در حالی که طبق ارقام مصوب بودجه 1396 در چهارماهه ابتدایی امسال باید 39 هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی محقق می‌شد، آمارها نشان می‌دهد فقط 29هزار میلیارد تومان آن محقق شده است.

به گزارش جام‌جم، فاصله درآمدهای مالیاتی تحقق یافته با ارقام مصوب بودجه در چهارماهه ابتدایی امسال ده هزار میلیارد تومان است که از طریق درآمدهای نفتی پوشش داده شده است. این در حالی است که آمریکا هر روز ایران را تهدید به تحریم می‌کند و اگر مشکلی در درآمدهای نفتی پدید آید یا این که قیمت نفت نزولی شود، قطعا اقتصاد ایران با مشکلات زیادی همراه خواهد شد. حال پرسش اینجاست که اگر درآمد نفتی کاهش یابد، از کجا کسری بودجه تأمین خواهد شد؟

براساس قانون بودجه سال 1396، کل درآمد مالیاتی مصوب 116هزار میلیارد تومان است که انتظار می‌رود عمده آن در نیمه اول سال محقق شود، زیرا پایان تیرماه زمان ارائه اظهارنامه مالیاتی و عملکرد شرکت‌هاست و پایان خرداد اظهارنامه مالیاتی افراد حقیقی ارائه می‌شود، لذا در این دو ماه اعداد بزرگی از درآمدهای مالیاتی وصول می‌شود. با این حال در چهارماه اول امسال، وضع درآمدهای مالیاتی نسبت به ارقام مصوب بودجه، ناامیدکننده بود که کارشناسان علت آن را در تداوم رکود اقتصادی می‌دانند.

کارشناسان معتقدند راه چاره، مقابله با فرار مالیاتی است و برخی دیگر می‌گویند باید خصوصی‌سازی اجرا و دولت چابک شود. از سوی دیگر برخی کارشناسان اظهار می‌کنند باید بودجه از نفت جدا شود. در این ارتباط با کارشناسان اقتصادی گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

فرار مالیاتی و رکود

دکتر مهدی پازوکی، اقتصاددان در این باره به خبرنگار ما گفت: براساس قوانین برنامه‌های چهارم، پنجم و ششم توسعه قرار بود بودجه جاری کشور از محل مالیات‌ها تأمین شود که متاسفانه محقق نشد و این مشکل به دیدگاه دولت‌های وقت و البته شرایط اقتصادی باز می‌گردد.

این اقتصاددان افزود: مشکلی که در اقتصاد ایران به وجود آمده ناشی از رکود حاکم و همچنین فرار مالیاتی است که اگر این دو رفع نشود مشکلات بعدی نیز نمایان خواهد شد.

وی با اشاره به این‌که می‌توان بودجه جاری کشور را از طریق مالیات تأمین کرد، ادامه داد: اگر قوای سه‌گانه به همراه وزارت اطلاعات همکاری نزدیکی داشته
باشند، می‌توانند با فرار مالیاتی مقابله کنند و درآمدهای دولت در این بخش دو برابر خواهد شد.

پازوکی اضافه کرد: اکنون 40 درصد فعالان اقتصادی در ایران مالیات می‌پردازند و 20 درصد نیز از پرداخت آن معاف هستند و 40 درصد باقیمانده فرار مالیاتی است. اگر از این 40 درصد هم مالیات اخذ شود درآمدهای دولت در بخش مالیات دو برابر خواهد شد. در کشورهای پیشرفته، دولت مالیات را از افراد پولدار اخذ می‌کند و با سیستم تأمین اجتماعی به اقشار ضعیف بازتوزیع می‌کند که همین امر باعث کاهش فاصله طبقاتی در جامعه می‌شود.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به این‌که رابطه مالیات را با تولید ناخالص داخلی می‌سنجند، تصریح کرد: نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی ایران 5/7 درصد است که این عدد در ترکیه به 21 و در کشورهایی مانند سوئد و فنلاند به 50 درصد می‌رسد. اگر بتوانیم جلوی فرار مالیاتی را بگیریم نه تنها مشکل هزینه دولت حل خواهد شد بلکه بودجه عمرانی هم می‌تواند از این محل پرداخت شود.

وی تاکید کرد: برخی پزشکان و تجاری که در کشور فعالیت دارند و ماهانه 500 میلیون تومان درآمد کسب می‌کنند، مالیات نمی‌پردازند و این موضوع به یک ابرچالش برای اقتصاد ایران تبدیل شده است. اگر به صورت تصادفی تنها 5 درصد سرمایه‌داران کشور را انتخاب و اموال و درآمد و میزان پرداخت مالیات را بررسی کنیم به این نتیجه خواهیم رسید که هیچ‌کدام از این اقشار مالیات نمی‌پردازند.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان این‌که آقای کرباسیان زمانی که رئیس‌کل گمرک بودند رویه خوبی را حاکم کردند و مراجعات حضوری حذف شد، گفت: همین کار باید در سازمان امور مالیاتی انجام شود تا بهترین قشر پرداخت‌کننده مالیات فقط کارمندان و حقوق‌بگیران نباشند، بلکه پولدارها و سرمایه‌دارها هم باید به خوش‌حسابی کارمندان باشند. متاسفانه برخی افراد که فعالیت اقتصادی دارند و مالیاتی نمی‌پردازند صاحب منصب می‌شوند و قدرت این کار را دارند که مسئولان مالیاتی را تغییر دهند.

هر سال بدتر از پارسال

دکتر مسعود دانشمند، دبیرکل خانه اقتصاد ایران درباره علل محقق نشدن درآمدهای مالیاتی مصوب در چهار ماه ابتدایی امسال به خبرنگار ما گفت: اکنون اقتصاد در رکودی قرار گرفته که ظرفیت بنگاه‌های اقتصادی به دلیل مشکلات متعدد همچنان خالی است و طبیعی است که در این شرایط توانایی پرداخت مالیات توسط فعالان اقتصادی وجود ندارد.

وی تاکید کرد: اگر وضعیت مردم و تولید را از سال 94 به بعد مقایسه کنیم، مشاهده خواهیم کرد که سال به سال وضع بدتر شده است، در نتیجه نباید توقع داشت که درآمدهای مالیاتی افزایش یابد.

دانشمند با اشاره به این‌که نفت باید به صورت کلی از بودجه جدا و همه درآمدهای حاصل از فروش نفت سرمایه‌گذاری و پس‌انداز شود، تصریح کرد: اگر درآمدهای نفتی از بودجه بیرون بیاید تکلیف بودجه مشخص می‌شود و دولت در این شرایط متوجه هزینه‌های زیادی خواهد شد و خود را سبک می‌کند.

دبیرکل خانه اقتصاد ایران با بیان این‌که یکی از راه‌های افزایش درآمدهای مالیاتی، کاهش تصدی دولت در اقتصاد است،گفت: اکنون باشگاه‌های پرسپولیس و استقلال، ایران خودرو و سایپا و بسیاری از بخش‌های دیگر که توسط دولت و درآمدهای نفتی روزگار خود را می‌گذرانند، اگر از تصدی دولت خارج شوند دیگر هزینه‌ای برای آنها پرداخت نخواهد شد. دولت به جای درآمد بیشتر ابتدا باید هزینه‌های خود را کاهش دهد نه این‌که در شرایط رکودی و فعال نبودن بنگاه‌های اقتصادی به فکر اخذ مالیات باشد.

کاهش تولید و رشد بیکاری

دکتر مرتضی افقه، استاد دانشگاه هم به جام‌جم گفت: درآمدهای مالیاتی متکی به درآمدهای مردم است و در شرایط فعلی اقتصاد که در رکود قرار داریم نمی‌توان توقع داشت درآمدهای بالای مالیاتی را شاهد باشیم.

وی با اشاره به این‌که تولید ملی پایین است و به‌دلیل شرایط رکودی، نرخ بیکاری هم بالاست، تصریح کرد: تعداد قابل توجهی از مردم درآمد بالایی ندارند و برخی از آنها درآمدشان در حدی نیست که مشمول مالیات شود. اگر درآمد نفتی پایین بیاید دولت مجبور به استقراض می‌شود که آن هم تحمیل تورم به مردم است.

افقه با تاکید بر این‌که وقتی درآمدهای نفتی کاهش یابد تورم زیادی در اقتصاد ایران رخ خواهد داد، افزود: قبل از این‌که در شرایط تنگنا قرار بگیریم باید به فکر سیستم جامع مالیاتی باشیم، اما دولت ظاهراً در این زمینه کاری نکرده است. این کار را خیلی زودتر باید انجام دهیم که درآمدهای نفتی از بودجه رها شود.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: به‌دلیل این‌که دهه‌هاست دولت از درآمد نفت بودجه خود را تنظیم می‌کند، نهادها و سازمان‌های دولتی نان‌خور اضافه دولت شدند و کمکی هم به تولید ملی نمی‌کنند و باید این رویه هرچه زودتر اصلاح و اصل 44 قانون اساسی اجرا شود.