البته فقط هنر نيست كه همسو و هم‌راستاي علم قرار مي‌گيرد چراكه
فناوري‌هاي متنوع نيز در دندانپزشكي همانند بسياري از حوزه‌هاي ديگر تحولات
عظيمي ايجاد كرده تا جايي كه به اعتقاد كارشناسان رفته‌رفته تكنولوژي
جايگاه علم را در آينده نزديك خواهد گرفت. «هنر و تكنولوژي دندانپزشكي مدرن
تا سال 2020» عنوان كنگره‌اي است كه اين هفته در شيراز آغاز مي‌شود و در
آن مي‌كوشد تا چشم‌اندازي براي دندانپزشكي كشور بر اساس تكنولوژي‌هاي آينده
ترسيم شود. گفت‌وگوي ما را با دكتر عباسعلي پايدار، رئيس اين كنگره درباره
نقش هنر و تكنولوژي در آينده دندانپزشكي بخوانيد.
آقاي دكتر شما
معتقديد كه دندانپزشكي هم علم و هم هنر است و دندانپزشك براي درمان دندان
مي‌بايست، علاوه بر دانش دندانپزشكي از دستان هنرمندي نيز برخوردار باشد.
اين موضوع را بيشتر توضيح دهيد؟
اطلاق دندانپزشكي به
عنوان علم و هنر توام با هم، گفته من نيست، بلكه اصولا دندانپزشكي را
رشته‌اي با عنوان ART & Scienceدر نظر مي‌گيرند و كتاب‌هاي فراواني هم به عنوان علم و هنر
دندانپزشكي تاليف و ترجمه گرديده است. شايد يكي از تفاوت‌هاي اين رشته با
رشته پزشكي و اغلب تخصص‌هاي پزشكي نيز همين باشد كه در دندانپزشكي كار عملي
(يا به گفته شما هنر دندانپزشكي) و داشتن دستاني هنرمند حداقل 50 درصد از
توانايي‌هاي اين رشته بوده و اصلا با اين رشته عجين شده است.
شما نمي‌توانيد به فردي
100درصد دروس دندانپزشكي را تدريس كنيد و انتظار داشته باشيد كه بتواند كار
عملي دندانپزشكي را انجام دهد، چرا كه بايد نحوه كار عملي را نيز آموزش
ببيند و نحوه صحيح به دست گرفتن توربين و مهار آن را بلد باشد (توربين
دندانپزشكي داراي دور بالا بوده و حداقل با 200 هزار دور در دقيقه حركت
مي‌كند كه مهارت استفاده از آن را هم دندانپزشك بايد ياد بگيرد.) در واقع
اگر دندانپزشك از دانش بالايي برخوردار باشد ولي دستان هنرمندي نداشته باشد
به مشكل برخواهد خورد و اين استنباط، نتيجه حدود 20 سال كار و سابقه من در
دندانپزشكي است.
امروزه تكنولوژي (صنعت)
در دندانپزشكي تحولات عظيمي ايجاد كرده تا جايي كه رفته رفته جايگاه علم را
در آينده نزديك خواهد گرفت. آيا اين جمله به اين معني است كه در آينده هر
فرد غيرمتخصص هم مي‌تواند به صرف دسترسي به تكنولوژي‌هاي لازم كار يك
دندانپزشك را انجام دهد؟
متاسفانه الان هم خيلي
از افراد هستند كه به صورت غيرمجاز در امور دندانپزشكي دخالت مي‌كنند و
اصلا درس هم نخوانده و شايد به جرات بگويم كه 50 درصد از آنها ديپلم هم
ندارند ولي بدليل همان مطالبي كه در ابتدا بيان نمودم دندانپزشكي دو شق
عملي و تئوري دارد كه مي‌توان گفت براي موفقيت 100درصد در اين رشته بايد در
هر دو مهارت كافي داشت ولي هر فردي مي‌تواند فقط با يادگيري كارهاي عملي و
نگاه كردن، كار عملي دندانپزشكي را انجام دهد (البته صحت يا عدم‌صحت آن كه
مشخص است!!)
پس نه تنها تكنولوژي
مي‌تواند در ارتباط با ارتقاي درمان‌هاي دندانپزشكي تحول ايجاد كند، بلكه
حتي مي‌تواند نقايص عملي كار و عدم تجربه كافي در درمان‌هاي دندانپزشكي را
نيز كاهش داده و جبران كند.
اما اين تكنولوژي‌ها
چقدر مي‌توانند به افرادي كه از هنر دندانپزشكي بهره‌مند نيستند، كمك كنند و
آيا مي‌توانند ضعف‌هاي احتمالي آنها را پوشش دهند؟
100 درصد، تكنولوژي اصلا
به همين دليل پيشرفت مي‌كند تا نقايص عملي مربوط به هر شغلي را پوشش دهد.
مثلا در ارتباط با درمان ريشه دندان‌ها، وقتي فايل‌هاي دستي به سيستم
روتاري تبديل شد درمان‌هاي دندانپزشكي، هم سريع‌تر شد و هم ارتقاي كيفيت
پيدا كرد. وقتي از گوتاي مايع براي پركردن كانال استفاده مي‌كنيم هم همين
وضعيت را داريم. همچنين استفاده از سيستم‌هاي كامپيوتري براي درست كردن
روكش‌ها و بريج‌ها كه در اصطلاح CAD-Cam گفته
مي‌شود خيلي از نواقص و خطاهاي تراش دندانپزشكان را تصحيح مي‌كند و
تكنولوژي ساخت ايمپلنت و دانش نوين همواره در ارتقاي سطح درمان‌ها موثر
مي‌باشند.
در حال حاضر چقدر سعي
شده تا از تكنولوژي‌ها و تجهيزات اين چنيني در كشور استفاده شود؟
ما در درمان‌هاي
دندانپزشكي در سطح كشور اصلا از تكنولوژي روز عقب نيستيم و با استفاده از
اينترنت و شركت‌هاي قوي كه در عرصه توزيع و ارائه محصولات و تكنولوژي جديد
وجود دارند تمامي درمان‌ها و دانش نوين دندانپزشكي را در اختيار داشته و
هميشه جديدترين تجهيزات را دندانپزشكان ما در مطب‌ها و كلينيك‌هاي مختلف
استفاده مي‌نمايند.
اهميت استفاده از چنين
تكنولوژي‌هايي از لحاظ علمي، اقتصادي و... چيست؟
به روز شدن، سادگي
درمان‌ها، صرفه‌جويي در وقت، استهلاك بدني كمتر دندانپزشكان و صدها فايده
ديگر كه حتي مي‌تواند يك رشته يا يك نوع درمان را متمايز كند.
وقتي صحبت از آينده
مي‌شود اين سوال هم مطرح مي‌شود كه آيا مي‌توان در آينده ربات‌ها را به طور
كامل جايگزين دندانپزشكان كرد؟
اميدوارم كه هرگز چنين
اتفاقي نيفتد، وقتي از ربات‌ها و جايگزيني آنها با انسان صحبت مي‌شود، من
به شخصه ترس وجودم را فرا مي‌گيرد. ربات و ماشين‌ها هيچ‌وقت نمي‌توانند
جايگزين تفكر و استنتاج در حين درمان شوند. شايد در ساخت ماشين، ربات خيلي
كمك‌كننده باشد ولي درمان‌هاي دندانپزشكي Uniform و يكسان نيستند و ممكن است در يك درمان خاص، نياز به
كارهاي ديگر و تصميم‌گيري لحظه‌اي باشد كه در آن صورت ربات نمي‌تواند
كارساز باشد. خوشبختانه هنوز در پزشكي و دندانپزشكي ربات‌ها نمي‌توانند
تصميم‌گيري كنند و فقط در امر نرم افزاري درمان‌ها ياريگر بوده و بيشتر در
درمان‌هاي جراحي ميكروسكوپي كمك‌كننده هستند.
براي تحولات دندانپزشكي
در رشته‌هاي مختلف اين علم چه تاثيراتي متصور مي‌شود؟
علم و پيشرفت تكنولوژي
نامحدود است و افق دستاوردهاي دندانپزشكي در هر لحظه وسيع‌تر مي‌گردد. به
نظر مي‌رسد دندانپزشكي به سمت دندانپزشكي بدون درد و بدون تزريق بي حسي پيش
خواهد رفت. مواد دندانپزشكي بيش از پيش متحول خواهند شد و كاركرد با آنها
ساده و ساده‌تر مي‌شود. در ضمن به نظر مي‌رسد از موادي كه تحريك كننده و
آزاردهنده هستند استفاده نخواهد شد. همچنين دندان مصنوعي به سمت دندان‌هاي
نرم و Functional پيش
مي‌رود و ارتودنسي با براكت‌هاي نامرئي انجام مي‌پذيرد.
دستگاه‌ها متحول شده و
ليزر جايگاه خود را در دندانپزشكي پيدا خواهد كرد. تكنولوژي ايمپلنت و كاشت
دندان به حداكثر پيشرفت خود مي‌رسد و تمام اين پيشرفت‌ها به يكباره دستخوش
تغيير گرديده و زماني كه با استفاده از بيوتكنولوژي و نانوتكنولوژي
بتوانيم به جاي دندان‌هاي از دست رفته، جوانه دنداني را در دهان فرد بكاريم
و به جاي دندان‌هاي مصنوعي و ايمپلنت فرد دندان طبيعي در دهان خود ببيند،
آن وقت است كه به نهايت افق دندانپزشكي رسيده‌ايم. آرزوي من اين است كه
زماني هر فردي در هر كجاي اين كره خاكي، وقتي به دندانپزشك يا كلينيك‌هاي
كاشت بافت دنداني مراجعه مي‌كند، رايگان و يا با كمترين هزينه‌اي قادر به
كاشت جوانه دنداني در دهانش باشد.
جايگاه ايران در رشته
دندانپزشكي تا سال 2020 ميلادي را چگونه پيش‌بيني مي‌كنيد؟
شركت‌هاي مواد و تجهيزات
دندانپزشكي و دانشكده‌هاي دندانپزشكي و محققان جوان ما آنقدر خوب و با
سرعت كار مي‌كنند و با تكنولوژي و علم روز پيش مي‌روند كه من معتقدم با
دانش و فرهنگ ايراني و پشتكار متخصصان و جوانان مستعد دندانپزشك در سال
2020 هم ما از نظر تكنولوژي و درمان‌هاي دندانپزشكي اصلا از دنيا عقب
نخواهيم بود.
بهاره صفوي / گروه
دانش