جام جم آنلاين: تحقيقات جديد محققان راز ديگري از ابعاد مختلف پديده عالمگير تغييرات اقليم و آثار آن را آشكار كرده و نشان مي‌دهد كشاورزي نيازمند سازش پذيري با شرايط جديدي خواهد بود كه تغييرات اقليمي سياره آن را رقم‌زده است.

نتايج پژوهش محققان از اين واقعيت حكايت دارد كه تغييرات آب و هوايي زمين شرايط و اوضاع و احوال گرم‌تر و غالبا مرطوب تري را براي محصولات مهم و فراگير كشاورزي به ارمغان خواهند آورد و از همين رو متخصصان اصلاح نباتات و همچنين كشاورزان قصد دارند با اتخاذ رويكردهاي مختلف در زمينه عمليات كشاورزي و بهره‌گيري از ارقام مقاوم و سازش پذيرتر به نحوي مطلوب با دگرگوني‌هاي جديد ناشي از تغييرات اقليم مقابله كنند.

كارشناسان با مطالعه منطقه بزرگ و حائز اهميتي به لحاظ نواحي زير كشت غلات و حبوبات نظير آمريكاي شمالي دريافته‌اند پيش‌بيني و محاسبات مربوط به تغييرات اقليم حاكي از بروز تغيير در نزولات آسماني و همچنين افزايش درجه حرارت‌ها تا 3 و 4 درجه سانتيگراد تا پايان قرن حاضر باشد و با توجه به وضعيت جديد انتظار مي‌رود در آينده محصولات كشاورزي به نحو چشمگير و تأثيرگذاري با شرايط رويشي متفاوتي از آنچه امروز با آن خو گرفته اند مواجه شوند. از اين‌رو شرايط جديد آب و هوايي ناشي از تغييرات اقليمي در مناطقي با حجم گسترده كشت محصولات دانه‌اي، دغدغه‌هايي را براي تداوم روند كشاورزي و حضور بالقوه محصولات دانه‌اي به ويژه گندم كه سهمي اساسي در سبد غذايي مردم و امنيت جهاني غذا دارد مطرح مي‌كند. بالا گرفتن اين نگراني‌ها در حالي است كه نتايج پژوهش گروهي از محققان دانشگاه‌هاي ديويس كاليفرنيا و ميشيگان نشان مي‌دهد طي يك و نيم قرن گذشته و در همين منطقه آمريكاي شمالي، پراكنش و گسترش محصول گندم در مناطقي با تغييرات بارش و اختلافات دمايي حتي پر دامنه‌تر از آنچه در طول قرن آينده افزايش خواهد يافت را شاهد بوده‌ايم. به بيان ديگر نتايج تجزيه و تحليل محققان حاكي از اين واقعيت اميدبخش است كه تطابق و سازش پذيري با شرايط جديد رويش گندم امكان‌پذير خواهد بود.

محققان مي‌گويند به موازات وقوع تغيير جهاني و پيشرفت آن، سازواري و انطباق مي‌تواند به حل برخي از مشكلاتي كه طي آن ايجاد مي‌شود كمك كند. در واقع دانشمندان و كشاورزان قرار نيست تنها نظاره‌گر پيامدهاي تغييرات جهاني اقليم باشند و هيچ كاري صورت ندهند. وقتي به سازش پذيري و انطباق‌هاي مهم و بزرگي كه در گذشته روي داده‌اند نگاه مي‌كنيم، درك و بينشي از آنچه ممكن است در آينده حاصل شود به ما مي‌بخشد. اين تيم تحقيقاتي با دنبال كردن ثبت سوابق توليد گندم به صورت بخش به شهرستان و استان به ايالت در منطقه هدف در بازه زماني 1839 تا 2007، پرونده مستندي از نحوه تغيير شرايط رويش گندم در طول اين سال‌ها را تهيه كردند. براساس نتايج اين پژوهش كه شرح آن در شماره اخير ژورنال اقدامات آكادمي علوم آمريكا منتشر شده معدل درجه حرارت متوسط سالانه براي نواحي توليد گندم در سال 2007 معادل 7‌/‌3 درجه سانتي‌گراد خنك‌تر از سال 1839 بوده و ميانگين بارش نيز نصف شده است. از طرفي مركز جغرافيايي توليد گندم در 150 سال پيش با آنچه امروز به عنوان مركزيت جغرافيايي توليد گندم منطقه معرفي مي‌شود تفاوت دارد. در واقع كشاورزان در آمريكا و در زمان فعلي 26 برابر بيشتر از 70 سال پيش گندم را كشت كرده اند و اين رقم در مورد منطقه كانادا به 270 برابر مي‌رسد. به اعتقاد محققان ناحيه فراگير كشت و كار گندم دستخوش جابه‌جايي قابل توجهي از منطقه غرب و شمال شده و به سمت اقليم‌هاي تند و خشن و آب و هواي خشك و سردتر حركت كرده است.

محققان معتقدند اين تغيير جابه‌جايي عزيمت مهاجران به سمت اين نواحي را به دنبال داشته و آنها ارقامي از گندم را كه مناسب رويش در آن ناحيه باشد جستجو مي‌كرده‌اند. البته با توجه به دورنماي اتفاقاتي كه روي داده شايد امروز گفتن اين مطلب كار ساده‌اي باشد كه مي‌توان گندم را در مناطق فعلي زير كشت برد، اما نبايد غافل شد كه در 150‌سال قبل مردم از اين موضوع اطلاعي نداشتند و دليل عدم شناخت و آگاهي آنها كم خردي و ناداني نبوده است بلكه در آن دوران تحقيقاتي صورت نگرفته بود و طيفي از انواع ارقام و گونه‌هاي مناسب رويش و بقا در آن نواحي هنوز موجود نبوده است. به عنوان مثال معرفي رقم آسيايي گندم را مي‌توان به عنوان يكي از دستاوردهاي كليدي در زمينه انتخاب و زيركشت بردن ارقام مقاوم و مناسب منطقه نام برد كه حدود 150 سال قبل و از سوي جمعيتي از پيروان آلماني يكي از فرقه‌هاي مسيحي به كانزاس آورده شد كه تا پيش از آن به كشت و كار گندم در استپ‌هاي روسيه مشغول بودند. اين رقم شرقي در واقع يك گندم زمستانه پر محصول بود و با وجود اين كه گندم زمستانه نمي‌توانست در شرايط خشن و سخت رشد يابد، در مقايسه با گندم بهاره از عملكرد بيشتري برخوردار بود. البته هر چند محققان گندم را به عنوان يك نمونه و مثال مطرح مي‌كنند، اما ساير محصولات كشاورزي نيز شكوفايي و گسترش‌هاي مشابهي را نسبت به محدوده خود از گذشته نشان داده‌اند.

نكته: محققان جدا از فعاليت‌هايي كه بايد در زمينه بهسازي و معرفي ارقام سازگار با شرايط آينده زمين صورت گيرد، دغدغه ديگري نيز دارند و آن موضوع كشاورزي در ساير بخش‌هاي دنيا به موازات تغييرات اقليم است
با اين اوصاف محققان معتقدند پيش بيني و محاسبه اوضاع و احوال آينده در مناطق فراگير رويش گندم از جمله آمريكاي شمالي از اين قرار خواهد بود كه مرطوب و گرم‌تر از شرايط كنوني خود باشند و اين وضعيت با شرايط اوليه و اصلي كه طي آن گندم در اين قاره كشت مي‌شده است بيشتر شباهت دارد. اما اين موضوع به معناي آن نيست كه كشاورزان تنها مي‌توانند به كشت و كار بذرهايي بپردازند كه منشأ آن به واريته‌هاي گندم رشد يافته در اواسط دهه 1800 برمي گردد. در همين رابطه و به عنوان مثال واريته‌هاي نوين گندم آسيايي- نوع تركيه اي- كه در ابتدا به عنوان يك رقم پر محصول و مناسب به آمريكا وارد شد از عملكردهايي حدود سه برابر بيشتر از ارقام اصلي خود برخوردارند. با اين حال محققان به اهميت نژادهاي قديمي تر اشاره مي‌كنند و معتقدند نژادهاي اوليه مي‌تواند مواد و مصالح ژنتيكي براي شروع و راه اندازي جريان دورگ‌گيري و اصلاح نژاد واريته‌هاي نوين و پر محصول را فراهم كند.

در اين ميان و به منظور ايجاد زمينه‌هاي انطباق و سازواري با شرايط جديد ناشي از تغييرات اقليم، متخصصان اصلاح نباتات به موازات تغيير شرايط بايد از زمان كافي براي توسعه ارقام و واريته‌هاي جديد برخوردار باشند چرا كه آينده ممكن است آبستن شرايط متغير بيشتري باشد و مهندسان اصلاح نباتات نبايد صرفا روي روند مشخصي مثل افزايش در ميانگين درجه حرارت متمركز شوند و از ساير جنبه‌هاي تغييرپذيري غافل شوند. به عنوان مثال، واريته‌هايي كه تناسب و انطباق بهتري با ميانگين‌هاي گرم‌تر درجه حرارت دارند ممكن است قادر به رويارويي و دست و پنجه نرم كردن با شرايطي همانند سرماي بيش از حد و ناگهاني نباشند.

البته محققان جدا از فعاليت‌هايي كه بايد در زمينه بهسازي و معرفي ارقام سازگار با شرايط آينده زمين صورت گيرد، دغدغه ديگري نيز دارند و آن موضوع كشاورزي در ساير بخش‌هاي دنيا به موازات تغييرات اقليم است. به عنوان مثال در حالي كه محققان از روند كشت و توليد آينده گندم در منطقه آمريكا و آمريكاي شمالي اظهار خوش‌بيني مي‌كنند، اما درخصوص مناطقي همانند نواحي مجاور صحراي آفريقا و شرايطي كه ممكن است در آينده متحمل شود روي خوش نشان نمي‌دهند و معتقدند زماني كه قرار باشد پيروي شرايط جديد آب و هوايي زمين چنين مناطقي شرايط گرم‌تر و خشك‌تري را تجربه كنند چه معنايي براي كشاورزي، غذا و حيات منطقه خواهد داشت عمق نگراني‌ها بيشتر نمايان مي‌شود. به موازات اقداماتي كه محققان و صاحب‌نظران براي تدارك استقبال از شرايط جديد ناشي از تغييرات اقليم لازم مي‌دانند، بر اهميت تداوم روند حفظ و نگهداري مجموعه‌هايي از بذر و ساير مواد گياهي نيز تاكيد مي‌كنند چون چنين منابع گياهي مي‌تواند مصالح متنوع ژنتيكي را براي شروع فرآيند اصلاحي و تربيت نژادهاي مطلوب و دلخواه تأمين كند.

منبع : ديسكاوري / مترجم: مهريار ميرنيا