جام جم آنلاين: بررسي‌ها نشان مي‌دهد براي آن كه شادي از زندگي سالمندان رخت برنبندد، بايد خانواده و اطرافيان به او كمك كنند تا به احساس رضايت فيزيكي و روحي برسد. رضايت فيزيكي با تامين احتياجات ضروري سالمند، اما متناسب با شرايط جسمي و با در نظر گرفتن بيماري‌ها و كاهش توانايي‌هايش تامين مي‌شود.
از سوي ديگر بايد دانست كه سالمندان بشدت در معرض افسردگي قرار دارند و تشخيص نشانه‌هاي اوليه افسردگي در آنها به پيشگيري از عوارض بعدي اين بيماري روحي و از دست رفتن حس شادي و آرامش سالمند كمك مي‌كند.
دكتر هوشنگ بيضايي، فوق‌تخصص طب سالمندي در گفت‌وگو با جام‌جم مي‌گويد: يكي از شايع‌ترين بيماري‌هايي كه سالمندان به ظاهر سالم و قوي را نيز گرفتار مي‌كند، افسردگي است كه از نشانه‌هاي اوليه آن بي‌خوابي، امتناع از خوردن غذا، صحبت نكردن با اطرافيان و حتي جواب ندادن سلام آنهاست. البته اين بيماري با تشخيص سريع و آغاز درمان‌هاي روانپزشكي قابل كنترل و درمان است.
خدمات متناسب با نيازهاي سالمند
بسياري از روان‌شناسان براين باورند كه سالمندان بايد بياموزند چگونه منفي‌نگري را از خود دور كنند، چرا كه هر چه اين ا فراد شادتر باشند، عمر طولاني‌تري نيز دارند، اما در كنار اين نكته نقش اطرافيان و خانواده سالمند در تامين نيازهاي ضروري او بسيار پررنگ مي‌شود؛ تامين نيازها و ارائه خدماتي كه بايد با صبوري، عطوفت و تقبل هزينه‌ها از سوي اطرافيان يك سالمند صورت بگيرد.
دكتر بيضايي با تاكيد بر اين‌كه تغذيه مهم‌ترين نياز سالمند و ضروري‌ترين عامل در تامين رضايت اوست، مي‌افزايد: از نظر روان‌شناختي، غذاخوردن تنها لذت سالمند تا آخرين روز زندگي اوست. تامين رضايت سالمند از غذايي كه مي‌خورد با توجه اطرافيان به نيازهاي جسمي و فيزيكي او در كنار توجه به بيماري‌هاي فرد سالمند ضروري است.
اين متخصص طب سالمندي اضافه مي‌كند: غذاي سالمند بايد نرم، سبك و مقوي باشد و از تنوع كافي و متناسب با شرايط فيزيكي شخص كهنسال برخوردار باشد. سالمندان از خوردن غذاهايي كه برايشان سخت باشد، امتناع مي‌كنند، پس در صورتي كه دچار لرزش دست باشند يا نتوانند به تنهايي غذايشان را بخورند، بايد حتما از كمك ديگران هنگام غذا خوردن بهره بگيرند. فراموش نكنيم كه تامين رضايت غذايي سالمند يكي از عوامل موثر در شاد بودن او خواهد بود.
لباس‌هاي شاد و متناسب با سليقه سالمند
به گفته دكتر بيضايي، كهنسالان با خاطرات گذشته خود زندگي مي‌كنند و بر اساس آن بشدت تمايل دارند كه همچنان لباس‌هاي قديمي و حتي كهنه خود را حفظ كنند و بپوشند. پس اطرافيان سالمند هرگز نبايد او را مجبور به پوشيدن لباس‌هايي كنند كه متناسب با سليقه‌اش نيست. پس بايد سالمندان را با زباني نرم و همراه با علاقه و احترام نسبت به سلايق آنها براي پوشيدن لباس‌هاي نرم، سبك و داراي رنگ‌هاي شاد ترغيب كرد.
تامين راحتي و ايمني محل خواب
گرچه پژوهشگران معتقدند افراد سالمند به اندازه جوانان احتياج به خواب ندارند، اما خواب منظم و باكيفيت در بهبود عملكرد روزانه فرد سالمند بسيار موثر است، چه‌بسا در بسياري موارد اختلالات خواب سبب بيماري‌هاي اعصاب و روان و حتي تنگي نفس و بي‌قراري مي‌شود. حتي بررسي پژوهشگران نشان داده است در يك سال خطر زمين خوردن به ميزان دو بار يا بيشتر در زنان سالمندي كه پنج ساعت يا كمتر در طول شبانه‌روز مي‌خوابند، 50 درصد بيشتر از ديگران است.
دكتر بيضايي مي‌گويد: ايجاد راحتي در محيط خواب و دسترسي آسان و ايمن به دستشويي بخصوص در شب‌ها از مهم‌ترين نيازهاي سالمند است. از آنجا كه سالمندان دچار اختلال در دستگاه تنظيم حرارت بدن‌شان هستند، بهتر است كه هنگام خواب لباس‌هاي سبك و گرم بپوشند و در اتاق داراي تهويه مناسب بخوابند.
آنها احترام و توجه مي‌خواهند
شايد يك جوان براحتي بتواند بي‌توجهي يا بي‌احترامي اطرافيان را فراموش كند، اما يك شخص سالخورده از نظر روان‌شناختي و عاطفي نسبت به بي‌توجهي، بي‌محبتي و حرمت‌شكني اعضاي خانواده‌اش بسيار آسيب‌پذير است. يك سالمند بايد با احساس توجه و محبت اطرافيانش، شب‌ها به خواب برود و با اشتياق و شادي، صبح‌ها برخيزد.
دكتر بيضايي تاكيد مي‌كند: دعوت از آنها براي شركت در مراسم و مهماني، گرچه خودشان از حضور امتناع كنند و قرار گرفتن آنها در محيط‌هاي شاد و حتي گوش دادن آنها به موسيقي‌هايي كه متناسب با سليقه‌شان است، در ايجاد روحيه شاد و مثبت‌انديش بسيار موثر است.
مرز فعاليت‌هاي بدني سالمند تا كجاست؟
بي‌شك يك سالمند داراي محدوديت‌هاي فيزيكي و جسمي زيادي براي انجام فعاليت‌هاي ورزشي و تحركي است.
بخصوص آن كه بسياري از اين افراد دچار عوارض ناشي از سكته‌هاي مغزي، قلبي، ناتواني‌هاي حركتي، آرتروز و پوكي استخوان نيز هستند، اما متناسب با قدرت فيزيكي و تناسب اندام‌شان نبايد از پياده‌روي سبك، حتي در خانه و طي انجام كارهاي شخصي‌شان غافل بمانند.
در برخي موارد انجام درمان‌هاي توانبخشي درازمدت براي آنها ضروري است. ورزش سبك نه تنها به پيشگيري از تحليل رفتن قواي بدني و ذهني اين افراد كمك مي‌كند، بلكه حتي در مواردي نقش درمان‌كننده دارد.
ادامه مهارت‌هاي گذشته
گرچه بسياري از سالمندان بالاي 70 سال دچار تحليل قواي فكري، ناشي از آسيب‌ديدن به بخشي از سلول‌هاي مغزي‌شان مي‌شوند، اما متخصصان طب سالمندي به سالمندان سالم توصيه مي‌كنند كه در يك فعاليت هدفمند كه از استعدادها و خلاقيت‌هايشان در آن كمك مي‌گيرند، شركت كنند.
ادامه مهارت‌هاي گذشته يك سالمند، در قالب‌هاي كوچك‌تر و سبك‌تر مي‌تواند در ايجاد حس رضايتمندي در او بسيار موثر باشد.
پونه شيرازي - گروه سلامت