جام جم آنلاين: مدت‌هاست وقتي بحث عادت و اعتياد كه پيش مي‌آيد،ياد اينترنت هم به ذهن‌ها مي‌رسد. در واقع كار به جايي رسيده است كه برخي‌ها ساعت‌ها پاي يارانه مي‌نشينند و ترجيح مي‌دهند همه وقت آزاد و غير آزادشان را در فضاي مجازي طي كنند.
اين مساله فقط شامل حال ما ايراني‌ها هم نيست تا جايي كه در برخي كشورها از جمله آمريكا و چين مراكز ترك اعتياد هم برپا شده است، اما فراگير شدن چنين موضوعي نمي‌تواند تاييدي بر اين كار باشد.
استفاده از فضاي اينترنت براي دستيابي به اطلاعات در دنياي حاضر حتي به يك ضرورت تبديل شده، اما اين‌كه در فضاي مجازي به دنبال تفريح و سرگرمي باشيد به اندازه هر عادت ناپسند ديگري مي‌تواند به ضرر شما باشد.
اتفاقا معتاد شدن به اينترنت چندان هم پيچيده نيست،مثل همه عادت‌ها اول تفريحي شروع مي‌شود، يعني شما اولش را تفنني شروع مي‌كنيد.مثلا فقط مي‌خواهيد وارد چت شده و چند كلمه‌اي با دوستانتان صحبت كنيد، اما كمي كه مي‌گذرد كار به ساعت‌ها وبگردي و چت كردن مي‌رسد.
درخصوص اين مشكل كارهاي تحقيقاتي زيادي هم انجام شده است تا جايي كه پژوهشگران علائم اعتياد به يارانه و اينترنت را اعلام كرده‌اند. بر اين اساس افرادي كه زمان‌هاي طولاني و متمادي را صرف بازي‌هاي يارانه‌اي كرده يا در گروه‌هاي بحث اينترنتي شركت مي‌كنند، در شمار معتادان به اين تكنولوژي قرار دارند.
در واقع كساني كه روزشان بدون چك ميل كردن، به روز كردن وبلاگشان و حتي سر زدن به همه وبلاگ‌هاي دوستان و آشنايان شب نمي‌شود بايد بدانند به مرور زمان از تمام حوادث پيرامون خود غافل شده، دچار اختلال در اشتها مي‌شوند و از دوستان و آشنايان و حتي از والدينشان دور شده و مشكلات رفتاري پيدا مي‌كنند.
جالب است بدانيد مثل هر اعتياد ديگري اعتياد به اينترنت هم عوارض روحي و رواني دارد تا جايي كه پژوهش‌ها نشان مي‌دهد خشونت بيش از حد، پرخاشگري، تغيير عادت‌هاي رفتاري، بي‌توجهي به نظافت شخصي، بي‌علاقگي به حضور در اجتماع و ابتلا به انواع سردردهاي عصبي و ميگرني از علائم اعتياد به اينترنت است.
ماجرا با همين عوارض روحي هم تمام نمي‌شود، چون به اعتقاد پژوهشگران اجتماعي از آنجا كه جوانان و نوجوانان، كنجكاو، نوجو و خواهان تصميم‌گيري به صورت منفرد هستند، استفاده نابجاي آنها از اينترنت مي‌تواند باعث دوستي‌هاي نامناسب، فرار از منزل، بزهكاري يا مشكلات ديگر شود. همچنين استفاده طولاني از رايانه مي‌تواند باعث مشكلات جسماني از قبيل افزايش وزن، آسيب‌پذيري چشم‌ها، اختلال در ميزان ساعات خواب و علائم آرتروز شود.
به هر حال اگر همه اين هشدارها توانسته شما را قانع كند كه بايد از فضاي اينترنت به درستي استفاده كرد، پس بهتر است به فكر راه‌هاي ترك آن باشيد يا دست كم بهترين استفاده را از فضاي مجازي ببريد.
آيا من به اينترنت معتادم؟
تست‌هايي براي مشخص شدن ميزان اعتياد افراد به اينترنت تهيه شده به عنوان نمونه تست اعتياد به اينترنت (IAT) يكي از معتبرترين تست‌هاي مربوط به سنجش اعتياد اينترنتي است كه روي بسياري از سايت‌هاي ايراني هم قرار گرفته است.
اين تست از سوي دكتر كيمبرلي يانگ ابداع شده است. در تست IAT هر چه نمره شما بيشتر باشد، اعتياد شما به اينترنت شديدتر است. نمرات هم به ترتيب از يك تا 5 هستند. در اين تست سوالاتي از اين قبيل مطرح شده است:
چقدر بيشتر از آنچه قصد داريد در اينترنت مي‌مانيد؟
چقدر به‌خاطر آنلاين ماندن؛ اعضاي خانواده را ناديده گرفته‌ايد؟
چقدر ديگران از شما به خاطر ميزان آنلاين بودنتان شاكي هستند؟
چقدر به‌خاطر اينترنت نمرات و كارهايتان در مدرسه افت كرده است؟
چقدر ايميل‌هايتان را پيش از كارهاي ضروري ديگرتان چك مي‌كنيد؟
چقدر عملكرد كاري و بهره‌وري شما به خاطر اينترنت آسيب ديده است؟
چقدر وقتي كسي هنگام آنلاين بودن مزاحم شما مي‌شود، غر مي‌زنيد، فرياد مي‌زنيد يا عصباني مي‌شويد؟
چقدر فكر مي‌كنيد در حالت آفلاين حواس پرتي داريد، ولي در حالت آنلاين بهتر هستيد؟
چقدر وقتي آنلاين هستيد اين جمله را به كار مي‌بريد: فقط چند دقيقه مونده، الان ميام.
چقدر سعي كرده‌ايد از ميزان آنلاين بودن خود بكاهيد و موفق نشده‌ايد؟
پاسخ‌هاي اين تست به صورت 5 گزينه‌اي طراحي شده كه شامل اين موارد است:
1 ـ بندرت 2ـ گاه‌گاهي 3ـ غالبا 4 ـ به كرات 5 ـ هميشه
اگر پاسخ فرد به اكثر سوالات گزينه‌هاي 4 و 5 باشد او يك معتاد اينترنتي است.
عشق فيلم
ناگفته نماند مشكل اعتياد به اينترنت در نوع و شكل ديگرش به تلويزيون يا ديدن فيلم هم ختم مي‌شود. ديدن تلويزيون كاربردهايي مانند آموزش و سرگرمي دارد، اما براي بعضي‌ها هيچ تعريف و هدف درستي از تلويزيون ديدن وجود ندارد. اين دسته از افراد ممكن است ساعت‌ها پاي تلويزيون بنشينند و هيچ چيزي عايدشان نشود،مشكل اين است كه آنها فقط با تلويزيون وقت مي‌گذرانند، در حالي كه اگر برنامه تعريف شده‌اي داشته باشند مي‌توانند هم از برنامه‌هاي تلويزيون لذت ببرند و سرگرم باشند و هم از برنامه‌هاي آموزشي، چيزهاي خوبي ياد بگيرند.
علاوه بر اين، برخي دوستداران فيلم به عنوان فيلم بازها هم پيدا مي‌شوند، بخصوص كه در سال‌هاي اخير ورود فيلم‌هاي هندي، هاليوودي و اروپايي با زيرنويس‌هاي بي‌كيفيت زياد شده است.
نكته: استفاده از فضاي اينترنت براي دستيابي به اطلاعات در دنياي حاضر حتي به يك ضرورت تبديل شده، اما اين‌كه در فضاي مجازي به دنبال تفريح و سرگرمي باشيد به اندازه هر عادت ناپسند ديگري مي‌تواند به ضرر شما باشد
به اولين ميدان يا مركز خريد شهر كه برسيد بساط فيلمي‌ها به راه است. بعضي‌ها جلوي اين بساط‌ها توقف كرده، با وسواس و دقت چند فيلم را انتخاب مي‌كنند و برعكس اين مخاطبان حرفه‌اي فيلم، عده‌اي از جوانان هم فقط از روي پوستر فيلم، دسته دسته از اين فيلم‌ها را مي‌خرند و شروع مي‌كنند به ديدن آنها و به شكل افراطي مدام در حال فيلم ديدن هستند و همه افتخارشان اين است كه در پاسخ به اين سوال كه فلان فيلم را ديده‌اي، هرگز پاسخي غير از بله نداده باشند، در حالي كه سالانه صدها فيلم از سوي كمپاني‌هاي فيلمسازي در دنيا ساخته مي‌شوند كه بسياري از آنها به اعتقاد منتقدان سينما حتي ارزش ديدن يك سكانس را هم ندارند.
هر چقدر هم علاقه‌اي به كتاب خواندن و مطالعه نداشته باشيد باز هم اجازه نداريد وقت‌تان را با چنين فيلم‌هايي تلف كنيد. ارزش يك ساعت پياده‌روي يا ورزش كردن، صدها برابر بيشتر از ديدن اين فيلم‌هاست.
يار مهربان الكترونيكي
اگر ساعت‌ها در اينترنت مي‌چرخيد و با چت كردن و استفاده از بازي‌هاي يارانه‌اي وقت مي‌گذرانيد يا اين‌كه در شبكه‌هاي اجتماعي دنبال دوست و رفيق‌هاي اينترنتي هستيد، بهتر است يك يار و دوست قديمي را فراموش نكنيد.
سرانه مطالعه در ايران حدود 10 دقيقه است كه مسلما خيلي كمتر از مدت زماني است كه نسل سومي‌ها پاي يارانه مي‌گذارنند. پس بهتر است كمي اين آمارها را با هم قاتي كنيد تا نتيجه مثبت شود.
دست‌كم مي‌توانيد لحظات مفيدي را با كتاب اما در فضاي اينترنت بگذرانيد. در سال‌هاي اخير برخي ناشران و اشخاص سعي كرده‌اند علاوه بر لوح فشرده، انتشارات يا مطالب خود را از طريق اينترنت در محيطي فراگيرتر، ارزان‌تر و با قابليت‌هاي چند رسانه‌اي و فرامتني در دسترس طيف وسيعي از خوانندگان قرار دهند.
كتاب‌هاي الكترونيكي را مي‌توان به دو صورت در اينترنت شناسايي كرد. برخي كتاب‌هاي الكترونيكي، شكل چاپي ندارند و فقط در قالب ديجيتالي منتشر مي‌شوند. همه فرآيند نشر كتاب از زمان تأليف تا قرار گرفتن در محيط وب به صورت الكترونيكي انجام مي‌شود.
بنابراين چنين كتاب‌هايي را نمي‌توان در جهان چاپي و كتابخانه‌هاي سنتي يافت و از اين لحاظ اثري منحصربه‌فرد به شمار مي‌آيند. درواقع ناشران به اين نكته مهم پي‌برده‌اند كه چه از نظر رقابت با ديگران و چه از لحاظ پاسخگويي به نيازهاي جامعه جديدي از مخاطبان يعني خوانندگان اينترنتي، چاره‌اي جز توجه به امكانات و قابليت‌هاي نشر اينترنتي ندارند.
بخش دوم از كتاب‌هاي الكترونيكي در محيط وب، در واقع شكل الكترونيكي نسخه‌هاي چاپي منتشر شده به شمار مي‌آيند كه ناشران آنها را از طريق وب نيز دسترس‌پذير كرده‌اند. اين گروه كتاب‌هاي الكترونيكي بسرعت در حال توسعه و گسترش هستند.
با جستجويي ساده مي‌توانيد به سايت‌هايي دسترسي پيدا كنيد كه كتاب‌هاي الكترونيكي دارند و وقت‌تان را در اينترنت با خواندن اين كتاب‌ها بهتر بگذرانيد.
خوب يا بد، مساله اين نيست
هر چند در همين مطلب به خوبي‌هاي اينترنت هم اشاره شده و در واقع مي‌توان از اين فضا استفاده بهينه كرد، اما خيلي از كارشناسان معتقدند حتي اگر براي استفاده مفيد هم به اينترنت عادت پيدا كنيد، مضراتش همان مضرات گفته شده است.دكتر علي كامكار، عضو هيات علمي دانشگاه در اين خصوص به ايسنا مي‌گويد: اعتياد به اينترنت شبيه يك اختلال روحي است و استفاده بي‌رويه از اينترنت ممكن است با علائم و پيامدهاي رواني و اجتماعي توام باشد.
او درباره سبب‌شناسي عوامل موثر اعتياد اينترنتي ادامه مي‌دهد: عوامل فردي شامل شخصيت، هيجان‌خواهي، هيجان‌جويي و عوامل اجتماعي شامل فقدان حضور دائم والدين در منزل و ضعف ارتباط اعضاي خانواده با يكديگر است.او درمان روانپزشكي اين نوع بيماري را شامل تمرين متضاد، حمايت بيروني، تهيه فهرست شخصي، گروه حمايتي و خانواده درماني توصيه مي‌كند.
به هرحال اين اعتياد از آن نوع اعتيادها محسوب مي‌شود كه تشخيص‌اش چندان پيچيده نيست. اگر خودتان يا يكي از اعضاي خانواده‌تان بشدت وابسته به استفاده از رايانه و اينترنت است، لطفا دقت بيشتري داشته باشيد و به اين مساله به شكل يك مشكل نگاه كنيد.
سعي كنيد دنيايتان را از يك فضاي مجازي خارج كنيد و به دنياي واقعي بياييد.
مستوره برادران نصيري / گروه جامعه