اهميت ازدواج
تداوم نسل از رموز پيچيده آفرينش است. خداوند آدم و حوا را آفريد و از نسل آن دو، ذريه هايي پديد آورد که عده آنها در عصر ما متجاوز از شش ميليارد نفر است. وجود خانواده براي تداوم و بقاي نسل، امري بسيار ضروري است. هم چنين انسان در حيات اجتماعي خود نياز به حمايت و ياري دارد و محتاج به همدم و مونس مي باشد. زيرا مصيبت ها و مشکلاتي پيش مي آيد که بدون حمايت ديگران قابل رفع نيستند. هم چنين انسان براي دفاع در برابر بعضي حملات و دشمني ها نياز به ياري و مدد سايرين دارد. بنابراين، نياز به دفاع و حمايت مي تواند يکي از انگيزه هاي تشکيل خانواده باشد.
حضرت علي (ع) مي فرمايند:
اي مردم! بي گمان هيچ کس از خويشاوندان خود و دفاع و حمايت آنان با دست و زبان بي نياز نيست. هر چند ثروتمند و داراي مال فراوان باشد. چرا که به هنگام نزول بلا و وقوع حوادث دلسوزتر از هر کسي مي باشند و به او دل بستگي بيشتري دارند.

مفهوم ازدواج
ازدواج از ريشه زوج است. در زبان عربي لغت زوج و زوجين به معناي هر دو چيزي است که مقابل هم باشند. به گفته راغب، زوج عبارت است از: دو قرين، هم مذکر هم مؤنث. اين امر درباره حيوانات نيز صادق است. در آفرينش، اين سخن درباره گياهان و حتي اشياء نيز آمده است و عموميت آن تا حدي است که مي توان گفت اساس آفرينش بر زوجيت مي باشد.
معناي زوج در رابطه با انسان جفت است؛ فردي که انسان با او قرارداد همسري را امضا مي کند و در سايه کمک هاي او به تشکيل و تربيت نسل، همت مي گمارد. در ديوان منسوب به امام علي (ع) آمده است که :
أفلح من کان له مزخه يزخها ثم ينام
رستگار آن کسي است که جفتي دارد و در همزيستي با او مي¬تواند به خوبي استراحت کند.
همسر شايسته
آن چه در اسلام و نيز در سخن اميرمؤمنان (ع) تأکيد است، انتخاب همسري صالح و شايسته مي باشد سخني از حضرت امير (ع) آمده است:
الزوجه الصالحه احد الکسبين
همسر شايسته، يکي از دو چيزي است که انسان کسب کند.
درسخن ديگري از حضرت علي (ع) به نقل از رسول خدا (ص) آمده است که مي فرمايد:
... و زوجه صالحه تعينه علي امر الدنيا و الاخره
چهار چيز است که وقتي به ادمي داده مي شود خير دنيا و آخرت به او داده شده است. يکي از آنها همسر شايسته است که او را در امر دنيا و آخرت کمک باشد.
مهم ترين ملاک هاي گزينش همسر
حال به برخي ملاک هاي کلي در انتخاب همسر مورد سفارش امام علي (ع) مي باشد، اشاره مي نماييم: دين و ايمان: بيشترين تأکيد و تکيه امام (ع) گزينش همسر، بر دين و ايمان است. زيرا اگر هر مرد و زني به واقع مؤمن باشد، هرگز در زندگي دچار صدمه و آسيب خواهد شد و پيوندشان به جدايي منجر نخواهد شد. حضرت علي (ع) در اين زمينه فرمايشات فراواني دارند از جمله مي فرمايند:
إذا أتاکم من ترضون دينه و امانته فزوجوه
اگر فردي آمد که از دين و امانت داري او راضي ديد، با او ازدواج کنيد.
اخلاق: ملاک ديگري که راز بعثت پيامبر (ص) و زمينه ساز حيات جمعي توأم با انس و آرامش و صفاست، اخلاق نيکو است و اين امر تا آن حد مهم است که بايد گفت: تداوم حيات خانوادگي در سايه ايمان و اخلاق است. در اسناد اسلامي نيز توصيه هاي فراواني در مورد اخلاق شده است. يکي از سخنان حضرت علي (ع) در اين زمينه است اين است که :
رأس الايمان حسن الخلق.
اخلاق خوش، رأس ايمان است.
هوش و خرد: اين نيز ملاک و معيار مهمي در انتخاب همسر مي باشد. امام علي (ع) در اين مورد مي فرمايد:
المرءُ بفطنه لا بصورته.
ارزش آدمي در گرو هوشمندي اوست نه به چهره زيبايش.
خانواده و تبار: امام علي در اين مورد مي فرمايند: هر نهالي که به پاکي نشانده شده و ريشه در آب پاک داشته باشد، پاک مي ماند و درختي شيرين بار مي شود. اما نهالي که به ناپاکي غرس شود و در آب ناپاک ريشه بتواند درختي ناپاک شده و ثمره تلخ به بار مي آورد.
ادب و فرهنگ: انسان در خانه و زندگي، نياز به هم دل و هم رازي دارد که داراي ادب و فرهنگ باشد. کمال آدمي را بايد در ادب و فرهنگ او جستجو کرد:
همان گونه که حديث مي فرمايد:
الأدب کمالُ الرجِل.
هم چنين جوانمردي آدمي در گروه دين اوست و بهترين تبار او ادب و فرهنگ است.
زيبايي : در صورتي که شرايط فوق در افراد مختلفي به طور مساوي وجود داشته باشد، آن وقت در انتخاب همسر مي توان ملاک زيبايي را مدنظر قرار داد. امام علي (ع) در اين رابطه مي فرمايند:
الصوره الجميله احَدُ السَّعادَتين.
صورت زيبا يکي از دو عامل سعادت است.