هفدهمين اجلاس روساي كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد ديشب با سخنان حجت‌الاسلام والمسلمين دكترحسن روحاني رئيس جمهوري اسلامي ايران درجزيره مارگاريتاي ونزوئلا گشايش يافت.
متن كامل سخنان رئيس جمهوري كشورمان به اين شرح است:
بسم الله الر‌ّحمن الر‌ّحيم
رؤساي محترم كشورها و دولت‌ها
وزراي محترم
خانم‌ها و آقايان
درابتدا مايلم قدرداني دولت جمهوري اسلامي ايران را از ملت و دولت ونزوئلا، به خاطر مهمان‌نوازي صميمانه، نسبت به اينجانب وهيأت همراه، درخلال برگزاري هفدهمين اجلاس سران جنبش عدم تعهد، اعلام نمايم.
به كارگيري اهداف عاليه جنبش
دردوره چهارساله اي که ايران افتخار رياست جنبش عدم تعهد را داشت، با استفاده از امکانات و توان خود، ظرفيت‌هاي جنبش را درجهت اهداف عاليه آن و افزايش کارآيي مجموعه نهادهاي وابسته، به کارگرفت. دراين دوره، دفترهماهنگي، ترويکاي جنبش، گروه‌هاي کاري آن درسازمان ملل و فراکسيون‌هاي آن درشوراي امنيت و تحکيم صلح، بيش از 450 نشست در نيويورک برگزارکردند. ديگرنهادها و برنامه‌هاي سازمان ملل در ژنو، وين، لاهه و يونسکو نيز شاهد فعاليت جدي جنبش بوده اند. اعلام مواضع روشن غيرمتعهدها درخصوص مسائل مهم جهاني، همچون خلع سلاح، اصلاح ساختار سازمان ملل، حفظ صلح و حقوق بشر، محصول اين رايزني‌ها و نشست‌ها بوده است.
همه مي‌دانيم که توانمندي غيرمتعهّد‌ها درگروِ همبستگي بين اعضاء و افزايش کارآيي آن است. از اين جهت در اين دوره، تلاش فراوان براي هم افزائي، تحکيم پيوندها و تفاهم درون گروهي صورت گرفته است. همچنين براي گسترش پيام عدم تعهد و تقويت مواضع جنبش، مذاکرات با شمال نيز با قوت پيگيري شده است. چندين دور مذاکره بين ترويکاي جنبش، با ترويکاي اتحاديّه اروپا نمونه روشني از اين پيگيري‌هاست. مجموعه اين تلاش‌ها به تفصيل درگزارش فعاليت‌هاي رئيس که تقديم اجلاس شده، انعکاس يافته است.
تشكراز تعامل مثبت و سازندة اعضا
جمهوري اسلامي ايران مفتخر است كه پس از يك دوره چهارسالة رياست بر جنبش عدم تعهد، اين مسئوليت خطير را تحويل دولت دوست، ونزوئلا مي‌دهد. اميدوارم با اهتمام و تعهّد مقامات ونزوئلا در اين مسئوليت مهم و با حمايت كليه كشورهاي عضو، دوره موفقيت‌آميزي را براي فعاليت‌هاي جنبش عدم تعهد در پيش رو داشته باشيم. بي‌ترديد مصوبات و نتايج اين اجلاس مهم كه با شعار «صلح، حاكميت و همبستگي براي توسعه» تشكيل شده است، گام مهم ديگري براي تحقق اهداف والاي جنبش عدم تعهد خواهد بود. در اين جا لازم مي‌دانم از همكاري و تعامل مثبت و سازندة كليه اعضاي جنبش عدم تعهد با جمهوري اسلامي ايران در دوره رياست بر اين جنبش، تشكر نمايم. قطعاً بدون همكاري و مشاركت فعال كليه اعضاء به ويژه كشورهايي كه مسئوليت‌هايي در سازوكارهاي مختلف جنبش عدم تعهد در مقرهاي مختلف سازمان ملل متحد بر عهده دارند، کسب دستاوردهاي حاضر ميسر نبود.
حضارگرامي
اين اجلاس درحالي برگزارمي‌شود که صلح در تمامي‌ابعاد آن در سرتاسر جهان در معرض خطر و تهديد قرارگرفته و نقض حاکميت ملي کشورهاي در حال توسعه، در پوشش‌هاي مختلف و صورگوناگون، انجام مي‌گيرد. اعضاي جنبش در مقطع کنوني بيش از هر زمان ديگري نيازمند همبستگي، همگرائي و هماهنگي مي‌باشند. واقعيت اين است که ما به عنوان مجموعه‌اي که حدود دو سوم اعضاي سازمان ملل متحد را تشکيل مي‌دهيم، بخش غيرقابل انکاري از راه‌حل‌ها، براي چالش‌هاي جهان امروزي هستيم.
افزايش خشونت و مداخله در امور داخلي کشورها
آنچه در نظام بين‌الملل معاصر مي‌گذرد، در چشم‌اندازي واقع‌بينانه، نگران کننده است. در مناسبات جهاني امروز، تمايلات هژمونيک و سلطه‌طلبي، واقعيتي غيرقابل انکار است. گرايش به قطب‌بندي‌هاي نظامي، همچنان در ذهنيت و رفتار برخي از بازيگران غلبه دارد. رقابت‌هاي تسليحاتي، راه‌اندازي جنگ‌ها و تشديد منازعات، افزايش خشونت و مداخله درامورداخلي‌کشورهاي درحال توسعه توسط صاحبان قدرت و ثروت، به صورت پيدا و پنهان، بخش‌هايي از مجموعه رفتارهايي است که جز با «منطق سلطه طلبي» نمي‌توان آن را تفسير کرد.
خانم‌ها و آقايان
مي‌توان گفت كه اصول و اهداف اساسي جنبش عدم تعهد، به نحوي طراحي و تنظيم شده است كه براي تمامي‌كشورها به عنوان معيارهايي اساسي شناخته شود، تا تمسك به آن، هم تضمين كننده استقلال، تماميت ارضي و حاكميت كشورها باشد و هم ارتقاء دهنده منافع ملي، حسن همجواري و برقراركننده صلح و امنيت و توسعه پايدار در عرصه جهاني گردد . با پيروي از اين اصول مي‌توان به بهترين وجه، بسياري از مشكلات، چالش‌هاي اساسي و بحران‌هاي جدي موجود را حل‌وفصل كرد.
امكان تعامل با جهان
درجمهوري اسلامي‌ايران، از همان ابتداي پيروزي انقلاب اسلامي‌تاکنون، ما با شعار اصولي"نه شرقي و نه غربي" در سياست خارجي، در انطباق کامل با روح عدم تعهد، حرکت کرده ايم. ما درحرکت از اين نقطه عزيمت، براين باوريم که تعامل با جهان ممکن است؛جهاني كه بايد سيماي انساني وعادلانه اي را که از همان آغاز در بطن آرمان‌هاي عدم تعهد وجود داشته است به خود بگيرد وبايد خود را منطبق با پويايي تحولات سياسي، روز آمد کند.
ايران برخلاف تصوير سازي بنياد گرايانه‌اي که از سوي بنگاه‌هاي دروغ پرداز و جنگ‌افروز برآن تحميل مي‌شود،هيچگاه از نقطه‌نظر تقابل امر "ملّي" وامر"جهاني"، حرکت نکرده است و دفاع ما از جنبش‌هاي حق‌طلبانه جهان، به هيچ‌وجه، به مفهوم تقابل با ارزشهاي مقبول و مشروع انساني وبه معناي مداخله در امور داخلي ديگران نيست.برعکس، نظريه گفتمانيِ ايران برعليه سلطه‌گري و جهان آشوبي، به همان اندازه که ريشه در آرمان‌هاي ديني دارد، از پيشرفت‌هاي فکري نوين وادبيات آزاديخواهي جهاني و اصول منشور ملل متحد نيز برخوردار است.آرمان‌هايي نظير استقلال،آزادي،جمهوريت، مردمسالاري و حق تعيين دموکراتيک سرنوشت در پاي صندوق‌هاي رأي،به همان اندازه که ديني و ملّي است، سرشتي جهاني دارد.
عدم مسئوليت‌پذيري قدرت‌هاي بزرگ
در سال‌هاي اخير، حوادث بسيار ناگواري براي مردم سوريه، يمن، عراق و ليبي درون گردابِ رقابت‌هاي خودخواهانه و ويرانگر، وجدان ميلياردها نفر از مردم جهان را آزرده و نشانه‌اي است از عدم مسئوليت‌پذيري قدرت‌هاي بزرگ در برابر جراحاتي که هرروزه بر پيکر بي‌گناهان مي‌نشيند.
جهانيان مي‌دانندکه جمهوري اسلامي‌ايران، نخستين کشوري بود که نسبت به خطر جهاني تروريسم تکفيري درکشور سوريه هشدارداد. در همان حالي که شماري از کشورهاي غير مسئول در خاورميانه و غرب، سرگرم تجهيز و آموزش تروريست‌هاي تکفيري بودند، ما درکنار ملت و دولت عراق و سوريه در برابر يکي از جنايتکار‌ترين گروه‌هاي تروريستي، ايستاديم. دستان آلوده به خون اين گروه‌ها و حاميان مالي و تسليحاتي آنها، هرگز پاک نخواهد شد. تنها پس از سرايت حملات خشونت بار اين گروه‌ها به خارج از سوريه بود که کشورهاي حامي‌تروريسم تکفيري، با اکراه، به تشکيل ائتلافي ناکارآمد عليه تروريسم روي آوردند.اين‌همه درحالي است که هنوز جامعه جهاني کمترين موفقيتي را در اعاده حقوق زيرپاگذاشته شده ملت فلسطين و خاتمه دادن به اشغالگري کسب نکرده است.قدرت‌هاي بزرگ نه‌تنها کمکي به رفع اين آلام نکرده‌اند بلکه سهم بسزايي در استمرار فقر، خشونت،کشتار، جنگ و آوارگي ميليون‌ها نفر درکشورهاي درحال‌توسعه دارند. تمام اين رويدادها، شاهدي است بر اينکه نبايد براي کسب امنيت، توسعه و پيشرفت به قدرت‌هاي بزرگ اميد بست. متأسفانه معدودي از کشورهاي عضو نيز با زير پا گذاشتن اصول اوليه اين جنبش و حمايت از تروريست‌ها، در برهم زدن آرامش و مداخله در امور داخلي ساير اعضا نقش دارند.
نتيجه اين سياست‌هاي غلط، چيزي جز نابودي و بدنامي تاريخي براي اين کشورها و گروه‌هاي تروريستي مورد حمايت آنان نبوده است. سنت الهي و تجربه تاريخي، مؤيد اين واقعيت است كه ايستادگي در مقابل خواسته‌هاي مشروع ملت‌ها، چيزي جز هزينه و بدنامي به همراه ندارد و قدرت‌هاي مداخله كننده و تجاوزگر، نهايتاً راهي جز تسليم شدن در مقابل خواست مردم نخواهند داشت.
لزوم ايجادجبهه متحد مبارزه با افراط‌گرايي و خشونت
اينجانب به نمايندگي از ملت بزرگ ايران، با درك مخاطرات گروه‌هاي تروريستي و افراطي، در شصت و هشتمين نشست مجمع عمومي سازمان ملل متحد، پيشنهاد«جهان عليه خشونت و افراط‌گرايي» WAVE)) را مطرح كردم كه منجر به تصويب دو قطعنامه اجماعي در مجمع عمومي سازمان ملل در سال‌هاي 2013 و 2015 شد. به اعتقاد ما، مقابله با افراط‌گرايي و تروريسم نيازمند همكاري سازنده و صادقانه همه اعضاي جامعه بين‌المللي است. بر همين اساس بود که در نشست مجمع عمومي سال گذشته نيز از سوي جمهوري اسلامي‌ايران، لزوم ايجاد «جبهه متحد مبارزه با افراط‌گرايي و خشونت» مطرح شد. جنبش عدم تعهد ظرفيت بالايي براي پيشبرد اين ايده‌ها در چارچوب سازمان‌ملل متحد دارد.
خانم‌ها و آقايان
چالش‌هاي جاري در اقصي نقاط جهان، نبايد ما را از موضوع فلسطين و مردم مظلوم آن غافل كند. مردم فلسطين همچنان از حق داشتن سرزمين و حكومتي از آنِ خود و بازگشت به سرزمين مادري محرومند. ظلمي كه امروز بر ملت فلسطين مي‌رود خشونت نهادينه‌اي را به نمايش مي‌گذارد كه تعبير آپارتايد براي توصيف آن كافي نيست. رژيم صهيونيستي تلاش دارد با طراحي و بهره گيري از تحولات جاري در خاورميانه به ويژه ظهور و گسترش گروه‌هاي تروريستي و افراطي همانند داعش، جنايات خود عليه ملت مظلوم فلسطين و ديگر ملت‌هاي منطقه را تحت‌الشعاع قرار دهد.
جمهوري اسلامي ايران همواره حمايت از مردم و آرمان‌هاي فلسطين را براساس اعتقادات ديني و ارزشهاي والاي ملي و انساني، در صدر اصول سياست خارجي خود قرارداده است. به اعتقاد ما، دفاع از مردم فلسطين به نژاد يا مذهب خاصي محدود نيست، بلكه يك موضوع انساني است كه وظيفه همگان مي‌باشد. ما دفاع از فلسطين را تحت تأثير تحولات زودگذر و حتي برخي سياست‌هاي غلط قرار نداده‌ايم و مفتخريم كه ملت و دولت ايران همواره و تحت هر شرايطي در كنار مردم مظلوم و مقاوم فلسطين ايستاده است.
حضار گرامي
سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران مبتني بر رويکرد اعتدال و تعامل و تلاش براي حل و فصل منازعات، اختلافات و سوء تفاهمات از طريق گفتگو و همكاري است. بر همين اساس، علي‌رغم اقدامات خصمانه و فشارهاي گسترده سياسي و اقتصادي عليه كشورِ من، به بهانه موضوع هسته‌اي، جمهوري اسلامي ايران از همان ابتدا بر انجام گفتگوهاي سازنده تأكيد داشت. گفتگوهاي ميان ايران و گروه موسوم به 1+5 منجر به «برنامه جامع اقدام مشترك» (برجام)گرديد . حمايت قاطع كشورهاي عدم تعهد از برنامه صلح‌آميز هسته‌اي ايران و همچنين پشتيباني آنان از اين مذاكرات نقش مؤثري در تضمين حقوق مشروع هسته‌اي ايران و كشورهاي در حال توسعه و همچنين به نتيجه رسيدن اين مذاكرات داشته است.
برجام، رويكرد جديد براي تعامل باكشورها
توافق هسته‌اي ايران و طرف‌هاي مقابل از زواياي مختلف حائز اهميت است. مزايا و منافع شناسايي و تحققِ حقوق هسته‌اي، محدود به كشور ايران نيست، بلكه مقاومت ملت ايران در قبال اين فشارها باعث جلوگيري از ايجاد يك رويه خطرناك در عرصه بين‌المللي، براي محروم نمودن ملت‌هاي ديگر از حقوق اساسي و مشروع آنها در عرصه فعاليت‌هاي صلح‌آميز هسته‌اي گرديد. علاوه بر اين، نتيجه سازنده اين مذاكرات مؤيد اين واقعيت است كه تنها از طريق گفتگو و راهكارهاي صلح‌آميز و اتخاذ يك رويكرد برد –برد مي‌توان به بحران‌هاي پيچيده و طولاني پايان داد. در واقع برجام فقط يك توافق سياسي نيست، بلكه در اين دنياي پرتنش كه استفاده از سلاح و خشونت به تفكر رايج تبديل شده است، برجام يك راهبرد و رويكرد جديد براي تعامل مثبت و سازنده به منظور حل و فصل مسالمت‌آميز بحران‌ها و چالش‌ها است و مي‌تواند سرآغازي براي همكاري‌هاي دوجانبه و چندجانبه كشورها براي پيشبرد صلح و توسعه در جهان باشد.جمهوري اسلامي ايران گفتگو و مذاکره را بهترين راه حل منازعات جهاني و منطقه اي مي‌داند و خود در اين زمينه پيش قدم بوده است. ما در سطح منطقه اي نيز از هرگونه ابتکار عمل که مبتني بر گفتگو و مذاکره باشد براي پايان بخشيدن به اختلافات موجود استقبال مي‌کنيم. مشکلات منطقه خاورميانه به گونه‌اي است که هيچ کشوري به تنهايي قادر به ايجاد ثبات و امنيت پايدار در آن نيست. دستيابي به امنيت و توسعه منطقه‌اي فقط از طريق همکاري و مشارکت جمعي همسايگان ميسر است.
استقبال ازخاتمه بحران در کشورهاي جنگزده
ما از راه‌حل سياسي براي خاتمه بخشيدن به بحران در کشورهاي جنگزده منطقه، استقبال مي‌کنيم. گفتگوهاي ملي بايد با مشارکت گروه‌هاي ذينفع و داراي مشروعيت و بدون دخالت قدرت‌هاي بيروني، انجام شده و در نهايت، صندوق رأي تعيين کننده سرنوشت اين کشورها باشد. همه دولت‌ها در منطقه بايد نسبت به فجايع انساني و تخريب زيرساخت‌هاي اقتصادي و اجتماعي در سرتاسر منطقه، از يمن گرفته تا عراق و سوريه حساس باشند و دست از حمايت از تروريست‌ها براي مقاصد سياسي بردارند. هرگونه اقدام عليه تروريست‌ها نيز بايد به گونه‌اي باشد که کمترين آسيب را براي مردم بيگناه و غير نظاميان به همراه داشته باشد. در پايان مجدداً آمادگي جمهوري اسلامي ايران را براي همكاري گسترده و فعال با كليه اعضاي جنبش عدم تعهد به ويژه كشور دوست ونزوئلا به عنوان رئيس دوره‌اي جنبش عدم تعهد، براي پيشبرد اهداف و مصوبات اين اجلاس اعلام مي‌نمايم.
متشکرم.