مترجم كتاب «مختارنامه» گفت: مختار ثقفي كه مي‌دانست ايرانيان سال‌ها مورد تبعيض اعراب واقع شده‌اند، از ظرفيت پنهان محبت آنان نسبت به اهل بيت (ع) به خوبي بهره برد.

حجت‌الاسلام ابوالفضل هادي‌منش، نويسنده، مترجم، پژوهشگر و مدير گروه علمي روش تحقيق و نويسندگي شوراي عالي مديريت حوزه علميه قم است كه پيش از اين گفت‌وگوي مفصلي از وي درباره ترجمه اثري با عنوان «المختار» نوشته باقر شريف‌القرشي، از نويسندگان شيعه عراقي اهل نجف در فارس منتشر شده بود.
او در يك گفت‌وگوي ديگر در خصوص بهره‌گيري از ظرفيت‌هاي پنهان و خفته محبت ايرانيان به اهل بيت عصمت و طهارت (ع) و انطباق ظرافت‌هاي تشريح شده در تاريخ با آنچه در مجموعه تلويزيوني «مختارنامه» آمده، سخن گفته است كه در آستانه پخش قسمت تازه‌اي از اين سريال جذاب و تاريخي، توجه شما را به اين گفت‌وگو جلب مي‌كنيم.

* مختار از ظرفيت مواليان استفاده زيادي كرده است

هادي‌منش اظهار داشت: در تاريخ آمده است كه در اردوگاه مختار، ده‌ها هزار نفر به زبان فارسي سخن مي‌گفتند. اينها از نسل كساني بودند كه سال‌ها، تبعيض در حكومت اسلامي را مشاهده كرده و كينه بسياري از اعراب به دل گرفته بودند.
وي درباره چرايي و ريشه اين موضوع افزود: علت اين بود كه اگر جنگجوي عربي در طول سال در جنگ‌ها شركت مي‌كرد، بهره‌اي معادل 2 هزار درهم مي‌برد. اين مبلغ براي اعراب ـ كه به دليل كثرت جنگ‌ها درآمد خوبي كسب كرده‌ بودند ـ زياد نبود، اما ايرانيان، سهمي نابرابر با اعراب داشتند و همين مبلغ را به آنها نمي‌دادند.
اين پژوهشگر تاريخ اسلام اضافه كرد: اختصاص اين مواجب نابرابر از خليفه دوم شروع شد و در دوره معاويه به اوج رسيد. به اين شكل كه ابتدا مواجب يك ايراني، 15 درهم و در زمان معاويه، كلاً حذف شد. يعني ايراني‌ها بي‌جيره و مواجب بايد در جنگ‌ها شركت مي‌كردند.
هادي‌منش با بيان اينكه علي‌ (ع) به اين بي‌عدالتي پايان داد، اظهار داشت: يكي از دلايل علاقه به اميرالمومنين (ع) اين بود كه او بهره و مواجب ايرانيان و اعراب را يكسان و عدالت را برقرار كرد.
وي تأكيد كرد: حضرت علي (ع) توانست تبعيض‌هاي مالي را بردارد، اما تبعيض‌هاي اجتماعي را نمي‌توانست از بين ببرد. اعراب از ايرانيان همسر انتخاب نمي‌كردند و نژادپرستانه، آنها را زير دست خود كرده بودند.
مترجم كتاب «مختارنامه» گفت: اميرالمومنين در توصيه‌اي به ايرانيان فرمودند: «عليكم بالتجاره» آنها هم با اين سفارش به سراغ علوم و فنون رفتند و در دوره عبدالملك مروان با يك جهش علمي، خودشان را از اعراب بالا كشيدند.
وي ادامه داد: به اين شكل بود كه اكثر حرفه‌ها و مشاغل علم و صنعت در تمام شاخه‌ها، حتي ادبيات عرب و صرف و نحو در اختيار ايرانيان قرار گرفت. جالب اينجاست كه دانشمندان صرف و نحو عربي، ايراني بودند و بهتر از خود عرب‌ها مي‌توانستند اين علم را رواج دهند. افرادي مثل سيبوي‌ها كه از بزرگان ادبيات عرب هستند، ايراني‌اند.
هادي‌منش گفت: مقابله با تبعيض از سوي اميرمؤمنان، آنها را محب خاندان علي (ع) كرده بود و حالا بعد از يك دوره فترت طولاني، اين مختار بود كه به آنها اجازه مي‌داد سوار بر اسب بشوند. در حالي كه قبلاً چنين اجازه‌اي نداشتند و به همين دليل در جنگ‌ها تلفات زيادي مي‌دادند.
مدير گروه علمي روش تحقيق و نويسندگي شوراي عالي مديريت حوزه علميه قم تصريح كرد: ميرباقري با كنايه و اشاره‌هاي غيرمستقيم همين موارد را عنوان مي‌كند. متوجه است كه چگونه اين محبت را نشان دهد، اما در لفافه و پنهان دارد پيام مي‌دهد. بنابراين مختار از ظرفيت محبت و ارادت ايرانيان به خاندان عصمت و طهارت بهترين بهره‌ها را گرفت.

* از سبيل‌ تاباندن عمر سعد تا سواركاري ايرانيان

وي با بيان اينكه بيشتر ظرايف و دقايق مندرج در تاريخ زندگي مختار ثقفي در مجموعه تلويزيوني «مختار» مشاهده مي‌شود، گفت: هر قسمت تازه‌اي كه از سريال مختارنامه پخش مي‌شود، بيش از قبل اطمينان مي‌يابم كه داوود ميرباقري، منابع متعدد تاريخي را پيش از ساخت اين مجموعه مطالعه كرده و آنها را مورد بررسي دقيق قرار داده است.
اين پژوهشگر تاريخ اسلام ادامه داد: اينكه شما مي‌بينيد عمربن‌سعد، سبيلش را دائماً مي‌تاباند و ريش خود را به بازي مي‌گيرد، جز شخصيت اوست و چيزي نيست كه ميرباقري از خودش درآورده باشد. بلكه همين رفتار او در منابع تاريخي مانند «تاريخ طبري» منعكس شده است.
مترجم كتاب «مختارنامه» با بيان اينكه اثر مؤفق هنري، خواص را قانع و عامه مردم را سرگرم مي‌كند، افزود: نويسنده و كارگردان اين مجموعه، تقريباً جاي حرف و حديث باقي نگذاشته و اجازه انتقادهاي غيرمنطقي به محتوا و مضمون را نمي‌دهد.
هادي‌منش، يكي ديگر از نقاط توجه نويسنده اين مجموعه را دقت نظر روي مواليان دانست و گفت: ايرانيان يا همان عجم‌ها، اجازه نداشتند كه در مقابل جنگجويان عرب سوار بر اسب شوند و همواره پياده بودند. اين در حالي بود كه ايرانيان، سواركاران بسيار ماهري بودند، اما حكام و خلفاي عرب اجازه اين كار را به آنها نمي‌دادند تا عجم‌ها، همواره شهروند درجه چندم باشند.
وي ادامه داد: ما اين قضيه را به خوبي حتي در زمان يزيد مشاهده مي‌كنيم. اما مختار به ايرانياني مانند «كيان» كه به واسطه علاقه و محبت به اهل بيت (ع) در ركاب مختار بودند، به خوبي ميدان مي‌دهد تا براي جنگاوري در مقابل آل ابي‌سفيان پرورش يابند.
مدير گروه علمي روش تحقيق و نويسندگي شوراي عالي مديريت حوزه علميه قم افزود: ميرباقري به خوبي نشان مي‌دهد كه اين افراد، مزدور نيستند كه در مقابل مال دنيا بجنگند. تلاش كرد كه كسي چنين گماني نبرد و الحق كه خوب اين تلاش به نتيجه رسيد و اوج محبت و مودت ايرانيان (مواليان) نسبت به ساحت اهل بيت (ع) آشكار شد.
وي ادامه داد: مختارنامه در چهره‌آرايي و گريم بازيگران نيز بسيار مؤفق است؛ چرا كه مثلاً سيمايي كه از شمر بن ذي‌الجوشن در اين سريال
مي‌بينيم كاملا منطبق بر مشخصاتي است كه از شمر در تاريخ ذكر شده است.

* سريال مختارنامه بهتر از مجموعه امام علي (ع) است

هادي‌منش آنگاه به يك تطابق تاريخي ديگر اشاره كرد و گفت: اينكه كوفه شهري بدون دروازه در مجموعه معرفي مي‌شود، كاملاً درست است؛ چرا كه اين شهر به «مدينه الجيش‌» يا شهر جنگجويان معروف بوده است. به اين معنا كه كوفه هميشه آماده رزم و نبرد بوده و شهروندانش به جنگ‌هاي پياپي عادت داشته‌اند.
وي با بيان اينكه به‌كارگيري جنبه‌هاي عاطفي ـ احساسي موجود در مجموعه «مختارنامه»، طبيعت كار هنرمند است، خاطرنشان كرد: تا اينجاي سريال، متوجه وفاداري كامل نويسنده و كارگردان نسبت به حوادث و وقايع تاريخي شده‌ام.
اين نويسنده مذهبي ادامه داد: برخلاف اينكه مي‌گويند سريال امام علي (ع) بهتر از مختارنامه بود، اما من گمان مي‌كنم كه اين اثر بسيار قوي‌تر از مجموعه امام علي (ع) و در بافت عامه تاثيرگذارتر واقع شده است.
هادي‌منش اظهار داشت: پايبندي ميرباقري به متون و منابع، مثال زدني و تحسين‌برانگيز است. اين نكته هم بسيار مهم است كه سبب شد نگاه‌ها به مختار عوض بشود.

* فقط وهابيون با اين داستان دشمني دارند

نويسنده كتاب «پيشوايان و پارسيان» با اشاره به فعاليت گسترده وهابيون افراطي عليه تشيع خاطرنشان كرد: كساني مانند «عثمان الخميس» با راه‌اندازي پايگاه‌هاي اينترنتي به زبان فارسي، دست به انتشار كتاب‌هايي مي‌زنند كه به دليل قديمي بودن يا محدوديت شمارگان كتاب به هيچ وجه در بازار نشر يافت نمي‌شوند و حتي نمي‌شود پلي‌كپي‌اي از كتاب تهيه كرد، اما اين افراد، كتاب‌هاي مورد نظر را با چند فرمت روي سايت خود مي‌گذارند تا انديشه‌هاي وهابي را در برابر تفكرات شيعي مطرح كنند.
وي در پايان گفت: همين انديشه‌هاي خطرناك، درصدد مقابله با نفوذ تفكر شيعه هستند و مخالفت آنان با پخش «مختارنامه» به زبان عربي از شبكه‌هاي عرب زبان به همين دليل است.

يادآور مي‌شود، حجت‌الاسلام هادي‌منش، امسال همزمان با روز وحدت حوزه و دانشگاه، به عنوان پژوهشگر برتر حوزوي برگزيده شد. از كتاب‌هاي وي مي‌توان به «نسيم محرم؛ عاشوراييان، فرهنگ و بزم و چكامه»، «پاداش مهرباني»، «آيين ستايشگري در اصول و روش مداحي»، «چشم در چشم فرات؛ بررسي زندگاني و نقش الگويي حضرت عباس (ع)»، «آفتاب حسن؛ رويكردي تحليلي به زندگاني امام حسن مجتبي (ع)»، «داستان‌هاي اخلاقي عالمان و بزرگان دين»، «سفير صبح؛ پژوهشي تحليلي در زندگاني و تلاش‌هاي سياسي حضرت مسلم بن عقيل (ع)»، «سايه ماه؛ بررسي زندگاني و نقش الگويي حضرت رقيه (ع)»، «آفاق انديشه با نگاهي به زندگاني امام محمدباقر (ع)» و ... اشاره كرد.

------------------------------------------------
گفت‌وگو و تنظيم از: حميد محمدي محمدي