نگاهي به آثار مثبت مصرف شيرهاي طعم دار در كودكان و نوجوانان .
شير، مواد مغذي مورد نياز براي رشد نظير پروتئين، ريبوفلاوين و ويتامين B12 و از همه مهم تر كلسيم را تامين مي كند و هنگامي كه سن كودك به 12 ماهگي مي رسد، مي تواند به عنوان يك نوشيدني مناسب وارد برنامه غذايي شده و تا آخر عمر حداقل يك ليوان شير در روز، به مصرف برسد.
اهميت تغيير عادت
قسمتي از تلاش ها در زمينه آموزش تغذيه به كودكان، به آموزش كنترل وعده‌هاي غذايي اختصاص دارد زيرا محققان معتقدند كه وعده غذايي نامناسب در همه گيري چاقي دخيل است. از اين رو، در دستورالعمل هاي مربوط به تغذيه كودكان در مراكز جمعي مانند مهدهاي كودك و مدرسه ها تاكيد بر كاهش اندازه وعده غذا و به خصوص ميزان انرژي غذاهايي است كه موجب چاقي مي شوند همچون شيريني ها. به همين دليل، توجه به آن دسته از مواد غذايي كه سالم تر هستند، بيشتر شده و شير از جمله اين مواد غذايي است.
مطالعات انجام گرفته نشان داده اند كه مصرف شير در كودكي و نوجواني تاثير مثبتي بر دست يابي به حداكثر حجم استخوان پيش از پايان دوره رشد دارد. علاوه بر اين ها، مصرف متناسب شير و ساير لبنيات به ترميم استخوان هايي كه در معرض پير شدن ناشي از كمبود مواد معدني و پوكي ناشي از آن قرار دارند، كمك مي كند. تشويق كردن دختران جوان به مصرف شير نيز از اهميت بسيار بالايي برخوردار است، به دليل آن كه نتايج مطالعات نشان مي دهد كه با وجود آن كه دختران نوجوان بيشترين نياز به شير و كلسيم را دارند اما مقدار مصرف اين ماده غذايي از سوي آن ها كم است.
همچنين فراخوان هايي براي ترويج نوشيدن آب و شير به عنوان بهترين نوشيدني براي كودكان و نوجوانان اعمال شده است كه با توجه به نقشي كه افزايش مصرف نوشيدني هاي شيرين همچون نوشابه هاي گازدار بر چاقي اين گروه ها دارند بايد جدي گرفته شود.
هدف تمامي تلاش هاي انجام گرفته، تشويق و ترغيب كودكان و نوجوانان به مصرف مناسب شير و افزايش دريافت ريزمغذي هايي بوده است كه از اين طريق در اختيار فرد قرار مي گيرد. در همين باره روش هاي متعددي براي دست يابي به اين هدف پيشنهاد شده است از جمله استفاده از شيرهاي طعم دار.
چرا شير طعم دار؟
عادات و رفتار‌هاي تغذيه‌اي مصرف نوشيدني كودكان و نوجوانان، حوزه وسيعي از تحقيقات علمي را در برگرفته و شواهد خوبي در زمينه پشتيباني از اضافه كردن شير طعم دار به رژيم غذايي اين گروه سني وجود دارد. مطالعات قابل توجهي طي 10 سال گذشته روي نوشيدني‌ها انجام شده و نتايج حاصل از تحقيقات جديد بر ارتباط همه گيري چاقي با افزايش مصرف نوشيدني هاي غيرالكلي(عموما گازدار) به عنوان بخش مهمي از مشكل تاكيد شده است.
تحقيقات انجام شده در دانشگاه ورمونت كه در سال 2002 در مجله اتحاديه ديابت آمريكا منتشر شده تاييد مي كنند كه شير طعم دار نوشيدني سالمي براي كودكان و بزرگسالان است. مطالعه ياد شده داده‌هاي حاصل از مطالعه مداوم اتحاديه ديابت ايالات متحده در زمينه مواد غذايي مصرف شده از سوي افراد را براي تعيين نوشيدني معمول مصرفي چهار هزار نفر از كودكان و نوجوانان سنين 5 تا 17 سال مدنظر قرار داده است. نتايج بررسي مزبور نشان داد، كودكاني كه شير طعم دار مي نوشند نسبت به كودكاني كه شير طعم دار مصرف نمي كنند، كمتر از نوشيدني هاي غيرالكلي بي فايده و آب ميوه (آن دسته از آب ميوه‌ها كه كمتر از 10 درصد آب ميوه طبيعي دارند) استفاده مي كنند. همچنين كودكاني كه شيرشكلات و يا ديگر انواع شيرهاي طعم دار را مصرف مي كنند، مقدار بيشتري از كلسيم در مقايسه با كودكاني كه شير طعم دار مصرف نمي كنند، دريافت مي كنند. قند و يا چربي مصرفي در رژيم غذايي اطفالي كه شير طعم دار مصرف مي كردند، در مقايسه با كودكاني كه از شير طعم دار استفاده نمي كردند، بالاتر نبوده است. جالب است بدانيد كه علاوه بر توليد شيرهاي طعم دار براي كساني كه به دليل طعم خاص شير از خوردن آن سرباز مي زنند، ني هاي طعم داري نيز به بازار آمده اند كه وسيله اي خواهند بود براي تشويق بچه ها به مصرف به اندازه و مورد نياز شير تا به اين ترتيب، دريافت كلسيم به حد كفايت برسد.
شير به جاي نوشابه
تحليلي در زمينه رژيم هاي غذايي روي بيش از سه هزار كودك كه در نسخه ژانويه 2004 مجله سلامت نوجوان منتشر شده، نشان دهنده تاثير مثبت استفاده از شير و ماست طعم دار به جاي نوشابه هاي قندي و گازدار بر رژيم غذايي كودكان است. مطالعه ياد شده نشان داد كه كودكان در سنين 6 تا 17 سال كه بيش از180 تا 240 ميلي ليتر محصولات لبني طعم دار همچون شير، ماست، بستني و پودينگ در هر روز استفاده مي كنند، رژيم غذايي بهتري در مقايسه با آن هايي كه به طور منظم از نوشابه هاي قندي و گازدار ميوه‌اي استفاده مي كنند، دارند. "زماني كه نوشابه‌هاي گازدار و ميوه‌اي جايگزين لبنيات در رژيم غذايي مي شوند، دريافت مواد غذايي كليدي مورد نياز كودكان براي رشد‌شان دشوار مي شود". اين گفته دكتر راشل جانسون، استاد تغذيه در دانشگاه ورمونت و يكي از مولفان مطالعه مزبور است. "تحليل انجام شده از سوي ما نشان مي دهد كه محصولات لبني طعم دار همچون شير و ماست مي توانند به عنوان ماده غذايي ارزشمندي در رژيم غذايي كودكان تلقي شوند به دليل آن كه آن ها داراي مواد غذايي اساسي بوده و از قند پايين تري در مقايسه با نوشابه هاي جايگزين آن ها برخوردار هستند."
يك نكته ديگر
اين مطالعه هم زمان با آخرين بيانيه تعيين استراتژي آكادمي متخصصان بيماري هاي كودكان آمريكا (AAP) انجام شد. در اين بيانيه توصيه شده است كه متخصصان سلامت براي محدود كردن فروش نوشابه هاي قند دار در مدارس به منظور كمك به جلوگيري از برخي از مشكلات سلامت مرتبط با بسياري از نوشابه هاي گازدار و قند دار تلاش كنند. در سال 2002 شوراي مواد لبني ملي ايالات متحده پيشينه مفصلي درباره مواد غذايي براي متخصصان امور سلامت با عنوان "شير طعم‌دار در يك نگاه" منتشر كرد كه به بررسي تفصيلي برخي از روايات موجود در ارتباط با شير طعم دار و سلامت اختصاص داشت. توجهات مربوط به پوسيدگي هاي دنداني، اختلالات رفتاري، چاقي، ديابت، تاثيرات طعم دهي بر جذب كلسيم و تاثيرات كافئين موجود در شير با طعم شكلات و قهوه بر كودكان تماما به صورتي علمي رد شد. بنابراين تهيه و استفاده از روش هاي گوناگوني كه بتواند با كنترل ميزان قند و انرژي طعم هاي قابل قبولي توليد كند كه ذايقه كودكان، آن ها را بپذيرد، مي تواند با ترغيب كودكان و نوجوانان به مصرف روزانه شير نقش موثري در حفظ سلامت كودكان مان داشته باشد.
شير از جمله لبنياتي است كه مصرف آن در رژيم غذايي روزانه، به خصوص در سنين كودكي و نوجواني، توصيه مي شود. اين غذاي كامل، قابل جذب ترين منبع كلسيم در سبد غذايي به حساب مي آيد و ديگر مواد مغذي اش به رشد مناسب كودكان و نوجوانان كمك فراواني مي كند. بر اساس بررسي هاي صورت گرفته در انستيتو تحقيقات تغذيه اي و صنايع غذايي ايران، بيش از 90 درصد مردم ما با كمبود دريافت كلسيم و 65 درصد با كمبود دريافت ريبوفلاوين مواجه هستند. بنابراين، به منظور مقابله با اين كمبود‌ها علاوه بر سياست‌گذاري براي تسهيل دسترسي مردم به شير و لبنيات، آموزش و فرهنگ سازي مصرف شان نيز اهميت دارد.
سهيلا عابدين‌پور - هفته نامه سلامت