همراه با تحلیل کوتاهی از اعتدال بخوانید

فتوای 10 مرجع تقلید درباره حکم «انتساب به سادات از ناحیه مادر»

اعتدال: آیا فقط افرادی که از ناحیه پدر نسب‌شان به رسول خدا(ص) می‌رسد، جزو سادات محسوب می‌شوند و یا  افرادی که از ناحیه مادر نیز به این سلسله منور نسب می‌برند جزو سادات محسوب می‌گردند
متن پرسش مطرح شده  توسط شفقنا و پاسخ مراجع تقلید شیعیان درباره «حکم انتساب به سلسله سادات از ناحیه مادر» به این شرح است:
نظر به احترام بسیار زیاد ذریّه رسول اکرم(ص) در میان مؤمنین و اهمیت رعایت احکام سادات نظیر حرمت دریافت زکات و یا جواز دریافت خمس، آیا صرفا افرادی که از ناحیه پدر نسب به سلسله سیادت می‌برند، جزو سادات محسوب می‌شوند و یا با توجه به جایگاه دخت گرامی نبی اکرم حضرت محمد(ص) در سلسله سادات، افرادی که از ناحیه مادر نیز به این سلسله منور نسب می‌برند جزو سادات محسوب می‌گردند و احکام و حرمت سادات شامل حال ایشان نیز می‌شود؟ و اگر این افراد به واسطه سیادت مادر جزو سادات محسوب می‌گردند آیا سیادت به فرزندان ایشان نیز منتقل می‌گردد و احکام و حرمت سادات شامل فرزندان ایشان نیز می‌شود؟
* آیت الله صافی گلپایگانی:
بسم الله الرحمن الرحیم / به طور کلی هر منتسب به حضرت پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله دارای شرافت ومشمول افتخار«کل حسب ونسب منقطع یوم القیامه الاحسبی ونسبی» ومورد افتخاراحترام همگان می‌باشد و خود نیز باید قداست این انتساب شریف را با تعهد دینی واسلامی حفظ نماید.
البته کسانی که از طرف مادر سیدند گرچه از این جهت دارای امتیاز و شرافت و منسوب به ائمه علیهم السلام هستند. لکن احکام خاص سادات را مانند استحقاق سهم سادات و غیره ندارند و آنها مربوط به کسانی است که از طرف پدر سیدند و چون در زمان حاضر پیشوند سید نشانه سیادت از طرف پدر است و احکام سادات را در حق او جاری می‌دانند، برای اشخاص مذکور استفاده از کلمه مزبور جایز نیست و تبعات زیادی دارد. والله العالم.
* آیت الله العظمی مکارم شیرازی
از جهاتی حکم سید دارند، و از جهاتی ندارند. خمس نمی توانند بگیرند و از لباس مخصوص سادات نمی توانند استفاده کنند، اما از جهاتی شرافت سیادت و انتساب به پیامبر اکرم(ص) و حضرت زهرا(س) دارند.
* آیت الله سیستانی:
بسمه تعالی / ایشان از اولاد پیامبر، محسوب می‌شوند ولی نمی‌توانند لباس خاص سادات را بپوشند و نمی‌توانند از سهم سادات، استفاده کنند.
* آیت الله نوری همدانی:
بسمه تعالی / درفرض سوال به خاطر این که مادرشان سیده است آنان نیز مورد احترام هستند ولی از کلمه سید در ابتدای نام ولباس خاص سادات و از سهم سادات نمی توانند استفاده کنند.
* آیت الله موسوی اردبیلی:
بسمه تعالی / انتساب از جانب مادر به اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام اگرچه موجب فخر و شرف است ولی احکام خاص سید و هاشمی تنها بر کسی مترتب می‌شود که از جانب پدر به آن شجره طیبه منتهی شود و نسب از طریق مادر منتقل نمی‌گردد.
* آیت الله العظمی شبیری زنجانی
حرمت دریافت زکات یا جوازدریافت خمس احکام مربوط به هاشمی است وهاشمی کسی است که از طریق پدر نسبش به هاشم بن عبد مناف(نیای دوم پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله سلم) برسد وسادات،یعنی ذریه حضرت زهراسلام الله علیها از آن جهت که ازناحیه امیر المومنین علی علیه السلام نسبشان به حضرت هاشم علیه السلام می رسد،مشمول این احکام هستند.البته کسانی که ازناحیه مادر به این خاندان  منسوب هستند دارای احترام هستند ولی هاشمی یا سید محسوب نمی شوند.
* آیت الله العظمی حکیم
ساداتی که حرمت اخذ زکات وجواز اخذ سهم سادات با شرایط آن را دارا باشند،فقط مخصوص افرادی است که از جهت پدر منسوب به حضرت هاشم بن عبد مناف هستند وازجهت مادری اثری ندارد جز این که آنها بچه های آنان از جهت مادری هستند.
* آیت الله العظمی سبحانی
کسانی که مادرشان سید است فرزند آنها نیز سیدمی باشد،ولکن احکام خمس اختصاص به ساداتی دارد که از طریق پدر نسب آنها به هاشم جد پیامبر(ص) برسد واین یک نوع تخصیص در احکام الهی است والا در موضوع تخصیص نیست.والله العالم
* حضرت آیت‌الله العظمی صانعی:
بسمه تعالی/ این گونه افراد از جمله ذریه حضرت زهرا(سلام الله علیها)، هستند؛ لیکن احکام سید، مانند جواز گرفتن خمس و حرمت اخذ زکات برآنها بار نمی‌شود.
* حضرت آیت الله فیاض:
بسمه تعالی / مراد از سادات و بنی هاشم کسانی است که ازناحیه پدر منتسب به هاشم باشند واما انتساب از ناحیه مادری اعتبار ندارد.
* اعتدال: با توجه به اینکه هر فتوائی قطعاً مبتنی بر ادله شرعیه است، احتمالاً وجه این فتواها و ادله‌ی شرعیه آن‌ها، به این شرح است:
* اولاً: در تمام دنیا - بجز موارد استثنا - افراد را با نام یا فامیل پدرشان می‌شناسند و معرفی می‌کنند، در اینجا نیز کسانیکه پدرشان از سادات نیست - از جمله ذریه حضرت زهرا(سلام الله علیها)، هستند - نباید خود را - بأیِّ نحوٍ - از سادات معرفی کنند.
* ثانیاً: از آنجا که تأمین مخارج افراد قبل از بلوغ بر عهده پدر است و پدر ایشان سید نیست، لذا نمی‌توانند از سهم مبارک سادات برای مخارج خود استفاده نمایند. والله العالم