نتایج مطالعات صورت گرفته گویای آن است که در افرادی که سن کمتری دارند، به دلیل قابلیت‌های بالای جستجوی بینایی، میزان تخلفات افزایش می‌یابد. همچنین افراد دارای اختلال کم‌توجهی_ بیش‌فعالی تخلفات بیشتری انجام می‌دهند.

به گزارش ایسنا، تصادفات رانندگی یکی از عوامل مهم مرگ‌ومیر در ایران هستند. بررسی ارتباط عملکرد رانندگی و توجه، می‌تواند نقش قابل توجهی در کاهش تصادفات به ویژه تصادفات شهری داشته باشد. پژوهشگران دانشگاه تبریز در این مطالعه به بررسی رابطه جستجوی بینایی، اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی و سن با رفتارهای رانندگی پرداختند.


معیارهای ورود به این مطالعه، داشتن گواهی‌نامه رانندگی ماشین سواری و یا موتور سیکلت، عدم آسیب حسی بینایی و شنوایی غیرقابل اصلاح، قابلیت خواندن و نوشتن و عدم مشکلات روانی مزمن بود. از شرکت‌کنندگان برای حضور در مطالعه رضایت‌نامه شرکت داوطلبانه، دریافت شد. ۵۴۸ نفر از رانندگان ۱۸ تا ۹۰ سال شهر تبریز در این مطالعه شرکت کردند. این افراد در پنج مرکز پلیس، پنج پارک بزرگ، پنج مجتمع تجاری و فروشگاه زنجیره‌ای، پنج مرکز آموزشی و دانشگاهی، سینما و مراکز ورزشی، انتخاب شدند.


سید حجت زمانی ثانی و زهرا فتحی رضایی به همراه همکارانشان در گروه رفتار حرکتی دانشگاه تبریز و مرکز تحقیقات پیشگیری از حوادث جاده‌ای دانشگاه علوم پزشکی تبریز، افرادی بودند که در طراحی این پژوهش مشارکت کردند.


برای سنجش اطلاعات فردی مثل سن، جنسیت، تعداد تصادفات، تعداد تخلفات و ... از پرسش‌نامه اطلاعات فردی استفاده شد. انواع تخلفات احتمالی مربوط به بینایی با توجه به نظر متخصصان از سایت دفتر تحقیقات کاربردی پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی استخراج شد. این تخلفات به صورت سوال‌های چهار گزینه‌ای مورد بررسی قرار گرفت.


برای سنجش جستجوی بینایی نرم‌افزار CogLab استفاده شد. این نرم‌افزار شامل چندید آزمون روان‌شناسی شناختی است و به گونه‌ای طراحی شده که در هر کوشش یک نقطه ثابت نمایش داده می‌شود. پس از یک زمان کوتاه (کم‌تر از یک ثانیه) اشکال دایره و مربع با رنگ‌های مختلف روی صفحه نمایش ظاهر می‌شود. افراد شرکت‌کننده باید با تمرکز روی نقطه اولیه، آن را از بین اشکال مختلف شناسایی کنند.


همچنین شرکت‌کنندگان در این تحقیق با استفاده از پرسش‌نامه از نظر اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی نیز بررسی شدند. داده‌های به دست آمده با استفاده از روش‌های آماری تحلیل شدند.


افراد شرکت‌کننده، ۴۴۲ نفر مرد و ۱۰۶ نفر زن بودند. از این تعداد ۴۹۲ نفر راننده ماشین سواری و ۵۶ نفر راکب موتور بودند. ۳۹۱ نفر از این افراد به طور روزانه، ۱۱۶ نفر به طور هفتگی و ۴۱ نفر به صورت ماهانه از وسیله نقلیه استفاده می‌کردند.


نتایج این پژوهش نشان داد که هر چقدر افراد میزان بالایی از جستجوی بینایی را داشته باشند، تخلفات بیشتری انجام می‌دهند و با افزایش تعداد عوامل حواس‌پرتی، زمان واکنش به شدت افزایش می‌یابد. رابطه منفی و معناداری بین میزان تخلفات و جستجوی بینایی وجود دارد. با افزایش میزان تخلفات رانندگی قابلیت افراد در زمان واکنش بهبود می‌یابد. به نظر می‌رسد افرادی که زمان واکنش کمتری دارند، تخلفات رانندگی بیشتری انجام می‌دهند.


در این مطالعه سن با تعداد تصادف‌های کل رابطه‌ای نداشت. اما رابطه منفی و معناداری بین سن و میزان تخلفات خودگزارشی وجود داشت. این یافته نشان می‌دهد که با افزایش سن میزان تخلفات کاهش می‌یابد. به نظر می‌رسد افراد مسن‌تر محافظه‌کارتر هستند و هیجان‌طلبی کمتری در رانندگی دارند.


میزان تصادف‌ها و تخلفات خودگزارشی با میزان شدت اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی رابطه مثبت و معنی‌داری دارد که نشان می‌دهد افرادی که دچار این اختلال هستند، کنترل کافی به شرایط و رفتار ندارند. انجام رفتارهای پرخطر نشانه‌ای از این اختلال است.


با توجه به نتایج به دست‌آمده به نظر می‌رسد متغیرهای فردی مثل سن، شاخص بالای اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی و میزان تصادفات در افراد، اهمیت بیشتری نسبت به قابلیت جستجوی بینایی افراد در میزان تخلفات خودگزارشی داشته باشد.


پژوهشگران این مطالعه با اشاره به رابطه بین داشتن اختلال کم‌توجهی_ بیش‌فعالی با تعداد کل تصادف‌ها و تخلفات خودگزارشی، پیشنهاد می‌کنند: «بهتر است افرادی با این ویژگی سعی در استفاده از روش‌هایی برای افزایش توجه و تمرکز خود در حین رانندگی داشته باشند و یا سازمان‌های مربوطه، چنین امکاناتی را فراهم سازند. همچنین با کاهش سن و قابلیت های بالای جستجوی بینایی افراد، میزان تخلفات آن‌ها افزایش می‌یابد. این نتیجه نشان‌دهنده اهمیت پرداختن به قابلیت‌های توجه و جستجوی بینایی در افرادی با سن کم را نشان می‌دهد».


نتایج این مطالعه به صورت مقاله علمی پژوهشی در فصل‌نامه «تازه‌های علوم‌شناختی» منتشر شده است.