادريد اسپانيا و ايجاد كرسي در شهر نيس فرانسه و تأسيس مدرسه زبان‏هاي مختلف در قاهره، تحت نظر او صورت گرفت. به علاوه وي در مقام يك شخصيت مورد اعتماد در جامعه ادبي جهان عرب، با مدعيان روشن‏فكري و نويسندگان ناسيوناليسم عرب به مقابله برخاست. به نظر وي آثار علمي و ادبي برجاي مانده از صدر اسلام تاكنون، اگرچه به زبان عربي است، اما فرهنگ اسلامي به حساب مي‏آيد نه انديشه قوم عرب. طه حسين در سال 1955م به رياست انجمن رجال و ادب مصر انتخاب شد و در سال بعد به عضويت شوراي عالي ادب و هنرهاي زيباي مصر منصوب گرديد. اين اديب مصري هم‏چنين عضو فرهنگستان‏هاي ادبي و تاريخي پاريس، مادريد، مايانِس آلمان، دمشق، تهران، بغداد و رُم نيز بود. از طه حسين بالغ بر هفتاد جلد كتاب باقي مانده كه تاريخ ادبيات عرب، در حاشيه سيره نبوي در 3 جلد، رنگارنگ و الايام از آن جمله است كه به زبان‏هاي زنده دنيا ترجمه شده است. وي در اثر داستاني خود به نام رؤياهاي شهرزاد به صورت كنايه‏آميز به پادشاهان و حكام پند مي‏دهد كه لازم است در حفظ منافع رعايا و زيردستان بكوشند و اگر از انجام وظايفي كه برعهده دارند سر باز زنند، حقوق خود را نيز از دست مي‏دهند. طه حسين در كتاب الايام كه به زبان فارسي نيز تحت عنوان "آن روزها" ترجمه شده ضمن پرداختن به زندگي‏نامه خود، به جايگاه فرهنگ، تضاد فرهنگ سنتي و مدرن و جايگاه شعر و ادب در راهنمايى اهل معني پرداخته است. طه حسين نوشته‏هاي فراوان ديگري هم دارد كه در آنها انديشه‏هاي خود را درباره سفرهاي خود به اروپا و مطالعات درباره ادبيات يونان و روم بيان مي‏دارد. طه حسين علاوه بر تسلط به زبان و ادبيات عربي و فرهنگ اسلامي، به علوم باستاني و تاريخ روم و يونان و قرون وسطي و فلسفه جديد علاقه مي‏ورزيد. وي هم‏چنين زبان يوناني و لاتيني را آموخت و در زبان و ادبيات فرانسوي استادي يافت و از وسعت دانش بي‏نظيري بهره‏مند گشت. طه حسين به سبب همت شخصي و حوادث و دشواري‏هاي زندگي و پشتكار و اراده، شخصيتي جهاني و ممتاز يافته و در ادبيات معاصر عرب، از برجستگي خاص برخوردار گشته است. دكتر طه حسين به تاريخ 1973م در 84 سالگي در مصر درگذشت.

 

درگذشت "يوهان كِپْلِر" ستاره شناس و منجم بلند آوازه آلماني (1631م)

يوهان كِپْلِر، دانشمند و ستاره‏شناس معروف آلماني در 16 مه سال 1571م در آلمان به دنيا آمد. از آغاز جواني، شراره علم طلبيِ او هر روز بيشتر زبانه مي‏كشيد. از اين رو علي‏رغم چشمان آسيب ديده، ضعف جسماني و دست‏هاي از كار افتاده، وارد دانشگاه شد و به مطالعات نجومي پرداخت. علاقه به رياضيات، علوم فيزيك و مكانيك، او را چنان جذب خود ساخت كه پس از فراگيري آنها با پشتكار فراوان، در 23 سالگي به استادي اخترشناسي منصوب گرديد. كپلر رياضي‏داني توانا بود كه هم مايه پيشرفت را داشت و هم شكيبايى بيش از حد. او در سال‏هاي نخستِ كار، طرفدار اين نظريه بود كه خورشيد مركز منظومه شمسي است. اما از 20 سالگي بدون وقفه و خستگي، سال‏ها به كار تحقيقي و مطالعه در احوال ستارگان و سيارات پرداخت. كپلر پس از ده سال تلاش، در سال 1609، قوانين حركت سيارات را پيدا كرد و در مورد حركت وضعي و انتقالي كُرات، سه قانون مهم را كشف نمود. قانون اول او مبني بر بيضي بودن مدار حركت سيارات به دور خورشيد، راهنمايى مهم، در تدوين اصول پرتاب ماهواره‏هاي امروزي مي‏باشد. كپلر ثابت كرد كه نه تنها مسير حركت سياره‏ها به دور خورشيد بيضي است، بلكه براساس قانون دوم كپلر هر سياره حين گردش در روي مدار، مرتباً سرعتش را تغيير مي‏دهد. به اين معني كه هرگاه سياره به خورشيد نزديك مي‏شود، بر سرعتش اضافه مي‏گردد. كپلر در قانون سوم خود مي‏گفت: زمان گردش كامل سياره‏هايى كه به خورشيد نزديك‏ترند، كمتر از سياره‏هايى است كه از خورشيد دورند. اين نظرات و به ويژه نظريه حركت سياره‏ها، در آن زمان با مخالفت فراواني مواجه گرديد و كپلر به سختي مورد حمله قرار گرفت. كپلر سرانجام نوشته‏هايش را منتشر كرد و در انتظار ماند تا شايد با گذشت زمان، پيشرفت دانش بشري پرده از روي واقعيت بردارد. كپلر در بسياري از رشته‏هاي علمي، مطالعات جالب و ارزنده‏اي انجام داده است. او با مطالعه نور، موفق به كشف قوانين شكست و انكسار نور شد و براي اولين بار، اساس تلسكوپ نجومي را بنياد نهاد. وي هم‏چنين نظريه‏هاي مهمي در مورد نيروي جاذبه زمين و چگونگي جزر و مد درياها داشته است. كپلر با تحقيقات عميق خود، اخترشناسان و رياضي دانان روزگارِ خود را به تحسينِ خود واداشت. يوهان كپلر تا آخر زندگي دست از پژوهش‏هاي علمي برنداشت تا اين‏كه در 15 نوامبر 1631م در 60 سالگي درگذشت.كپلر به زودي پس از مرگ از خاطره‏ها رفت و هيچ‏كس آثار او را مطالعه نمي‏كرد. ولي دوران افتخار او در قرن‏هاي هفدهم و هجدهم كه دانشمندان به آثار او روي آوردند آغاز شد و شهرتش را عالم‏گير نمود.