ورود سپاهيان روس به تبريز پس از قيام مردم در جريان مشروطه (1288 ش)

پس از واقعه به توپ بستن مجلس شوراي ملي با حمايت و هدايت روس‏ها و كشته و متواري شدن نمايندگان مجلس و جمعي از خطبا و روزنامه‏نگاران، محمدعلي شاه با اين خيال خام كه پايه‏هاي دولت استبدادي او تثبيت شده، با تلگراف به شهرهاي مختلف و اعلام خبر پيروزي، همگان را به پيروي از حكومت دعوت كرد. ليكن با وجود فضاي رعب و ترس فراگير در كشور، شهر تبريز مردانه ايستاد. مردم تبريز كه به خوبي با خوي متكبرانه محمدعلي شاه در دوران وليعهدي و اقامت وي در تبريز آشنا بودند، به مقابله برخاسته و ميان نيروهاي مستبد دولتي و آزاي‏خواهان، درگيري پديد آمد و آزادي‏خواهان شهر را به تصرف خود درآورده و عين‏الدوله، حاكم شهر را به عقب راندند. در اين حال نيروهاي دولتي، تبريز را به محاصره درآوردند و مانع رسيدن آذوقه به شهر شدند. قحطي شديدي شهر را فرا گرفت به طوري كه مردم شهر براي نجات از مرگ، از برگ درختان و علف‏هاي بيابان استفاده مي‏كردند و بسياري نيز بر اثر شدت گرسنگي جان دادند. با همه اينها، مقاومت مردم و مجاهدان آذربايجان به رهبري ستارخان و باقرخان، ماه‏ها ادامه يافت تا اينكه قرار بر اين شد تا نمايندگان دولت‏هاي روسيه و انگلستان، به ظاهر براي حفظ جان اتباع خود در تبريز وارد اين شهر شوند. از اين رو سپاهيان روس در نهم ارديبهشت 1288 ش وارد اين شهر شده و تا هنگام انقلاب كبير روسيه تا هشت سال بعد در تبريز باقي ماندند. البته نبايد از ذهن دور داشت كه صدور فرمان مشروطيت با كوشش و از خودگذشتگي مردم و علماي تهران صورت گرفت، ولي تثبيت آن مرهون فداكاري و قيام دليرانه مردم تبريز و برجسته‏ترين رهبران آن، ستارخان و باقرخان بود.

روز شوراها و آغاز به كار شوراهاي اسلامي شهر و روستا (1378 ش)

يكي از پايه‏هاي اصلي تحقق انقلاب اسلامي، حضور و مشاركت گسترده مردم بوده و بدون داشتن اين پشتوانه عظيم، مسلماً پيروزي محقَّق نمي‏شد. در همين راستا در نهم ارديبهشت سال 1358 ش، رهبر كبير انقلاب اسلامي، امام خميني(ره)، طي فرماني به شوراي انقلاب، توصيه كردند كه آيين‏نامه تدوين شوراها را تنظيم كند تا اصلِ حضور و مشاركت مردم تامين شود. با پايان جنگ و به وجود آمدن ثبات و آرامش جهت تحقق آرمان‏هاي والاي حضرت امام و پياده شدن اين اصل قانون اساسي و مشاركت مردم در سرنوشت خود، انتخابات شوراهاي اسلامي شهر و روستا در تمام نقاط كشور باحضور گسترده مردم و با شركت بيش از 24 ميليون نفر در هفتم اسفندماه سال 1377 برگزار شد. اين شوراها در سالروز صدور فرمان امام خميني(ره) به شوراي انقلاب، همزمان با بيستمين بهار انقلاب اسلامي، در نهم ارديبهشت سال 1378، با پيام مقام معظم رهبري، آغاز به كار نمودند.

افتتاح آرامگاه نوبنياد "ابوعلي سينا" در همدان با حضور خاورشناسان (1337ش)

مقبره جديد شيخ الرئيس ابوعلي سينا، مقارن جشن هزاره تولد آن دانشمند شهير مسلمان ساخته شد و با حضور انديشمندان، دانش دوستان و مستشرقين، در همدان و در زميني به مساحت بيش از 3000 متر افتتاح گرديد. دوازده ستوني كه بر فراز آرامگاه ابن سينا نصب شده است، به نشانه احاطه آن علامه دهر به دوازده رشته علمي از قبيل: طب، نجوم، رياضيات، فلسفه، منطق، ادبيات، متافيزيك، عرفان و... و ده ستون جلوي مزار به مثابه گذشت ده قرن از زمان حيات آن دانشمند فرزانه و مسلمان، به كار رفته است. همچنين در كنار قبر وي، موزه‏اي مربوط به آن شخصيت فرزانه علمي واقع شده است كه همه روزه مورد بازديد علاقمندان و دوستداران علم و دانش قرار مي‏گيرد.

درگذشت "افضل الدين خونجي" حكيم نامي(646 ق)

ابوعبداللَّه افضل الدين طبيب خونجي از حكيمان نامدار قرن هفتم هجري در سال 590 ق در خونج از نواحي خلخال متولد شد و در آن جا، تحصيل خود را آغاز كرد.وي از مشاهير پزشكان و فيلسوفان شيعي است كه در حكمت و طب، يگانه‏ي عصر و علامه‏ي زمان خود بود و در حديث و فقه نيز دستي داشته است. اين حكيم فرزانه داراي تاليفات بسيار است كه از بين آن‏ها مي‏توان به كتاب كشف الاسرار عن غوامض الافكار في المنطق و موجز اشاره كرد. خونجي در اواخر عمر، قاضي القضاة مصر بوده و سرانجام در 56 سالگي در همان ديار درگذشت.

درگذشت ملاعلی علیاری ، عالم جلیل (1236ق)

مرحوم آيت عظمی مجتهد علياری یکی از اکابر فقهای آذربايجان در اوايل قرن اخير بود. معظم له در سال 1238 در قريه سردرود تبريز به دنيا آمد. پس از اتمام مقدمات علوم و سطوح فقه و اصول سالها در نجف اشرف از محضر شيخ مرتضای انصاری، ميرزای بزرگ و سيد ترک و... بهره مند بود و خود به مقام اجتهاد و استادی رسيد. تأليفات او در فقه و اصول و رجال معروف است که خود دلالت بر مراتب علمی و کثرت احاطه فقهی او دارد. کتاب مناهج الاحکام و دلايل الاحکام یک دوره مبسوط فقهی در شرح شرايع محقق اول، مجلدات بهجت الآمال (و کتاب مقال) او در علم رجال و شناخت اعلام زبدۀ مقال و نخبه، ايضاح غوامض، رياض المقاصد، رياض المسائل، مشکوة الاصول، منتهی الآمال و منهاج المله... از آثار ارزنده اوست. کتب مزبور هر یک در چند جلد حاوی فقه و اصول و حديث و علم اخلاق و علم رجال می باشد. مجتهد علياری یکی از دانشمندان معروف آذربايجان در رديف مراجع و علمای بزرگ عصر خود بود. سبط او حاج ميرزا حسن و حاج ميرزا محسن و حاج ميرزا علی و احفاد اينان از رجال بزرگ علم و فضيلت و پرچمداران حق و حقيقت بوده و هستند. صاحب ترجمه مجتهد علياری پس از عمری طولانی در راه خدمت به اسلام و تدريس فقها سرانجام در شب جمعه چهارم رجب 1327 در تبريز وفات نمود.

تولد "يوهان گوتِنْبرْگْ" دانشمند آلماني و مخترع ماشين چاپ (1400م) (ر.ك 23 فوريه)

اطلاعات زیادی پیرامون شرح حال گوتنبرگ در دسترس نیست. تنها می‌دانیم كه او در حدود سال ۱۴۰۰ در شهر ماینز آلمان به دنیا آمد و در اواسط قرن تمام فعالیت خود را وقف هنر چاپ كرد. معروف‌ترین كار او كتاب مقدس گوتنبرگ می‌باشد كه حدود سال ۱۴۵۴ در ماینز چاپ شده است. البته نام گوتنبرگ در هیچ یك از كارهای چاپی او، حتی در كتاب مقدس گوتنبرگ كه مسلماً با تجهیزات او چاپ شده است، به چشم نمی‌خورد. گوتنبرگ ظاهراً كاسب خوبی نبوده و نتوانست از اختراع خود پول زیادی به‌دست آورد. او در دعاوی متعددی گرفتار شد كه در یكی از آنها محكوم شد تجهیزات خود را به شریكش یوهان فاست واگذار کند. گوتنبرگ در سال ۱۴۶۸ در ماینز درگذشت. چاپ باسمه‌ای قرن‌ها قبل از گوتنبرگ در چین شناخته شده بود، باستان‌شناسان نیز توانسته‌اند یك كتاب چاپی كه تاریخ آن به سال ۸۶۸ برمی‌گردد در چین کشف کنند. مهر و انگشترهای خاتم نیز كه اساس كارش همان شیو‌ه چاپ باسمه‌ای می‌باشد از زمان‌های باستان به‌كار گرفته می‌شده است. در غرب نیز قبل از گوتنبرگ با چاپ آشنا بودند. چاپ باسمه‌ای، امكان تولید نسخه‌های متعدد از یك كتاب را فراهم می‌كرد اما یك مشكل اساسی داشت از آنجا كه برای هر كتابی باید یك سری كامل و جدید از صفحات ساخته می‌شد و حروف روی چوب حک می‌شد، این روش برای تولید كتاب‌های مختلف عملی نبود. گفته شده است كه سهم عمد‌ه گوتنبرگ در صنعت چاپ اختراع حروف چاپی قابل جابجایی بوده است. در واقع حروف چاپی قابل جابجایی نیز در اواسط قرن یازدهم در چین توسط شخصی به‌نام بی‌شنگ اختراع شده بود. اما چون صنعت چاپ تنها پس از اروپا و پس از اینکه چینی‌ها روش‌های جدید آن را از اروپایی‌ها فراگرفتند در چین همگانی شد، صنعت چاپ به شکل امروزی‌اش را به بی‌شنگ و چینی ها نسبت نمی‌دهند. حروف چاپی را در آن زمان با نوعی سفال می‌ساختند كه طبعاً نمی‌توانست زیاد بادوام باشد. بعدها چینی‌ها و كره‌ای‌ها در ساخت حروف چاپی قابل جابجایی اصلاحاتی به‌وجود آوردند، پس از آن دولت كره در اوایل قرن پانزدهم از ایجاد یك كارگاه ریخته‌گری برای تولید حروف چاپی فلزی حمایت كرد و پس از آن و مدتی قبل از گوتنبرگ، كره‌ای‌ها حروف چاپی فلزی را جایگزین حروف سفالی كردند. روش چاپ گوتنبرگ. با این روش می‌شد ۲۴۰ صفحه در ساعت چاپ کرد. كاغذ سال‌ها قبل در چین توسط تسائی‌لون اختراع شده بود و در غرب نیز قبل از گوتنبرگ به شكلی گسترده از آن استفاده می‌شد. این تنها عامل از عوامل چهارگانهٔ مورد نیاز چاپ بود كه گوتنبرگ به شكل آماده در دسترس داشت. اگر چه در مورد سه عامل دیگر قبل از گوتنبرگ كارهایی انجام شده بود ولی گوتنبرگ اصلاحات و ابداعات مختلف و متعددی در هر یك از آنها پدید آورد. وی ظاهرا بدون اطلاع از كار چینی‌ها، حروف قابل انتقال را اختراع كرد و برای هر یك از حروف الفبا یك حرف جداگانه به كار برد. حروف متحرك را چینی‌ها اختراع كردند، ولی گوتنبرگ كه حرفه‌اش زرگری بود، آلیاژ مناسب برای ریخته‌گری حروف را از سرب و آنتی‌موآن به‌دست آورد و سپس نسبت هر یك از این دو فلز را به گونه‌ای انتخاب كرد كه حروف بیش از حد سخت و نرم نباشند. وی برای مركب روغنی چاپ هم فرمول مناسبی یافت همچنین پرس مناسبی هم برای چاپ ابداع کرد و خلاصه با رفع موانع و حل مشكلات، عمل چاپ را میسر و اجرایی كرد. صنعت چاپ برخلاف تمام اختراعات پیشین اصولاً یك دستگاه تولید انبوه است. یك نسخه از یك كتاب چاپی به خودی خود چیزی برتر از نسخه خطی آن نیست اما مزیت اصلی چاپ در تولید انبوه آن است. آنچه كه گوتنبرگ ابداع كرد تنها یك ابزار و یك وسیله و یا حتی انجام یك سلسه اصلاحات در آنچه كه وجود داشت، نبود بلكه ابداع یك سامانهٔ كامل تولید بود. با مقایسهٔ توسعهٔ بعدی اروپا و چین می‌توان تصویری از تأثیر گوتنبرگ بر تاریخ جهان به‌دست آورد. در هنگام گوتنبرگ اروپا به سرعت پیشرفت كرد در حالی كه پیشرفت چین، كه تا مدتها بعد هنوز از چاپ باسمه استفاده می‌كرد، نسبتاً كند بود و می‌توان گفت صنعت چاپ عامل بسیار مهمی در گسترش و پیشرفت دانش بوده است. تقریبا ۲۰ سال پس از نخستین تلاش‌های گوتنبرگ در امر چاپ، این صنعت در ونیز، فلورانس، پاریس و لیون در حدی مختصر و محدود رواج یافت چون دستگاه چاپ گوتنبرگ، هزینه‌های بسیار زیادی داشت درنتیجه تنها برای ثروتمندان قابل دسترسی بود و به همین دلیل تا مدت‌های طولانی استقبال چندانی از آن نشد. ۳۰۰ سال پس از اختراع دستگاه چاپ گوتنبرگ، یک نمایشنامه‌نویس آلمانی به نام آلوئیس زنه فلدر، چاپ سنگی یا لیتوگرافی را در سال ۱۷۹۶ میلادی اختراع كرد.