روز كودك فرصتي است كه هر سال براي يك لحظه هم كه شده، تامل كنيم و با خود بينديشيم آيا منافع عالي كودكان را در كارهايمان لحاظ مي‌كنيم.
به گزارش خبرگزاري فارس از شهركرد، در حدود 2.5 قرن‌ است كه بشر به مفهوم “دوران كودكي” پى برده است، تا قبل از قرن هفدهم كودك را مانند بزرگسالان مى‌پنداشتند و از آنها توقع داشتند مثل بزرگسالان رفتار كنند، اين كودكان يا به علت سوءتغذيه و بيمارى‌هاى مختلف قبل از 4 سالگى مى‌مردند و يا اگر زنده مى‌ماندند به عنوان كالا با ارزش اقتصادى براى والدين محسوب مى‌شدند.
صفحات تاريخ پر از اعمال دردآور نسبت به كودكان است مثلا در رم باستان كشتن فرزند حق والدين بود و آنها حق داشتند كودكانى را كه معلول بودند يا زياد گريه مى‌كردند بكشند، همچنين زنده به گور كردن دختران در ميان اعراب رسم بود.
جامعه بين‌المللي در عصر حاضر، بارها و بارها نشان داده است كه بشريت حداقل به اين بلوغ فكري رسيده است كه از حقوق كودكان يعني كساني كه توانايي دفاع از خود در برابر تجاوزات طبيعي و حتي انسان‌ها را ندارند حمايت كند، و اين مهم با تصويب قرارداد 1924 ينو آغاز گرديد و اكنون بيش از نيم قرن از تصويب اعلاميه جهاني حقوق بشر كه سندي مهم در عرصه بين‌المللي است مي‌گذرد، كه در آن حقوق كودك به‌طور اختصاصي مورد حمايت قرار گرفته است.
اكنون نيز در آستانه سالگرد تصويب كنوانسيون حقوق كودك هستيم كه آن را روز جهاني كودك ناميده‌اند، روزي كه بايد مايه مباهات و افتخار بشريت باشد، جشن‌هاي سالگرد اين روز نه تنها نشان‌دهنده اهميت كودك است بلكه نشانگر رشد و پيشرفت بشر است.
اما از سوي ديگر تبعيضات و ضعف‌هاي آشكار در زمينه حمايت از حقوق كودك وجدان هيچ انسان آزاده‌اي را راحت نمي‌گذارد.
آمارهاى تكان‌دهنده از گزارش‌هاي يونيسف خود به خوبى مبين تضيع حقوق كودكان در جهان است، در حال حاضر بيش از 240 ميليون كودك خيابانى و كار در جهان وجود دارد كه درصد قابل توجهى از آنها متعلق به كشورهاى عقب‌مانده و يا در حال توسعه هستند.
اكثريت كودكان كار، بنا بر آمارهاي فعالان حقوق كودك در ايران و جهان، در مزارع و كارگاه‎ها مشغول كارند، شركت‎هاي بزرگ بين‌المللي، به يمن جهاني‌سازي گسترده و طوفان نئوليبراليسم، در سراسر جهان از كار كودكان بهره‎مند شده و گستره استثمار خود را از مرزهاي محلي و منطقه‌اي فراتر برده‌اند.
كودكان كار عموماً در شرايط سركوب‌گرايانه شديدي مشغول به كار بوده و محيط‌هاي كاري آنها بسيار خطرناك و آسيب‌رسان است، كودكان كار عموماً از تحصيل محروم بوده يا در مراحل ابتدايي آن متوقف مي‌شوند.
كار كودكان مهارت كلامي و هوش ارتباطي آنها را دچار تأخير نسبت به ديگر كودكان هم سن آنها كرده و از اين طريق مجموعه آسيب‌هاي جسماني و رواني ناشي از كار را كامل مي‌كند.

*كودكان بايد نقطه و نگاه اول جامعه باشند
براي بشر امروز و جامعه امروز بايد تأسف خورد كه كودكانش در خيابان‌ها براي تأمين تكه ناني تكدي‌گري مي‌كنند.
چه اتفاقي افتاده است كه كودكاني كه بايد در كلاس درس مشغول تحصيل علم و دانش يا در آغوش گرم خانواده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اي مهربان به تفريح و بازي مشغول شوند، در خيابان‌ها به انواع جرم و بزه روي آورده و بدن نحيف و روح خسته‌شان زير تازيانه نگاه‌هاي تحقيرآميز مردم كوچه و خيابان يا دستان پرشقاوت صاحبان بي‌رحمشان خرد مي‌شود، چه تفاوتي بين آنان و ديگر كودكاني كه در آغوش حمايتگر خانواده، آسوده در پي بازي و تفريح و تحصيل هستند؛ وجود دارد، آيا به واقع جز تحقير و تمسخر و ترحم كار ديگري از دست ما ساخته نيست، مسئوليت ما در قبال آنان چيست؟
اميد آن است كه برگزاري جشن در اين روز و يادآوري آن سبب شود كه روز به روز آمار كودكان كار كاهش يابد و بدانيم كه كار كودك تحصيل است، كار كودك آموزش صحيح است.

*روي دوش من كيف مدرسه، روي دوش تو بار خستگي
من چقدر ساده راه مي‌روم، تو چه‌قدر سخت، من مي‌دوم مثل برق و باد، راحت و رها! تو ولي گير كرده‌اي توي پيچ كوچه‌ها، روي دوش من كيف مدرسه، فكر من وول مي‌خورد در حساب و هندسه، روي دوش تو بار خستگي آرزوي كوچكت خرد شد در هجوم دلشكستگي! بار زندگي روي شانه‌هاي تو! مانده روي برف كوچه‌ها، جاي پاي تو...

*من هنوز كودكم!
در برابر تو من چه‌قدر كوچكم، تو، مثل يك درخت، مثل يك درخت واقعي بزرگ مي‌شوي، من ولي هنوز كودكم!

*كودكان در قلب اهداف توسعه هزاره
نماينده يونيسف در ايران امسال با فرستادن پيام ويژه روز كودك، توجه مردم را به اين نكته معطوف كرده كه اين روز بهانه‌اي است براي چاره‌جويي مشكلات كودكان كه دست‌اندركاران امور كودكان تمام‌ تلاش‌شان را براي انجام اين كار صرف كنند.
پال هولس هوف در بخشي از پيامش آورده است: با توجه به اهميت ريشه‌اي موضوع مراقبت و توجه به كودكان در ارزش‌ها و ميراث اجتماعي، فرهنگي، تاريخي و مذهبي ايران اطمينان دارم كه امسال نيز همانند گذشته، روز كودك در ايران پرشور و شاد برگزار خواهد شد و بار ديگر به يادمان خواهد آورد كه كودكان در خانواده‌هايمان، در تعهداتمان و به‌طور كلي در جامعه‌مان، چه گنج‌هاي بزرگي هستند.
امسال روز كودك با شعاري برگزار مي‌شود كه نيازمند تعهدي محكم، اجرايي تأثيرگذار و اقدامي همگاني و مؤكد است؛ «‌كودكان در قلب اهداف توسعه هزاره». با هم براي ارتقاي عادلانه ايمني كودكان بكوشيم.
در واقع آسيب‌پذيري و ناتواني كودكان سبب شده‌است تا آنها نيازمند توجه بيشتري از سوي بزرگسالان باشند، دنياي كودكي هر چند شيرين اما دنيايي بي‌دفاع در برابر قدرت است، هنوز كودكان كار در سراسر دنيا زير بار خشم كارفرمايان كمر خم مي‌كنند و هنوز خشونت‌هاي خانگي در خانواده‌ها و دور از چشم ديگران بر كودكان اعمال مي‌شود، با اين همه روز جهاني كودك بهانه‌اي است تا دقت بيشتري در زمينه قانون‌گذاري براي حمايت از حقوق كودكان در كشور انجام شود.
جمهورى اسلامى ايران با تغيير نگرش خود در سال‌هاى اخير نسبت به شيوه برخورد با مسائل كودكان و خردسالان، توانست گام‌هاى مثبتى را براى جلب نظر فعالان حقوق بشر در اين زمينه بردارد و اثبات كرد كه در قوانين ايران “نقص حقوق كودكان” نهادينه نشده است.

*كودكان كار مولود نظام سرمايه‌داري است
استاد جامعه‌شناسي دانشگاه پيام نور شهركرد با اشاره به آسيب‌شناسي كودكان كار در جامعه گفت: براي دريافتن جايگاه مساله كودكان كار در علوم اجتماعي و تعريف اين مفهوم بررسي چند مفهوم نظري داراي اهميت است.
اكبر شفيعي افزود: مفهوم كودك و دوران كودكاني از لحاظ اجتماعي مفهومي جديد و متعلق به عصر مدرن به شمار مي‌رود، بر اين اساس دوره كودكي، دوران آماده‌سازي فرد براي ورود به اجتماع است كه با كسب مهارت‌هاي اجتماعي، فرهنگي و حرفه‌اي و سوادآموزي همراه بوده و عاري از مسئوليت‌پذيري اجتماعي جدي و اجباري است.
شفيعي ادامه داد: بدين ترتيب بازي و يادگيري تنها فعاليت‌هاي مناسب و مربوط به دوران كودكي به شمار مي‌روند و «كار» و ساير فعاليت‌هاي جدي مربوط به دوران بزرگسالي است كه بر همين اساس تنها فضاهاي بازي و آموزشي و مهد كودك‌ها مربوط به كودكان به شمار مي‌رود.
استاد جامعه‌شناسي دانشگاه پيام نور شهركرد خاطرنشان كرد: از اوايل انقلاب صنعتي و تقريبا همزمان با شروع شكل‌گيري مفهوم كودكي، به دليل اقتضائات نظام سرمايه‌داري و نياز به نيروي كار ارزان جرياني كاملا متضاد نيز شكل‌ مي‌گيرد كه بيشتر بر عدم وجود قدرت و منزلت اجتماعي در مورد كودكان تكيه دارد.
وي تصريح كرد: در اين جريان كودكان طبقه كارگر و فقير، به كارگران ارزان و استثمار شده بخش‌هاي توليدي و خدماتي تبديل مي‌شوند، كه به طور نظام‌مند و فشرده به كار مشغول مي‌گردند.
شفيعي اضافه كرد: با توجه به پيشينه شكل‌گيري دو مفهوم متناقض «كودك» و «كودك كار» مي‌توان چنين اظهار نظر كرد كه مفهوم كودك و دوران كودكي با ويژگي‌هاي كنوني‌اش متعلق به دوران و جامعه مدرن بوده و در فرهنگ سنتي از جايگاه خاصي برخوردار نيست.

* اكتساب مشاغل كاذب چاره‌‌يابي فرزندان خانواده‌هاي مهاجر است
استاد جامعه‌شناسي دانشگاه پيام نور شهركرد اظهار داشت: مهاجرت خانواده‌هاي پرجمعيت از روستا به شهر، كه براي تامين معاش خانواده نيازمند كار همه اعضا هستند اما در شهر ديگر يك واحد توليد اقتصادي محسوب نمي‌شوند و بايد به طور منفرد به فعاليت بپردازند، در حالي كه براي فرزندان كوچكشان هيچ كار تعريف شده‌اي وجود ندارد، تناقضاتي را براي اين خانواده‌ها پديد مي‌آورد.
وي تصريح كرد: در اين ميان روي آوردن به مشاغل خدماتي ارزان و شغل‌هاي كاذب يكي از راه حل‌هاي پيش روي فرزندان اين خانواده‌هاست كه خود را در پديده‌هايي همچون كودكان خياباني متبلور مي‌سازد.
شفيعي با تاكيد بر اينكه گروه بزرگي از كودكان خياباني را كودكان كار تشكيل مي‌دهند، گفت: به علت وجود اين تصور كه خيابان محل حضور طولاني كودكان نيست، حضور اين كودكان در خيابان عموما به دليل فقر شديد، بي‌خانماني و يا نابه‌ساماني‌هاي خانوادگي و اجتماعي در نظر گرفته مي‌شود.
وي با بيان اينكه كار اين كودكان از دو جنبه مورد انتقاد قرار دارد، گفت: از سويي اين كودكان از حقوق اوليه خود همچون آموزش محروم در نظر گرفته مي‌شوند و كار آنان در خيابان به عنوان نوعي از استثمار كودك محسوب مي‌شود، از سوي ديگر اشتغال به مشاغل كاذب مشابهت فعاليت اين كودكان با تكدي‌گري موجب برانگيخته شدن اعتراضات شهروندان و عكس‌العمل‌هاي متفاوت مسئولان مي‌شود.

* ايجاد مراكز حمايتي گام نخست حمايت از كودكان كار است
شفيعي بر ضرورت گستراندن چتر حمايتي دولت از كودكان كار در جامعه گفت: اين پيشگيري و كنترل نيازمند ابزارهاي ويژه‌اي هستند كه دستگاه اجرايي، سازمان‌هاي غيردولتي و خيريه‌اي، نقش تأثيرگذاري بر آن دارند.
وي افزود: حساس شدن و فعال شدن نهادهاي ديني نسبت به پديده كودكان كار، حمايت‌هاي اقتصادي و اجتماعي و فرهنگي از طريق سازمان‌هاي غيردولتي از خانواده‌هاي كودكان كار و گسترش سيستم تأمين اجتماعي،‌ ارائه آموزش‌هاي كارهاي فني و حرفه‌اي، ارائه خدمات مددكاري در محل حضور كودكان در خيابان‌ها از مهم‌ترين اين راهكارها به شمار مي‌رود.
استاد جامعه‌شناسي دانشگاه پيام نور شهركرد تاكيد كرد: با توجه به شرايط موجود در جامعه پديده كودكان كار و خيابان را نمي‌توان كاملا از بين برد بلكه مي‌توان ان را كاهش داد و كاهش آن نيز به صورت ضربتي و با اجراي چند طرح بلكه به شكل يك جريان و فرايند در قالب راهكارهاي بلند مدت ميان مدت و كوتاه مدت عملي خواهد بود.
وي با اشاره به راهكارهاي بلند مدت در سطح كلان گفت: فقرزدايي، تامين رفاه و عدالت اجتماعي، كاهش تبعيض طبقاتي، توجه به آموزش همگاني به ويژه والدين به منظور تغيير نگرش‌هاي نامطلوب نسبت به كودكان،‌ بازسازي فرهنگي جامعه و‌ جلوگيري از افزايش جمعيت مهاجرت از مهم‌ترين اين راهكارها است.
‌شفيعي تصريح كرد: بديهي است تحقق اين روش‌ها نياز به برنامه‌ريزي در سطح كلان جامعه دارد و مستلزم تغييراتي در ساختارهاي اقتصادي اجتماعي و فرهنگي جامعه است.

* تدوين قوانين حمايتي در ارتباط با كودكان كار ضروري است
شفيعي اظهار داشت: نظارت بر اجراي دقيق قوانين موجود در مورد كودكان از جمله قانون كار، پيما‌ن‌نامه حقوق كودك، قانون حمايت از كودكان و نوجوانان و مقاوله‌نامه 182 سازمان بين‌المللي كار كه همه آنها به تصويب رسيده است، كمك خواهد كرد تا كمتر شاهد حضور كودكان كار در سطح جامعه باشيم.
وي بر ضرورت ساماندهي مناسب كودكان كار و خيابان تاكيد كرد و گفت: ايجاد شبكه يا نظام يكپارچه حمايت از اين كودكان به منظور هماهنگي بين سازمان‌هاي دولتي و غيردولتي مرتبط، جلوگيري از دوباره كاري و ارائه خدمات مناسب به كودكان از ديگر اين راهكارها به شمار مي‌رود.

* فردا را به كودكان تقديم كنيم
مدير كانون فكري و پرورشي كودكان و نوجوانان چهارمحال و بختياري در گفت وگو با خبرنگار فارس در شهركرد ضمن تبريك روز جهاني كودك اظهار داشت: 16مهر، روز شهروندان كوچكي است كه براي رسيدن به آرزوهاي خود مسير طولاني در پيش دارند و بايد سعي و تلاش خود را با كمك والدين براي داشتن آينده‌اي روشن به كار بندند.
پرويز شاهوردي از كودكان به عنوان گل‌هاي بهشتي جامعه نام برد و اظهار داشت: كودكان آينده‌سازان كشور بوده بنابراين رعايت حقوق كودكان بايد بر اساس شئون و ارزش‌هاي اسلامي و ديني و مدني استوار باشد.
وي با اشاره به عهده‌ترين برنامه‌هاي تدوين شده در راستاي پاسداشت روز جهاني كودك، گفت: گردهمايي بيش از يك هزار كودك و قرائت بيانيه حمايت از كودكان مظلوم فلسطين و كودكان سيل‌زده پاكستاني است كه در اين جشن سعي شده تا كودكان محله‌هاي مختلف شركت كنند و مسئولان، اقدام به اجراي برنامه‌هاي سرود، موسيقي شاد، مسابقات متعدد و متنوع، اهداي جوائز و... خواهند كرد.
شاهوردي گفت: همچنين، كودكان در مسابقه نقاشي هم شركت كرده و خواسته‌هاي خود را به تصوير مي‌كشند.
وي ادامه داد: راه‌اندازي كارناول شادي كودكان در سطح شهر با هدف التزام جامعه به رعايت حقوق اسلامي و قانوني كودكان، افتتاح برنامه‌هاي جشنواره كودك با محوريت كانون پرورشي فكري و فرهنگي كودكان و نوجوانان به مدت يك هفته از ديگر اين برنامه‌ها محسوب مي‌شود.
شاهوردي تصريح كرد: تمام اين برنامه‌ها همگي رنگ و بوي كودكانه دارند و در بعضي از اين برنامه‌ها، خود كودكان مجري و برگزار‌كننده آنها هستند.

* برگزاري جشنواره قرآني ويژه كودكان
شاهوردي از برگزاري جشنواره قرآني ويژه كودكان خبر داد و گفت: حضور كودكان در مراسم نماز جمعه از ديگر برنامه‌هاي اجرايي در اين جشنواره خواهد بود تا كودكان در آن شركت كنند.
وي افزود: در برنامه‌هاي پيش‌بيني‌شده هم والدين كودكان حضور خواهند داشت و طبق برنامه‌ريزي‌هاي انجام شده و برخي كودكان به اجراي برنامه‌هاي قرآني اقدام خواهند كرد. شاهوردي خاطرنشان كرد: در پايان اين برنامه‌ها، از تمام كودكان شركت‌كننده با اهداي جوايز تقدير مي‌شود.
وي با بيان اينكه 16مهر روز خاص و ويژه‌اي براي كودكان است، گفت: راهپيمايي كودكان از برنامه‌هاي ديگري است كه در آن كودكان شركت خواهند كرد، در اين راهپيمايي، كودكان دست‌نوشته‌هايي با موضوع كودك و حقوق آنها حمل خواهند كرد.
===============‌
گزارش از‌ محبوبه رفيعي