آنها كه با دانش انفورماتيك سر و كار دارند حتما اسم قانون مور به گوششان خورده است. اين قانون در دوران آغازين رشد انفجارگونه فناوري اطلاعات ارائه شد و بيان مي‌كرد با روند كنوني تنها 18 ماه طول مي‌كشد تا توان رايانه‌ها و ابزارهاي محاسباتي ديجيتال 2 برابر شود، بنابراين حداقل از نظر تئوري ما هر يك و نيم سال يكبار در معرض 2 برابر شدن توان ابزارهاي الكترونيكي و محاسباتي خود هستيم.
در مدت 2 يا 3 دهه‌اي كه شاهد اين روند انفجاري هستيم، سرعت رشد فناوري گاهي از اين قانون نيز پيشي گرفته است. زماني بود كه رايانه‌هاي خانگي از نسل سري‌هاي 286 غايت ممكن رشد يك رايانه به شمار مي‌رفت، اما امروز حتي براي بازي كودكان نيز مناسب نيست. اين رشد سريع، همه جهات زندگي ما را در بر گرفته است. امروز اگرچه زمان زيادي از همه‌گير شدن رايانه‌هاي خانگي، لپ‌تاپ‌ها، تلفن‌هاي همراه و شبكه اينترنت نمي‌گذرد، اما آنچنان به اين فناوري وابسته شده‌ايم كه شايد تصور بازگشت به دوره پيش از آنها براي ما چندان ميسر نباشد.
وقتي يك فناوري چنين شتابان پيش مي‌رود براي خود زمينه‌هاي جديدي باز مي‌كند و خود را به ديگر حوزه‌ها نيز تحميل مي‌كند. يكي از حوزه‌هايي كه اين فناوري مدرن خود را به آن تحميل كرده، صنعت خودروسازي است.

تولد يك رويا
زماني كه آينده‌نگرها و نويسندگان علمي ـ تخيلي در 2‌يا‌3‌دهه پيش سعي مي‌كردند ديدگاهي از خودروهاي دنياي آينده را ارائه كنند به اين موضوع فكر مي‌كردند كه آيا روزي خواهد رسيد خودرو‌ها از راننده بي‌نياز شوند؟ خودروهايي كه به طور هوشمند و بهترين مسير را با توجه به ترافيك موجود بررسي كنند و بدون نياز به دستور راننده‌ها يا كنترلي اضافي، مسافر خود را به مقصد برسانند. چنين ايده‌اي به نظر بسيار گستاخانه و پيشرو مي‌آمد و اگرچه سيستم‌هاي خودرو روي بسياري از هواپيماها نصب شده بود، اما شبيه‌سازي چنين امكاني بر خودروهايي كه قرار بود در جاده‌هاي شلوغ رانندگي كنند دور از ذهن مي‌آمد.
يكي از پيچيدگي‌هاي موجود به اين واقعيت برمي‌گشت كه فضاي حركت خودروها، فضايي اختصاصي نيست. در هر جاده ده‌ها و صدها خودرو در حال رفت و آمد هستند و هر آن ممكن است مانعي مقابل شما قرار بگيرد. شما براي اين كار در عمل به نوعي هوش مصنوعي نياز داريد كه بتواند در لحظه بحراني تصميم بگيرد و با كنترل سيستم‌هاي خودرو آن را در بهترين وضعيت ممكن قرار دهد.
بدين ترتيب به نظر مي‌آمد راه طولاني براي رسيدن به چنين رويايي وجود داشته باشد. بسياري از نويسندگاني كه چنين خودروهايي را در دوره‌اي بسيار دور تصوير مي‌كردند، هنوز زنده هستند و حتما از سوار شدن بر ماشيني كه همين امروز مي‌تواند اين كار را انجام دهد، شگفت‌زده مي‌شوند. به نظر مي‌رسد انفجار فناوري بويژه در حوزه‌هاي ديجيتال و ارتباطات باعث شده است آينده بسيار زودتر از آنچه تصور مي‌شد در اين حوزه از فناوري فرابرسد.

آنچه كم‌كم به آن دست يافتيم
شايد اولين حضور سيستم‌هاي جديد الكترونيكي در خودروها بيشتر شبيه نوعي تجمل‌طلبي به نظر مي‌آمد. در كنار نفوذ اين فناوري به سيستم‌هاي امنيتي خودروها، بخش تفريحي و رفاهي خودروها بسرعت از آن استقبال كردند. سيستم‌هاي عجيب و غريب صوتي و تصويري به خودرو‌ها اضافه شدند. در كنار آن، نفوذ اين فناوري به بخش امنيتي خودروها سرعت گرفت. شتاب‌سنج‌ها، سنسورهاي عيب‌يابي كه كل خودرو و سلامت بخش‌هاي مختلف آن را دائم بررسي مي‌كرد، سيستم‌هاي دزدگير و سپس سيستم‌هاي رهياب كه به مدد همه‌گير شدن استفاده از فناوري مكان‌يابي جهاني (GPS) در اختيار همگان قرار گرفته بود، باعث شد راهنمايي امين در كنار رانندگان قرار گيرد. امروز بسياري از خودروهاي موجود در بازار مجهز به سيستم ناوبري ماهواره‌اي هستند. در اين سيستم‌ها مكان خودرو با دقت بالايي توسط گيرنده‌هاي جي‌پي‌اس مشخص مي‌شود و مكان آن روي نقشه‌هاي فعالي كه از سوي سرويس‌دهندگان مختلف ارائه شده است، مشخص مي‌شود. اين سيستم با اطلاع از مسيرهاي مجاز براي خودرو راه مورد نظر راننده را مشخص كرده و او را تا رسيدن به هدف راهنمايي مي‌كند. بسياري از اين سيستم‌ها به سامانه‌هاي بي‌سيم گزارش ترافيك خيابان‌ها متصل هستند و مي‌توانند خلوت‌ترين مسير را به شما پيشنهاد كنند. اكنون چنين سيستم‌هايي روي گوشي‌هاي تلفن‌هاي همراه نيز نصب مي‌شوند. از سوي ديگر افزايش دقت و توان حسگرهايي كه راننده را از مواجهه با موانع بر حذر مي‌دارند و دوربين‌هايي كه ديد پشت و اطراف خودرو را ممكن مي‌كنند باعث شد تا مهندسان به اين نتيجه برسند كه زمان تولد رويا فرارسيده است و به اين ترتيب نخستين سيستم‌هاي راننده خودكار به بازار آمدند. بسياري از خودروسازها نمونه‌هاي اوليه چنين سيستم‌هايي را روي خودروهاي خود نصب كردند. سيستم‌هايي كه حداقل مي‌توانستند به طور مستقل برخي مانورهاي اساسي را انجام دهند؛ خودرو را مي‌توانستند بدون نياز به راننده پارك يا در مسيري مشخص حركت دهند و موانع اصلي را شناسايي كنند، اما تا ورود آنها به بازار عمومي و نهايي شدن اين طرح هنوز راه زيادي در پيش بود.

خودرَوي خودروها
آلن تاوب، مدير بخش تحقيق و توسعه جنرال موتورز معتقد است: نسل اول خودورهايي كه تا حد زيادي مستقل از راننده باشند تا سال 2015 وارد بازار خواهند شد و خواهند توانست حداقل در بزرگراه‌ها مسير خود را به طور مستقل تشخيص داده و طي كنند.
امروز بسياري از خودروهاي موجود در بازار مجهز به سيستم ناوبري ماهواره‌اي هستنداو معتقد است: اين فناوري تا آن زمان ممكن است براي راندن در شهرهاي شلوغ يا چهارراه‌هاي پرترافيك و شرايط پيچيده نياز به كمك راننده‌ها داشته باشد، اما در بزرگراه‌ها اين سيستم قادر خواهد بود كاملا مستقل از راننده حركت كند. او مي‌گويد: حدود سال 2020 نخستين نمونه‌ خودروهاي كاملا مستقل از راننده كه بتوانند در شهر‌ها نيز حركت كنند توليد خواهد شد.
برخي از بررسي‌هاي آماري نشان مي‌دهد در اروپا و ايالات متحده، تصادفات رانندگي سالانه باعث مرگ نزديك به 80 هزار نفر مي‌شود. اين بررسي‌ها نشان از آن دارد كه حدود 90 درصد اين موارد خطاي انساني است كه نقش اصلي را ايفا مي‌كند. بدين ترتيب اگر سيستم‌هاي هوشمند باعث شوند خطاي انساني از اين پارامتر تصادفات حذف شود، مي‌توان اميدوار بود تا 90 درصد مرگ و ميرهاي حاصل از تصادفات نيز كاهش پيدا كند.
اگرچه يكي از مهم‌ترين چالش‌ها براي خودروسازان تا رسيدن به اين نقطه، كسب اطلاع از موقعيت همه خودروهاي اطراف است تا رايانه خودرو بتواند بهترين تصميم را بر مبناي وضعيت ساير خودروها بگيرد. در سال 2008 سوئدي‌ها سيستمي آزمايشي براي اين كار تهيه كردند. آنها براي رسيدن به خودروهاي كاملا مستقل برخلاف روش پيشين ولوو كه تمام پردازش‌ها را بر مبناي سنسورهايي مي‌گرفت كه روي خودرو نصب شده بود، روي 100 خودرو سيستم‌هاي رايانه‌اي نصب كردند كه نه‌تنها اطلاعات خودرو را پردازش مي‌كرد كه از طريق شبكه با ساير خودروهاي ديگر اين طرح در تماس بود و اطلاعات دريافتي از سنسورهاي ديگر خودروها ـ حداقل آنهايي كه در يك فاصله موثر از خودرو بودند و مي‌توانستند بر تعيين مسير آن تاثير بگذارند ـ را نيز مورد پردازش قرار مي‌داد.
اما چنين حجم داده‌هايي ممكن است كل سيستم را با مشكل روبه‌رو كند. به همين سبب ژاپني‌ها روي سيستم ديگري تمركز كردند كه اطلاعات ترافيك و داده‌هاي مربوط به خودرو‌ها به جاي آن كه مستقيما از خودرو‌هاي ديگر دريافت شود، از يك سيستم نظارت جاده‌اي دريافت مي‌شد. هر خودرو در اين سيستم با سامانه جاده‌اي خود در تماس بود و اطلاعات آن را بررسي مي‌كرد. به اين ترتيب در طرح آزمايشي تويوتا، نه‌تنها داده‌هاي خودروها، كه داده‌هاي دوربين‌هاي ترافيكي شهر و سيستم‌هاي آب و هوايي كلي نيز مورد استفاده رايانه خودرو قرار مي‌گرفت.
هنوز معلوم نيست كدام يك از اين 2 رويكرد در آينده نهايي شود. اگر بتوان به بستر انتقال اطلاعاتي مناسبي رسيد و مثلا از شبكه گسترده تلفن‌هاي همراه بهره برد و در عين حال قيمت سامانه‌هايي را كه بايد روي خودرو‌ها نصب شوند را كاهش داد، آن گاه مي‌توان اميدوار بود كه طرح ارتباط خودرو‌ها با هم شانس بيشتري داشته باشند.
در حالي كه هر روز افزونه جديدي براي كاربران خودروها به وجود مي‌آيد، روزي فرامي‌رسد كه ديگر دست فرمان خوب براي راننده‌ها نيست.
ماشين‌هاي ما به ربات‌هاي هوشمندي تبديل مي‌شوند كه ما را جابه‌جا خواهند كرد. آن روز بهترين دست‌فرمان از آن مهندسان پيشگامي خواهد بود كه در حالي سيستم‌هاي پيش‌روي كنترل خودرو را مي‌سازند كه شايد هيچ‌گاه خود پشت فرمان خودرويي ننشسته باشند.

پوريا ناظمي / گروه دانش
جام جم آنلاين