جام جم آنلاين: واژه امنيت رواني براي ما ناآشنا نيست. وقتي دغدغه شغلتان را داريد و نمي‌دانيد فردا باز هم سر پست خود هستيد يا كس ديگري جايگزين شما خواهد شد.
وقتي پس از يك روز كاري طاقت‌فرسا به منزل برمي‌گرديد و مي‌خواهيد محيطي آرام و بي‌استرس در فضاي خانه حكمفرما باشد، زماني كه در ترافيك و از بين خودروها پس از ساعت‌ها توقف و بوق زدن و بوق شنيدن و مواردي از اين قبيل كه در فرهنگ عامه ما به جنگ اعصاب شهرت پيدا كرده است، به محل كار مي‌رويد و در زمان برگشت هم نگران هستيد از چه راه و مسيري برگرديد كه ترافيك نباشد و البته در اين خصوص فكر كردن زياد با عث مي‌شود راه به جايي نبريد و بيشتر در ترافيك بمانيد! و... اينها مصاديق عيني و آشكار اهميت نبود يا وجود امنيت رواني در جامعه است.
امنيت رواني در معناي عام به وجود محيطي سالم، بي‌دغدغه و عاري از تمام نگراني‌هايي اطلاق مي‌شود كه اين نگراني‌ها سلامت ما را به خطر مي‌اندازد. ترس از وقوع حوادث و اتفاقات ناگهاني، روبه‌رو شدن با جرايم، دلمشغولي‌هاي كاري، ناراحتي‌ها و دلخور شدن افراد از يكديگر، هر كدام به تنهايي مي‌تواند ما را وارد عرصه‌اي كند كه جز غم و اندوه چيزي عايدمان نشود. از سويي نمي‌توان جلوي رشد بسياري از اتفاقات و حوادث، همچنين رشد روز افزون شهرنشيني و دردسرهاي آن را گرفت، اما با همبستگي اجتماعي و برقرار كردن فضاي ارتباطي سالم در جامعه مي‌توان تا حد زيادي اضطراب‌ها را كاهش داد.
نگرش مثبت به زندگي
آذر زماني، روان‌شناس درباره تاثير تغيير نگرش نسبت به زندگي بر امنيت رواني افراد به «جام‌جم» مي‌گويد: تغيير نگرش در زندگي و خارج شدن از گذشته و استفاده از راهكارهاي جديد مي‌تواند شما را در كنترل محيط اطرافتان كمك كند. برخي اوقات لازم است تغييراتي در زندگي خود به وجود آوريم و براي يك بار هم كه شده كيفيت زندگي‌مان را بهبود ببخشيم.
وي تاكيد مي‌كند: وقتي نخستين گام‌ها را براي پيشرفت و رشد در زندگي بر داريم، درمي‌يابيم بايد كنترل بيشتري بر حال و آينده روش زندگي خود داشته باشيم. به اين ترتيب تصميمات بزرگ‌تري خواهيم گرفت و احساس شادماني خواهيم كرد كه اين اقدامات امنيت رواني ما را در خانواده و جامعه بالا خواهد برد.
چند نكته مهم
اين روان‌شناس، مهم‌ترين عوامل جلوگيري از برهم خوردن آرامش و امنيت رواني را در افراد موارد زير مي‌داند:
پذيرش تغييرات و فراز و نشيب‌هاي زندگي
تلقي نكردن حوادث منفي به عنوان شكستي اساسي
ضرورت اهميت دادن به جنبه‌هاي مثبت زندگي
نتيجه‌گيري شتابزده نداشته باشيد
تحسين كارهاي مثبت و خوب خود حتي در تنهايي
از ياد بردن كينه‌ها و تمرين براي بخشايش ديگران
دور كردن انتظارات غيرمنطقي از خود و خانواده خود
جلوگيري از غلبه هيجانات بر نظم عقلاني زندگي
صبور بودن در برابر مشكلات
حفظ كردن ايمان و اعتماد خود در روابط خانوادگي و دوستانه
تحكيم زير ساخت‌هاي آموزشي و فرهنگي
پروانه فتح‌اللهي، كارشناس ارشد روان‌شناسي نيز در خصوص لزوم توجه به امنيت رواني در نهادهاي آموزشي مي‌گويد: برقراري امنيت در جامعه ضروري است، اما اجتماع تنها در خيابان‌ها و پارك‌ها خلاصه نمي‌شود، بلكه مدارس و دانشگاه‌ها و حتي محيط‌هاي كاري را اعم از دولتي و خصوصي دربر مي‌گيرد. متاسفانه ديده مي‌شود امروزه برخي مدارس و دانشگاه‌ها به محلي براي ترويج برخي رفتارهاي نادرست اجتماعي تبديل شده در حالي كه خانواده‌ها انتظار دارند، فرزندان آنها در كنار تحصيل در يك محيط امن اجتماعي از همه نظر رشد كنند.
وي ادامه مي‌دهد: مشكلي كه امروزه خانواده‌ها با آن درگير هستند اين است كه مكان‌هاي تربيتي به مكان‌هاي ناامني تبديل شده‌اند.
نكته: جوان، سرشار از انرژي است كه بايد تخليه شود. بهترين كار براي تخليه انرژي جوانان، توسعه مكان‌هاي ورزشي و تفريحي است. وقتي در محله‌اي امكانات تفريحي نباشد امكان به بيراهه رفتن جوانان وجود دارد
اين كارشناس معتقد است اعتياد بزرگ‌ترين معضل اجتماعي است كه اين روزها سلامت و امنيت جامعه را به خطر انداخته است. وي با بيان اين‌كه دانشگاه‌ها و مدارس در كنار نهاد خانواده مهم‌ترين تاثير را در پيشگيري از تسري اعتياد در جامعه دارد، اضافه مي‌كند: اعتياد مي‌تواند فرد را با ساير آسيب‌ها و جرايم آشنا كند و در نهايت امنيت جامعه را به خطرمي اندازد. فتح‌اللهي تصريح مي‌كند: نقش آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها و رسانه‌ها براي ايجاد امنيت رواني در بين نوجوانان و جوانان و آمادگي آنها در مقابل ناملايمات اجتماعي بسيار مهم است، چراكه اين نهادها بيشترين تاثير را در آموزش فرهنگ ارتباطي و اجتماعي براي نوجوانان و جوانان دارند.
پيشگيري بهتر از درمان
يكي از مهم‌ترين عواملي كه امنيت رواني ما را به خطر مي‌اندازد، وجود بزهكاري‌ها، جرايم و ساير مواردي است كه نگراني ما را نسبت به محيط زندگي و كار دو چندان مي‌كند.
پريچهر ملكوتي، كارشناس ارشد جامعه‌شناسي، بسياري از جرايمي كه در جامعه ما رخ مي‌دهد را برخاسته از كاهش امنيت اجتماعي مي‌داند. وي در اين باره به «جام‌جم» توضيح مي‌دهد: ايجاد مزاحمت براي بانوان و كودكان، زورگيري، برخورد‌ها و دعواهاي خياباني و حتي معضلات اجتماعي همچون كودك‌آزاري، طلاق و اعتياد همه از جمله معضلاتي است كه رفع آنها به برقراري امنيت در جامعه برمي‌گردد. اين جامعه‌شناس تاكيد مي‌كند: نهادها و دستگاه‌هاي فرهنگي نيز در راستاي ارگان‌هايي چون نيروي انتظامي عملكردي درماني دارند ولي نبايد فراموش كرد كه قبل از درمان به پيشگيري هم نياز هست.
ارتباط مردم با نيروي انتظامي
سرهنگ عباس دانشجو، سركلانتر ششم فاتب، امنيت اجتماعي را همدلي و همكاري مردم با نيروي انتظامي مي‌داند. او با بيان اين‌كه حضور گسترده شهروندان در عرصه‌هاي مختلف فرهنگي و اجتماعي و هماهنگي و همدلي آنها مي‌توانند تا حد زيادي مانع ايجاد ناامني در جامعه شود، تاكيد مي‌كند: بايد رويكرد مردم به پليس تغيير كند، به گونه‌اي كه پليس را يار و ياور خود تلقي كنند و او بيگانه نباشد. نيروي انتظامي هم بايد همواره در خدمت مردم باشد. به گفته دانشجو ريشه رشد جرايم خشن را بايد از وجود عوامل خشونت‌زا در جامعه جستجو كرد و در اين ميان رسانه‌ها بيشترين نقش را در رواج فرهنگ خشونت‌زايي در جامعه دارند. وي با تاكيد بر نقش مهم رسانه‌ها در اين خصوص مي‌گويد: رسانه‌ها نبايد سعي كنند اخبار و اطلاعات را به صورت خشن انعكاس دهند تا مخاطبان بيشتري براي خود جذب نمايند، چرا كه در غير اين صورت، مردم دچار نوعي خشونت‌طلبي مي‌شوند.
دانشجو با تاكيد بر اثرات منفي فيلم‌هاي خشن در افزايش بزهكاري‌ها در جامعه و به تبع آن كاهش امنيت اجتماعي تصريح مي‌كند: علاوه بر فيلم، بازي‌هاي رايانه‌اي كه امروز افزايش پيدا كرده به ترويج خشونت و رفتارهاي خشونت بار در نسل جوان منجر مي‌شود. بنابراين بايد به اين نكته توجه داشت كه جوان سرشار از انرژي است و بايد آن را به نوعي تخليه كند. بهترين كار براي تخليه سالم اين انرژي، غني كردن اوقات فراغت آنهاست. وي ادامه مي‌دهد:بايد مكان‌هاي ورزشي و تفريحي را در جامعه توسعه داد و به رايگان در اختيار آنها قرار داد تا بتوانند انرژي خود را در راه درست صرف كنند. وقتي در محله‌اي امكانات تفريحي نباشد امكان به بيراهه رفتن جوان وجود دارد.
چه بايد كرد؟
گرايش به سمت بزهكاري‌هاي مختلف و ناهنجاري‌هاي اجتماعي نظير اعتياد، دزدي، قتل و خودكشي، بيماري‌هاي عصبي و مشكلات رواني و... در جوامع موازي با رشد و پيشرفت تكنولوژي و دغدغه‌ها و نگراني‌هاي كاذب انسان امروزي در خصوص زندگي و آينده خود بويژه در جوامع در حال توسعه كه ما نيز از آن مستثنا نيستيم، امنيت اجتماعي و اهميت پرداختن به آن را بيش از پيش نمايان مي‌كند. مي‌توان با فرهنگسازي و رشد و ارتقاي قدرت تصميم گيري و اعتماد به نفس در قشر جوان و آسيب‌پذير جامعه، امنيت رواني را به سطحي رساند كه مقابل امواج پر تلاطمي كه پاياني نيز ندارد با ايجاد فضايي پر از اعتماد و دوستي بين مردم و دستگاه‌هاي اجرايي و بويژه نيروي انتظامي و مردم موجب گسترش آرامش در فضاي جامعه شود. چرا كه تعلل در اين امر با توجه به گسترده بودن مصاديق ايجاد ناامني و مشكلات مختلف در عرصه‌هاي فرهنگي، رواني، سياسي و اقتصادي، پيش شرط‌هاي شيوع مفاسد، بزهكاري‌ها و ناهنجاري‌ها، محيط مناسبي را براي تاثير‌گذاري و رشد در جامعه خواهد يافت.
سيدعليرضا بهشتي / جام‌جم