درختان پايتخت فقط مدت كوتاهي از سال را سبز و شاداب هستند
خزان زودهنگام چنارهاي شهر ما
جام جم آنلاين: داستان غم‌انگيزي است حكايت درختان شهرمان، درختاني كه مدت‌هاست به يك مرگ تدريجي محكوم شده‌اند. همان‌هايي كه ديگر رخت سبزي و طراوت بر قامتشان اندازه نيست و سال‌هاست به جامه زرد و خزان‌زده‌شان حتي در فصل بهار و تابستان خو گرفته‌اند.
انگار درختان شهرمان مدت‌هاست به نابودي محكوم شده‌اند، از قطع ده‌ها اصله درخت به بهانه احداث فلان پروژه شهري به صورت علني گرفته تا قلع و قمع شبانه درختان باغ‌ها و زمين‌ها به دست افراد ناشناس كه به قصد بلندمرتبه‌سازي. فرقي نمي‌كند مهم اين است كه در زندگي ماشيني امروز هر جا كه درختان شهرمان مانعي باشند بر سر راه پيشرفت و تكنولوژي براحتي از ميان برداشته مي‌شوند.
اما آن دسته از درختاني كه در حاشيه‌اند و وجودشان مانعي بر سر راه هيچ ساخت و ساز و پيشرفتي نيست هم چندان از گزند اين سرنوشت تلخ در امان نيستند. آنها هم آنقدر مورد بي‌توجهي قرار مي‌گيرند كه يا بيماري و آفت به جانشان مي‌افتد يا با ابتلا به خزان زودرس به مرگي تدريجي محكوم مي‌شوند.
هرچه هست حال درختان شهرمان ديگر مدت‌هاست خوب نيست، درختاني كه ماه‌هاست با تشديد آلودگي هوا در كلانشهرها هرازگاهي ساكنان اين شهر دودآلود و غبار گرفته سري به آسمان بلند مي‌كنند و يادشان مي‌افتد همين درختان نه‌چندان سبز و با طراوت شهرمان با اندك رمقي كه برايشان مانده، نفس كشيدن در هواي آلوده و سمي را براي شهروندان قابل‌تحمل‌تر كرده‌اند، اما با حال نه‌چندان مساعدي كه درختان شهرمان دارند، انگار حالا بايد علاوه بر آلودگي هوا نگران مرگ تدريجي درختان شهر هم باشند.
خزان زودرس
شهريور هنوز در آغاز راه است كه درختان تهران دوباره گرفتار خزان زودرس شده‌اند، هرچند اين موضوع صرفا امسال اتفاق نيفتاده و بيش از يك دهه است كه عمر سرسبزي و طراوت درختان شهرمان كوتاه‌تر از حد معمول شده است و آنها در بهار، گرفتار خزان مي‌شوند.
مشاهدات كارشناسان محيطزيست هم نشان مي‌دهد برگ‌هاي درختان در پايتخت از اواسط مرداد زرد مي‌شوند؛
به طوري كه تا پايان تابستان بتدريج برگ‌ريزان اتفاق مي‌افتد. در حالي كه در بسياري از شهرها برگ‌ريزان در اين زمان آغاز مي‌شود در تهران درختان از برگ عريان شده‌اند.
در اين سال‌ها بارها برخي كارشناسان زيست‌محيطي و فضاي سبز با اشاره به خزان زودرس درختان به متوليان محيط زيست و مسوولان شهري هشدار داده و اين اتفاق را آغاز يك فاجعه در اكوسيستم شهري دانسته‌اند. آنها آلودگي ناشي از دود خودروها را علت اصلي زردي درختان عنوان كرده و يادآور شده بودند كه اگزوز خودروها مقدار زيادي از آلاينده‌ها را در هواي شهر پخش مي‌كنند و چون اين آلاينده‌ها از طريق برگ، جذب و وارد بافت‌هاي گياه مي‌شوند فعاليت آنها را مختل مي‌كنند، به طوري كه تنفس گياه با مشكل مواجه شده و بسختي انجام مي‌شود.
مديركل پيشين محيط زيست استان تهران از افرادي بود كه چنين نظري داشت و معتقد بود تهران ديگر نفس نمي‌كشد و به همين دليل است كه در تابستان دچار خزان مي‌شوند.
روزانه مقادير زيادي از گاز منواكسيدكربن به سمت درختان متصاعد مي‌شود كه تنفس آنها را با مشكل مواجه كرده و در درازمدت
به پيري و خزان زودرس آنها مي‌انجامد
او كه 4 سال پيش در مورد مرگ خاموش درختان پايتخت هشدار داده و خواستار هماهنگي دستگاه‌ها براي كاهش آلودگي هوا شده بود همچنان بر اين نظر خود كه درختان قرباني آلودگي هوا شده‌اند تاكيد كرده و معتقد بود: اگر آلودگي افزايش يابد فصل جواني و شادابي درختان كوتاه شده و روزي مي‌رسد كه درختان در بهار زرد شوند. صدوق گفته بود: هرچند مطالعات علمي و دقيقي در مورد خزان زودرس درختان در پايتخت صورت نگرفته و برخي اظهارنظرها براساس مشاهده‌هاي عيني است، اما همين مشاهد‌ه‌ها نشان مي‌دهد درختان، فصول كمي از سال را سبز و شاداب هستند و از اواسط مرداد برگ‌هايشان به زردي مي‌گرايد؛ به گونه‌اي كه گاه در شهريور درختاني را مي‌بيني كه به طور كامل زرد و خشك شده‌اند و اين موضوع در مورد چنارهاي وليعصر و درختان فلسطين بيشتر به چشم مي‌خورد.
براساس گزارش‌هاي شركت كنترل كيفيت هواي تهران، روزانه مقادير زيادي از گاز منواكسيدكربن به سمت درختان متصاعد مي‌شود كه تنفس آنها را با مشكل مواجه كرده و در درازمدت به پيري و خزان زودرس آنها مي‌انجامد. محمدهادي حيدرزاده، مشاور شهردار تهران در محيطزيست مي‌گويد: آلاينده‌هاي شيميايي مانند لايه سياهي از دود و غبار، برگ درختان را پوشانده و در مناطق مركزي شهر برگ‌ها كاملا به شكل سياه درمي‌آيند، به‌گونه‌اي كه همه راه‌هاي تنفسي درخت را پر مي‌كند و به اصطلاح نفس‌كشيدن را براي درخت سخت و گاه ناممكن كرده و به اين ترتيب با مسدود شدن منافذ برگ كه محل تنفس آن است تبادل اكسيژني برگ از بين مي‌رود و با توجه به اختلالاتي كه در اين فرآيند به وجود مي‌آيد برگ‌ها در فصل جواني زرد و خشك مي‌شوند.
بي‌دفاع در برابر ساخت و سازها
اما اين فقط خزان زودرس نيست كه مرگ تدريجي درختان شهر را رقم زده است، بلكه طي سال‌هاي اخير ساخت و سازها نيز بلاي جان درختان شهرمان شده‌اند.
سهل‌انگاري مسوولان و برخي بي‌تفاوتي‌ها نسبت به پيگيري جدي موضوع قطع درختان و شناسايي و مجازات سنگين براي مجرمان جهت جلوگيري از تكرار مجدد چنين حوادثي باعث شده سناريوي قطع درختان براي ساخت و سازهاي سودجويانه همچنان در شهر ادامه داشته باشد تا سودجويان در پس اين كوتاهي‌ها براي منفعت‌طلبي خود براحتي حقوق شهروندان را صنايع كنند.
در مقابل نمونه‌هايي از قطع درختان كه با هدف ساخت و ساز چه قانوني و چه غيرقانوني در سطح شهر انجام مي‌شود، در مواردي نيز مشاهده شده كه به بهانه اجراي پروژه‌هاي شهري ده‌ها و شايد صدها اصله درخت يا نهال براحتي قطع مي‌شوند. اين در حالي است كه بتازگي گزارش‌هايي از شهروندان به دستمان مي‌رسد كه مي‌گويند در مناطق محل سكونت شان مشاهده مي‌كنند براي ساخت و ساز يا اجراي فلان پروژه منطقه‌اي پيمانكاران آهك و مواد شيميايي به پاي درختان مي‌ريزند تا خشك شوند و بتوانند بي‌دردسر اين درختان را كه خشك شده‌اند، قطع كنند.
گرماي هوا و شوك درختان
يكي از علل ديگري كه براي خزان زودرس درختان در تهران مطرح مي‌شود و معلوم نيست تا چه اندازه مبناي علمي و كارشناسانه دارد گرماي هواست كه از ديدگاه مسوولان اجرايي در حوزه فضاي سبز، درختان پهن برگ پايتخت را تحت‌تأثير قرار داده و به زردي آنها در اواسط تابستان مي‌انجامد، به گونه‌اي كه آنها ادعا مي‌كنند در فصول گرم سال با بالا رفتن دماي هوا شوكي به درختان وارد مي‌شود كه زردي آنها را به‌دنبال دارد.
مديرعامل سازمان پارك‌ها و فضاي سبز شهرداري تهران ازجمله اين مسوولان است كه چنين اعتقادي دارد و مي‌گويد: هر ساله در فصل تابستان بر اثر شوك ناشي از افزايش حرارت هوا اغلب درختان پهن برگ و ضعيف دچار خزان زودرس مي‌شوند و اين موضوع در سال‌هايي كه دماي هوا يكباره بالا مي‌رود، نگران‌كننده است.
از ديدگاه علي محمد مختاري، با توجه به آلودگي و وارونگي هواي تهران بايد در فضاهاي سبز شهر از درختاني استفاده كرد كه سازگار با شرايط آب و هوايي پايتخت باشند و به اين منظور سعي‌شده در اين فضاها از گونه‌هاي گياهي ماندگار، مثمر و سازگار با شرايط آب و هوايي شهر استفاده شود، موضوعي كه بسياري از مسوولان و كارشناسان محيطزيست بر آن تاكيد دارند؛ همچنين تقويت درخت، تنظيم زمان آبدهي و تغذيه مناسب درختان با فسفات از راهكارهاي تقويت درختان شهر و جلوگيري از خزان زودرس آنهاست.
درختان را دريابيم
حال درختان شهرمان مدت‌هاست كه ديگر خوب نيست، همان درختاني كه بايد مانند سپري در برابر آلودگي هوا عمل كنند و در اين شرايط بحراني آلودگي هوا با تصفيه گردو غبار و آلودگي زندگي در اين شهر آلوده را براي تهراني‌ها قابل تحمل‌تر كنند حالا خودشان هم نياز به مراقبت دارند.
شايد مرگ تدريجي درختان شهرمان در برابر ده‌ها معضل مبتلا به كلانشهر تهران همچون ترافيك و آلودگي هوا
به چشم نيايد و تاكنون حساسيت كمتر مسوولي را برانگيخته باشد، شايد اين روزها وقتي سري به آسمان بلند مي‌شود كمتر نگاهي متوجه زردي و رنگ پريدگي درختان شهرمان شود، شايد حال نزار درختان شهرمان براي خيلي‌ها آنقدرها هم كه بايد مهم به نظر نيايد و تمام اينها شايد به اين دليل است كه نه شهروندان و نه مسوولان حتي تصورش را هم نمي‌كنند كه درختان يك شهر تا چه حد مهم‌اند و شهر بي‌درخت يعني شهري بي‌روح و مرده با شهرونداني خميده و ملول.