حجت الاسلام ابراهیم بهاری خطیب و سخنور در یادداشتی صله رحم و جنبه های مختلف آن را با استفاده از آیات و روایات تبیین کرده است.

به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام ابراهیم بهاری خطیب و سخنور و کارشناس امور دینی و مذهبی با اشاره به اینکه یکی از فرصتهای بزرگ عید نوروز صله رحم است به فواید، آثار و نقش آن در طول عمر و آثار قطع رحم پرداخته و آن را در اختیار خبرنگار خبرگزاری مهر قرار داده است. متن این یادداشت بدین شرح است:

امیرالمۆمنین علی (علیه السلام) در خطبه متقین نهج البلاغه، به این نکته توصیه می‌فرمایند که یکی از ویژگی‌های پرهیزگاران، پیوند و ارتباط با ارحام و خویشاوندان است. با توجه به اهمیت این مسأله در اسلام و توصیه‌های فراوانی که در دستورهای دینی نسبت به این موضوع رسیده است، برآنیم تا به تشریح ابعاد این مسأله و بیان آثار آن در دنیا و آخرت بپردازیم؛ امید است با دقت درین مسأله و ابعاد فردی و اجتماعی آن و نیز کارکردها و آثار آن، عموم افراد را با اهمیت این سنّت اسلامی که در جامعه کنونی ما تا حدودی کم رنگ شده و بلکه می‌توان گفت به فراموشی سپرده شده است آشنا کرد و آنان را به انجام آن ترغیب و نسبت به ترک آن هشدار دهیم.

فواید صله رحم چیست؟

فایده اول «تُحَسِّنُ الْخُلُقَ» دید و بازدید سبب می‌شود خلق انسان خوب می‌شود. چون آدم‌های منزوی، مرتب از داخل خودشان را می‌خورند. آدم‌هایی که معاشرت می‌کنند، اخلاقشان هم اجتماعی می‌شود. آدم‌هایی که نه می‌روند نه می‌آیند نه کسی را می‌برند، نه با کسی رفت و آمد می‌کنند، اینها مرتب یک ذره یک ذره خودشان هم یک آدم‌های خموش، خمودِ عبوس می‌شوند.

«تُحَسِّنُ الْخُلُقَ» «وَ تُسَمِّحُ الْکَف» (کافی / ج ۲/ ص ۱۵۱)‏ دید و بازدید سخاوت را رشد می‌دهد.

«وَ تُطَیِّبُ النَّفْس‏» (کافی / ج ۲/ ص ۱۵۱) روح لطیف می‌شود، طیب می‌شود. «وَ تَزِیدُ فِی الرِّزْق‏» (کافی / ج ۲/ ص ۱۵۱) صله‌ی رحم رزق را زیاد می‌کند.

«یُحَوِلُ الحِساب» کسی که اهل دید و بازدید با فامیل‌ها شد در قیامت حسابش آسان است.

در قیامت چند حساب داریم:

«حِساباً شَدیدا» (طلاق/۸)، «حِساباً یَسیراً» (انشقاق/۸)، «بِغَیْرِ حِساب‏»

حساب شدید، برای آنها است که برای مردم سخت می‌گیرند. هر کس با مردم سخت بگیرد، خدا هم در قیامت به او سخت می‌گیرد. هر کس با مردم روان باشد، حسابش هم در قیامت روان است.

صله رحم، «یُحَوِلُ الحِساب» روز قیامت حساب را روان می‌کند. «تَدْفَعُ مِیتَةَ السَّوْءِ» یا «مِیتَةَ السَّوْءِ» (بحارالانوار / ج ۷۴/ ص ۱۷۴) صله رحم بد مردن را دفع می‌کند. بعضی‌ها بد می‌میرند. زجرکش می‌شوند. حالات احتضارشان، بعضی‌ها هم مرگ، وقتی می‌میرند انگار گل بو می‌کنند. اگر کسی اهل دید و بازدید شد، مردنش آسان است.

حدیث داریم «فی الجنة درجة» بهشت یک مقامی است که «لا یبلغها إلا ثلاثة» (اعلام‌الدین / ص ۱۵۲) هیچکس به آن مقام نمی‌رسد مگر سه گروه!

امام عادل، رهبر عادل، «رَحِمٍ وَصُول‏» فامیلی که اهل دید و بازدید باشد. «ذُو عِیَالٍ صَبُور» (بحارالانوار / ج ۷۱/ ص ۹۰) آدم عیالمندی که فقیر است، اما صبور! صورت خودش را با سیلی سرخ نگه می‌دارد. به کسی نمی‌گوید. «تُنْمِی الْأَمْوَالَ» صله‌ی رحم مال را رشد می‌دهد، «تُزَکِّی الْأَعْمَالَ» (کافی / ج ۲/ ص ۱۵۷) صله رحم، اعمال را تصفیه می‌کند. «تَدْفَعُ الْبَلَاء» صله رحم بلا را از جان انسان دور می‌کند. «یُحِبُّ اللَّه‏» کسی که با فامیل رفت و آمد کند، خدا او را دوست دارد. «لِسَانَ صِدْق ‏» نامش به نیکویی برده می‌شود.

رسول خدا (صلی الله علیها وآله) فرموده است: «انسانی که صله رحم می‌کند و خداوند به سبب آن، عمر سه ساله او را به سی و سه سال افزایش می‌دهد؛ در مقابل، انسانی که قطع رحم می‌کند خداوند عمر سی ساله او را به سه سال یا کمتر از آن کاهش می دهد»

نقش صله رحم در طول عمر انسان

یک روز امام صادق به یک نفر گفت: یا میسر! «یَا مُیَسِّرُ قَدْ حَضَرَ أَجَلُکَ غَیْرَ مَرَّة» بارها عزرائیل آمده است، جان تو را بگیرد. «کُلَّ ذَلِکَ یُۆَخِّرُکَ اللَّهُ بِصِلَتِکَ رَحِمَک‏» هر دفعه عزرائیل آمده است جان تو را بگیرد، تو قبلش یک صله رحم کردی خدا عمر تو را طولانی داده است. «وَ بِرِّکَ قَرَابَتَک‏» (وسائل‌الشیعه / ج ۹/ ص ۳۸۹) و این به این است که به فامیل‌هایت می‌رسی.

به فامیل‌هایت می‌رسی نه اینکه پول دولت را برداری بدهی. نه اینکه فامیل‌هایت را استخدام کنی. از پول شخصی! آخر گاهی وقت‌ها آدم به فامیلش می‌رسد. ماشین دولت را می‌دهد می‌گوید: برو! به فامیلش می‌رسد الکی فامیل‌هایش را استخدام می‌کند. به فامیلت می‌رسی یعنی از ملک خودت! از مال حلال!

دوری از تبعیض در صله رحم و رسیدگی به خویشاوندان

«تَزِیدُ فِی الْأَعْمَارِ» (مستدرک / ج ۱۵/ ص ۲۴۱) گفتیم عمر را زیاد می‌کند. «وَ إِنْ کَانَ أَهْلُهَا غَیْرَ أَخْیَار» (مستدرک / ج ۱۵ / ص ۲۴۱) گرچه فامیل تو آدم خوبی هم نیست. یعنی اگر فامیل بد هم داری، اگر دیدن او رفتی عمر تو طولانی می‌شود. یعنی اینجا گزینشی نیست. یعنی برخورد دوگانه نکن.

حدیث داریم از امام رضا است. فرمود: کسی که سلام‌هایش فرق می‌کند با پولدار و فقیر، خدا بر او غضب می‌کند: «مَنْ تَوَاضَعَ لِغَنِیٍّ طَلَبا» (بحارالانوار / ج ۷۵/ ص ۵۶) اگر کسی را به خاطر پول‌هایش به او احترام بیشتری کردی بخشی از دین تو از بین می‌رود.

صله رحم خوب است، عید دیدو بازدید می‌روید. اما فرقی بین پولدار و فقیر نگذارید. حدیث داریم سه ساله اگر اهل صله‌ی رحم باشد عمرش سی ساله می‌شود. و آدمی که سی سال عمر دارد، اگر با فامیل‌هایش قطع رابطه کند، سی سالش سه می‌شود.

حدیث داریم چه افرادی که گناهکار هستند، اما چون به فامیل‌ها سر می‌زنند وضعشان خوب است. چه آدم‌هایی که همه نماز شب خوان هم هستند، چون اخمو هستند و با هم قهر هستند، زندگی‌شان نکبت است.

حدیث داریم. حتی افراد گناهکار اهل دید و بازدید باشند وضعشان خوب است. و افراد با تقوا اگر اهل آمد و رفت نباشند، در زندگی‌شان نکبت قرار می‌گیرد.(کتاب کافی)

چگونه صله رحم کنیم؟

۱- «بالنفس و فیه أخبار کثیرة» آنجایی که می‌توانی از جانت مایه بگذار.

۲- «ثم بدفع الضرر» جلوی ضرر را بگیر.

۳- «بجلب النفع‏» (بحارالانوار / ج ۷۱/ ص ۱۰۹) یک نفعی به او برسان.

رفتی یکجایی مثلاً میوه ارزان است، زنگ بزن خواهر! من رفتم فلان‌جا میوه ارزان است. تو هم الآن برو … نگو: به من چه! می‌رود گران می‌خرد می‌فهمد. خوب به او بگو.

استحقاق راه یابی به بهشت

رسول خدا (صلی الله علیها وآله) می‌فرماید: «شش عمل است که هرکس یکی از آنها را انجام دهد در روز قیامت به نفع او احتجاج خواهند کرد تا او را وارد بهشت کنند و به خداوند عرضه می‌دارند: خدایا این بنده‌ای است که در دنیا عمل مرا به جای آورده است. آن شش عمل عبارتند از: نماز، زکات، حج، روزه، ادای امانت و صله رحم.» (مستدرک الوسایل؛ ج ۱؛ ص ۷۳)

آثار قطع رحم

قطع رحم یکی از برجسته‌ترین اموری است که آثار و پیامدهای محسوس و خطرناکی در زندگی انسان دارد و هشدارهائی که در روایات در این باره از ائمه نقل شده است بخوبی گویای خطرناک بودن آن است و شاید این همه تأکید بر تداوم ارتباطات خانوادگی و اجتماعی و پرهیز از قطع ارتباطات، برای دور نگهداشتن انسان‌ها از آثار مخرب و ویرانگر و سعادت زدای آن باشد. در اینجا به اجمال، به برخی از پیامدهای قطع رحم اشاره می‌کنیم:

حدیث داریم از امام رضا است. فرمود: کسی که سلام‌هایش فرق می‌کند با پولدار و فقیر، خدا بر او غضب می‌کند: «مَنْ تَوَاضَعَ لِغَنِیٍّ طَلَبا» اگر کسی را به خاطر پول‌هایش به او احترام بیشتری کردی بخشی از دین تو از بین می‌رود

۱- کاهش عمر: رسول خدا (صلی الله علیها وآله) فرموده است: «انسانی که صله‌ی رحم می‌کند و خداوند به سبب آن، عمر سه ساله او را به سی و سه سال افزایش می‌دهد؛ در مقابل، انسانی که قطع رحم می‌کند خداوند عمر سی ساله او را به سه سال یا کمتر از آن کاهش می‌دهد.» (وسایل الشیعه؛ ج ۲۱؛ ص ۵۳۷)

۲- ابتلاء به فقر: امیرالمۆمنین علی (علیه السلام) فرمود: «قطیعه الرحم تورث الفقر؛ قطع رحم با خویشاوندان تنگدستی می‌آورد.» (وسایل؛ ج ۱۵؛ ص ۲۴۷)

۳- نابودی دستاوردها: «… لیس مع قطیعه الرحم نماء با قطع رحم هیچ دستاوردی حاصل نخواهد شد.» (مستدرک؛ ج ۱۵؛ ص ۱۸۶)

۴- انقطاع نسل: امام باقر (علیه السلام) می‌فرماید: در کتاب امام علی (علیه السلام) آمده است: «سه خصلت است که دارندگان آن نمی‌میرند؛ مگر آنکه کیفر آنها را در همین دنیا می‌بینند: ستم، قطع رحم و قسم دروغی که با آن با فرمان خدا مخالفت می‌کنند … به درستی که قسم دروغ و قطع رحم سرزمین‌ها را از اهل آن خالی می‌گرداند و رحم زنان را عقیم می‌سازد و عقیم شدن رحم، انقطاع نسل را در پی خواهد داشت.» (کافی؛ ج ۲؛ ص ۲۴۷)

۵- عدم نزول رحمت: در این باره رسول خدا فرموده است: «لاتنزل الرحمه علی قومٍ فیهم قاطع رحم رحمت بر قومی که در میان ایشان قاطع رحم وجود داشته باشد؛ نازل نمی‌شود.» (کافی؛ ج ۲؛ ص ۱۸۴)

۶- محرومیت از بهشت: رسول خدا (صلی الله علیها وآله) را می‌فرمایند: «ثلاثة لایدخلون الجنه، مدمن خمر، مدمن سحر و قاطع رحم… سه گروهند که هرگز داخل بهشت نمی‌شوند: معتاد به شراب، معتاد به سحر و جادو و قاطع رحم» (وسایل الشیعه؛ ج ۱۵؛ ص ۳۴۶)