جام جم آنلاين: شيشه ماشين را پايين مي‌دهيم. بطري آب، ته‌مانده سيگار، پوست ميوه و تخمه، پاكت چيپس و پفك را هر جا كه دستمان برسد، پرت مي‌كنيم. «شهر ما خانه ما» براي خيلي از ما فقط در حد يك شعار زيبا مانده كه هر كجا ضرورتش را احساس كنيم آن را به عنوان دم‌دستي‌ترين شعاري كه نشان دهد چقدر شهروند قانونمداري هستيم، خرج مي‌كنيم.
همه ما به خوبي مي‌دانيم به عنوان شهروندان يك شهر بايد خيابان‌ها و كوچه‌هاي شهري را كه در آن زندگي مي‌كنيم مانند خانه خود بدانيم و شايد كمترين كاري كه از دستمان برمي‌آيد هم اين باشد كه چهره شهرمان را با انداختن زباله روي زمين نازيبا نكنيم، اما خيلي از ما در اين زمينه كوتاهي مي‌كنيم.
از مرداد امسال تاكنون هزار راننده كه از خودروشان زباله به سطح شهر پرتاب كرده‌اند، اعمال قانون شده‌اند؛ پليس مي‌گويد پرتاب زباله در سطح معابر از مصاديق تخلفات رانندگي است و پليس به‌سادگی از رانندگان متخلف نمي‌گذرد.
رئيس پليس راهور تهران در گفت‌وگو با جام‌جم در حالي كه معتقد است با برخوردهاي انجام شده ميزان ارتكاب اين تخلف نسبت به گذشته در ميان رانندگان كمتر شده است، تاكيد مي‌كند: افسران راهنمايي و رانندگي مستقر در سطح شهر به محض رويت، رانندگان متخلف را برابر قانون 30 هزار تومان جريمه مي‌كنند.
به گفته سردار حسين رحيمي، رانندگان متخلف به صورت نامحسوس نيز كنترل مي‌شوند؛ در مركز كنترل ترافيك پليس، دوربين‌هاي مستقر در سطح شهر از خودروهاي متخلف در حين ريختن زباله عكسبرداري كرده و اين تصاوير همراه قبض جريمه به در منزل رانندگان متخلف ارسال مي‌شود.
رئيس پليس راهور تهران به نكته جالبي هم اشاره مي‌كند، اين كه برخورد با زباله‌ريزهاي شهري فقط مختص رانندگان نيست بلكه با ديگر سرنشينان خودرو در صورت پرتاب زباله نيز برخورد مي‌شود، اما به جاي آنها راننده جريمه مي‌شود چون وي بايد در مقابل سايرنشينان نيز مسئول بوده و به آنها نسبت به اين كار تذكر دهد.
رحيمي به اين نكته نيز اشاره مي‌كند كه وظيفه پليس فقط اعمال قانون براي رانندگان متخلفي است كه زباله در سطح شهر مي‌ريزند و بخش ديگري از مصوبه شوراي شهر كه مربوط به برخورد با ريختن نخاله ساختماني در كوچه و معابر است در حيطه وظايف پليس نبوده و اين برخورد با اين متخلفان به عهده شهرداري است.
مصوبه‌اي براي مقابله با زباله‌سازهاي شهري
آذر 86 ، طرح ساماندهي راهكارهاي حقوقي و اجرايي برخورد با متخلفان پخش، دفع، حمل و امحاي غيرمجاز و نامناسب پسماندها در فضاها و معابر عمومي شهر به تصويب رسيد كه براساس آن قرار شد رانندگاني كه از خودروها زباله به سطح شهر پرت كنند تا سقف 35 هزار تومان جريمه شوند همچنين جریمه تخليه زباله در محل‌هاي غيرمجاز نيز ده ميليون تومان است.
براي اجراي اين مصوبه جلسات متعددي با مشاركت فرمانداري، دادستاني، نيروي انتظامي، شوراي حل اختلاف، سازمان حفاظت محيط زيست تهران و ساير دستگاه‌هاي متولي برگزار و امكان اجرايي شدن يا نشدن اين مصوبه مورد بررسي قرار گرفت و در نهايت پس از جمع‌بندي‌هاي به عمل آمده مشخص شد با وجود اين كه مسئوليت اجرايي قانون پسماندها طبق ماده هشتم قانون مديريت پسماندها به عهده شهرداري‌هاست، اما ظرفيت‌هاي قانوني برخورد با متخلفان حمل و پخش نامناسب پسماندها خارج از ماموريت‌هاي اجرايي شهرداري بوده و قانون براي اين مساله متولي ديگري را در نظر گرفته كه قوه قضاييه و نيروي انتظامي است.
خرداد 87، رسول خادم، رئيس كميسيون برنامه و بودجه شوراي شهر تهران، از جريمه صد هزار تومانی برای راننده متخلف در پايتخت كه از خودروي خود زباله به سطح شهر ريخته بود، خبر داد و گفت اين آمار مربوط به چهار ماهي است كه پليس راهور موظف شده خودروهاي متخلف زباله‌ريز در شهر را جريمه كند كه مبلغ اين جريمه براي رانندگان متخلف 7000 تومان بود.
قانون رانندگي چه مي‌گويد؟
براساس قانون جديد رسيدگي به تخلفات رانندگي كه اجراي آن طي دو مرحله (ارديبهشت و دي سال گذشته) در كشور آغاز شد، ريختن اشيا و ضايعات در سطح معابر به عنوان تخلف رانندگي محسوب شده و راننده متخلف بايد متناسب با نوع تخلف، جريمه‌هاي 300 ، 400 و 500 هزار ريال بپردازد.
پليس مي‌گويد ناتواني راننده در كنترل وسيله نقليه آن هم به دليل مواجه شدن ناگهاني با اشيا و ضايعات موجود در سطح معابر يكي از دلايل تصادفات رانندگي است، البته برخي از اين اشيا به دليل حوادث قهري و طبيعي مانند سقوط بهمن، رانش زمين، سيل و زلزله به وجود مي‌آيد و برخي ديگر به دليل بي‌توجهي ساير رانندگان ايجاد مي‌شود.
نكته: در بسياري از كشورها جريمه ريختن زباله در سطح شهر آنقدر سنگين است كه متخلف ها مجبورند بابت پرتاب‌كردن زباله، بخش قابل‌توجهي از حقوق‌شان را بپردازند
تخليه نخاله، زباله، مصالح ساختماني در مسير عبور و مرور در سطح معابر و همچنين بیرون انداختن زباله و اشيا از داخل خودرو به بيرون، خطرات و حوادثي ازجمله خسارت، پنچر شدن و لغزيدن وسيله نقليه، انحراف به چپ يا راست و بعضا برخورد با وسايل نقليه ديگر يا واژگون شدن خودرو، ترمز ناگهاني و برخورد وسايل نقليه ديگر از قسمت عقب با خودروي ديگر را به همراه دارد كه اين مسائل لزوم جدي گرفتن اين بند از آيين‌نامه جديد راهنمايي و رانندگي توسط مجريان قانون را دوچندان مي‌كند.
میزان جريمه ريختن اشيا و ضايعات در خيابان‌ها، بزرگراه‌ها و جاده‌ها به عنوان يك تخلف رانندگي به اين شرح است.
ـ مطابق بند 2073 جدول جريمه‌هاي رانندگي، پرتاب كردن يا ريختن ضايعات، زباله، اشيا و آب دهان از وسيله نقليه در سطح معابر در شهرهاي بزرگ و جاده‌هاي بين شهري 300 هزار ريال جريمه دارد.
ـ در بند 2075 جدول جرايم رانندگي، براي ريختن يا ريزش روغن، بنزين، گازوئيل يا ساير مايعات آلوده و تخريب‌كننده سطح راه در شهرهاي بزرگ و جاده‌هاي بين شهري 300 هزار ريال تعيين شده است.
ـ مطابق بند 2058 تخليه نخاله، مصالح ساختماني، فاضلاب و ايجاد هر گونه مانع در مسير عبور و مرور وسايل نقليه در راه‌ها و حريم آنها 500 هزار ريال جريمه دارد.
ـ مطابق بند 2059 براي حمل‌كردن زباله، نخاله و مصالح ساختماني و امثال آن بدون حفاظ و پوشش لازم 400 هزار ريال جريمه تعيين شده و در صورت بررسي كارشناسان و تاثير‌گذاري آنها در وقوع تصادفات رانندگي، راننده مرتكب به عنوان مقصر به مراجع قضايي معرفي خواهد شد.
عابران پياده، فراموش شده‌اند
در مصوبه شوراي شهر و در قانون جديد رسيدگي به جرايم رانندگي، سخني از عابران پياده كه آنها هم مانند رانندگان جزیي از شهروندان اين شهر محسوب مي‌شوند، به ميان نيامده است.
عابران پياده‌اي كه شعار شهر ما، خانه ما كمترين معنايي برايشان ندارد؛ شهرونداني كه به جاي اين كه به خود زحمت بدهند و زباله‌اي كه خود عامل توليد آن بوده‌اند را تا رسيدن به نزديك‌ترين سطل زباله در دستشان نگه دارند، ترجيح مي‌دهند با ريختن آن داخل جوي آب، پاي درختان و گوشه و كنار پياده‌رو از شر آن خلاص شوند بدون اين كه از بابت بازخواست شدن در اين زمينه كمترين نگراني داشته باشند.
در سايه همين خلأ قانوني است كه برخي شهروندان قانون‌گريز به راحتي در اجراي تكاليف و حقوق شهروندي خود كوتاهي مي‌كنند.
در واقع چه در مصوبه شوراي شهر و چه در قانون جديد راهنمايي و رانندگي، پرداختن به موضوع زباله‌ريزي رانندگان خودروها در سطح شهر آنقدر حساسيت ايجاد كرده كه موجب شده گروه ديگري از متخلفان احتمالي كه ممكن است عابران پياده جزیي از آنها باشند به راحتي در اين ميان ناديده گرفته شوند.
جريمه زباله‌ريزها در برخي كشورها
برخورد با زباله‌ريزهاي شهري شايد در نظر بسياري از شهروندان ساده و كم‌اهميت به نظر برسد، اما در بسياري از كشورها جريمه ريختن زباله در سطح شهر آنقدر سنگين است كه اگر آن دسته از معدود شهروندان متخلف ما در آنجا زندگي مي‌كردند شايد مجبور بودند بابت پرتاب‌كردن زباله در سطح شهر بخش قابل‌توجهي از حقوق‌شان را بپردازند.
چندي پيش در منطقه «زي‌لاند» كشور هلند مردي كه سيب خورده و آن را از ماشين بيرون پرت كرده بود به 2200 يورو جريمه محكوم شد و جالب‌تر اين كه شبكه‌هاي مختلف تلويزيوني ده‌ها بار تصوير او را نشان داد!
ريختن زباله در اين كشور جريمه مالي سنگيني دارد و اگر شهروند متخلفي پول نداشته باشد بايد به زندان برود؛ در كشور كره جريمه ريختن اندكي زباله در خيابان برابر با 11 تا 13 درصد پايه حقوق يك كارمند است؛ در سنگاپور ريختن زباله در معابر عمومي جرم محسوب مي‌شود و پليس مي‌تواند فردي را كه در معابر و خيابان‌ها آشغال ريخته جريمه كند.
جالب‌تر اين كه اگر فردي سه بار به دلیل كثيف كردن خيابان‌ها، توسط پليس سنگاپور جريمه شود براي بار چهارم دولت او را مجبور خواهد كرد يكشنبه با پيشبندي كه روي آن عنوان «من شهر را كثيف كرده‌ام» نوشته شده است، خيابان‌هاي شهر را جارو كند.
در انگليس نيز پليس رانندگاني را كه از خودرو زباله به بيرون پرتاب مي‌كنند، جريمه مي‌كند.
در ژاپن هر كس كه كوچك‌ترين زباله يا حتي آب دهان را در معابر عمومي بريزد ۸۰ تا۱۶۰ ين جريمه مي‌شود.
وظيفه شهروندي را فراموش نكنیم
شايد انداختن پوست ميوه، نايلون خوراكي، آدامس و پوست تخمه در ميان ده‌ها تخلف ريز و درشت رانندگي يا مصاديق بارزي از رعايت نكردن وظايف شهروندي، خيلي ساده و پيش پا افتاده به نظر برسد، اما واقعيت اين است كه شهرونداني كه همين مصاديق به ظاهر كم‌اهميت از وظايف شهروندي را ناديده مي‌گيرند همان‌هايي هستند كه از ارتكاب تخلفات بزرگ‌تر نيز ابايي ندارند. در اين ميان، فرزندانمان را هم نبايد فراموش كنيم. آنها چشم و گوشي كنجكاو دارند و به راحتي رفتار و حركات دیگران را زير ذره‌بين قرار مي‌دهند و آنها را با جزئيات، ثبت و ضبط مي‌كنند. فراموش نكنيم تا زماني كه ما در رعايت وظايف شهروندي خود كوتاهي كنيم نمي‌توانيم توقع داشته باشيم فرزندانمان نيز در آينده شهرونداني مسئوليت‌پذير باشند؛ شايد ديگر وقت آن رسيده كه خودمان در اين راه پيشقدم شويم.
پوران محمدي / گروه جامعه