جام جم آنلاين: مرد متاهل بودن با خودش فهرستي بلندبالا از وظيفه مي‌آورد، فهرستي كه در يك طرفش همسر قرار مي‌گيرد و در طرف ديگرش فرزند و البته حلقه واسط ميان اين دو، محبت و تعهد است كه اگر در وجود مرد باشد اين مجموعه را به بهترين شكل سروسامان مي‌دهد.
قانون ما تامين مخارج زندگي همسر و فرزندان را به عهده مرد خانه مي‌داند، يعني او بايد تمام نيازهاي متعارف خانواده را تامين كند و بداند كه نفقه همسرش بر مبناي شوونات خانوادگي زن، عرف و عادت ساكنان هر منطقه و وضع مالي تعيين مي‌شود و زن حق دارد اگر در اين رابطه قصوري از مرد ديد به خاطر كوتاهي در پرداخت نفقه عليه او در دادگاه شكايت كند.

البته اگرچه برخي مردها نسبت به اين مساله ابراز نارضايتي مي‌كنند و معتقدند در عصر حاضر كه بسياري از زنان همپاي مردان كار مي‌كنند قوانين مربوط به نفقه بايد كمي اصلاح شود، ولي با اين حال قانون واژه‌هايي چون تمكين و نشوز را به نفع آنان پيش‌بيني كرده تا در صورت لزوم بتوانند از آنها براي رهايي از پرداخت نفقه استفاده كنند. قوانين امور خانواده مي‌گويد هرچند به محض جاري شدن عقد ازدواج، شوهر مكلف به پرداخت نفقه است، اما اين نفقه فقط به زناني تعلق مي‌گيرد كه به وظايف همسري عمل كرده، حسن معاشرت داشته و در منزل شوهرانشان ساكن باشند، چون اگر زني اين خصوصيات را نداشته باشد ناشزه شناخته مي‌شود و نفقه‌اي به او تعلق نمي‌گيرد.

البته قانون در اين ميان حقوقي نيز براي زنان قائل شده به طوري كه اگرچه مي‌گويد زن وظيفه دارد در خانه‌اي كه همسر برايش تدارك ديده سكونت كند، اما اگر بودن با شوهر در يك منزل باعث ترس زن از ضرر بدني، مالي يا شرافتي باشد او مي‌تواند در خانه‌اي ديگر ساكن شود و تا زماني كه اين وضع ادامه داشته باشد نفقه بر عهده شوهر است.

نفقه فرزندان

در اين ميان وضعيت پرداخت نفقه به فرزندان كاملا متفاوت است و همانند نفقه زن، شروط گوناگون ندارد.

طبق قانون، پرداخت نفقه به فرزندان سن معيني ندارد و تا زماني كه ‌فرزندان داراي شغل و درآمد مشخصي نباشند پدر مسوول تامين هزينه‌هاي زندگي آنان است به طوري كه تا وقتي فرزند پسر مشغول تحصيل است و فرزند دختر ازدواج نكرده نفقه‌شان برعهده پدر است.

در اين ميان در بعضي خانواده‌ها پدر فوت كرده يا توانايي‌ مالي پرداخت نفقه را ندارد كه در اين صورت وظيفه پرداخت نفقه به عهده جد پدري و در صورت نبود پدر و جد پدري يا ناتواني مالي آنها اين وظيفه برعهده مادر قرار مي‌گيرد و اگر مادر زنده نباشد يا اين كار از توانش خارج باشد پرداخت نفقه به عهده جد مادري قرار مي‌گيرد.

نكته: وضعيت پرداخت نفقه به فرزندان كاملا متفاوت است و همانند نفقه زن، شروط گوناگون ندارد. طبق قانون، پرداخت نفقه به فرزندان سن معيني ندارد و تا زماني كه ‌فرزندان داراي شغل و درآمد مشخصي نباشند پدر مسوول تامين هزينه‌هاي زندگي آنان است
البته ممكن است پدر و مادر فرزندي از هم جدا شده باشند و حضانت نيز بر عهده مادر باشد به طوري كه پدر در صورتجلسه طلاق منزل مسكوني‌اش را به مادر و فرزندان منتقل كرده باشد و با اتكا به همين تصميم از پرداخت نفقه امتناع كند كه البته قانون براي اين افراد پاسخ دارد و تكليفشان را مشخص كرده است. قانون مي‌گويد نفقه تنها شامل مسكن نيست و مسائلي چون خوراك، اثاث منزل، لباس، هزينه درمان و... را هم شامل مي‌شود. ضمن آن كه پرداخت نفقه وظيفه قانوني پدر است و مادر ولايتي بر فرزندان ندارد و موضوع حضانت و سرپرستي نيز موضوعي كاملا جدا از ولايت است. اين موضوع شامل حال فرزنداني كه به گفته پدر از او اطاعت نمي‌كنند نيز مي‌شود چون اگر چه اطاعت نكردن فرزندان از پدر از نظر شرعي حرام است، اما موجب سقوط نفقه نمي‌شود و همچنان برعهده پدر باقي مي‌ماند.

زماني كه كار به دادگاه مي‌كشد

وضعيت زن از لحاظ حقوقي در خانواده‌اي كه نقش مادري و همسري در آن دارد ويژه است يعني برخلاف فرزندان كه در صورت متعهد نبودن پدر، راحت‌تر به نفقه‌شان مي‌رسند زن بايد نفقه پرداخت نشده‌اش را با تنظيم شكايت كيفري يا دادخواست حقوقي مطالبه كند.

در شكايت كيفري، زن شكايت خود را در يك برگ عادي شكايت مي‌نويسد و به دادگاه ارائه مي‌دهد و در صورتي كه ادعايش ثابت شود مرد به مجازات تعزيري محكوم خواهد شد.

البته ادعاي ترك نفقه از سوي مرد تنها در شرايطي مي‌تواند به شكل شكايت كيفري پيگيري شود كه مربوط به زمان حال باشد به طوري كه اگر نفقه پرداخت نشده مربوط به گذشته باشد با ارائه دادخواست حقوقي قابل پيگيري است.

براي ارائه دادخواست حقوقي به دادگاه، زوجه بايد پس از خريد دو نسخه دادخواست، خواسته خود را در آنها قيد كند و چون دعوي نفقه، مالي است به ميزان مبلغ مورد مطالبه، تمبر الصاق و آن را به دادگاه خانواده تقديم كند.

زن همچنين مي‌تواند در دادخواست خود هزينه‌ دادرسي را هم مطالبه كند. اگر دادخواست زن به نتيجه رسيد كه او به نفقه‌هايي كه طلب دارد خواهد رسيد، اما اگر مرد توانايي پرداخت نداشته باشد يا نتوان به هيچ طريقي او را مجبور به پرداخت كرد يا مالي هم از او به دست نيايد كه بتوان با استفاده از آن نفقه زن را پرداخت كرد، زن مي‌تواند دادخواست طلاق را تنظيم كند.

مريم خباز / گروه جامعه