نوشته: سيد صدر الدين صدر.
ناشر: دارالزهراء، بيروت.
شمار ه صفحه ها: 255.
سيد صدر الدين صدر، از زعماي شيعه است. وى، در سال 1299 ه.
ق. در كاظمين، ديده به جهان گشود و در مهد تربيت پدر باليد و تحصيلات ابتدايي و
سطوح را در سامراء و كربلا، نزد اساتيد بزرگى، چون: شيخ حسن كربلايى، آقا ضياء
الدين عراقي و... فرا گرفت. در سال 1329 ه. ق. به سفارش پدر، به نجف اشرف هجرت كرد
و در آن جا، مدتها از محضر درس آخوند خراساني و ميرزاي نائيني بهره برد.
در سال 1349 ه. ق. به مشهد مشرف شد و در آن جا اقامت گزيد و
به تدريس و رسيدگي به امور مردم و... پرداخت.
پس از مدتى، به درخواست، مؤسس حوزه علميه قم، شيخ عبدالكريم
حائرى، به قم مشرف شد و در حوزه علميه قم، جايگاه رفيعي يافت.
ايشان آثار فراواني دارد(52). از جمله آنها كتاب ارزشمند
المهدي است.
مؤلف، به منابع اصلي حديث و تاريخ كه معروف به وثاقت و مورد
اطمينان و اعتمادند، تكيه دارد و بحث دقيق و عميقي را پي مي گيرد و به بسياري از
شبهات پاسخ مي گويد.
كتاب، در يك مقدمه و هشت فصل و خاتمه، تنظيم شده است.
وي درباره انگيزه تأليف كتاب مي نگارد:.
(در مجلس دوستانه اى، از مهدي منتظر(عج) و آنچه شيعه اماميه
اثناعشريه، در اين باب، بدان معتقدند، سخن به ميان آمد.
برخي از حاضران در مجلس، اظهار داشتند، برادران اهل سنت، در
اين موضوع، چه عقيده اي دارند. آيا از طريق آنان، احاديثي كه موافق احاديث شيعه
باشد، وارد شده و دانشمندان آنان، نوشته اي دارند، يا خير.
در پاسخ گفتم: از طريق اهل سنت، احاديث مستفيضه، بلكه
متواتره وارد شده و علماي آنان در اين باب تأليفات زيادي دارند. البته بعضي
مناقشات و استبعاداتي نيز دارند كه از گذشتگان خود گرفته اند و ميان آنان، رواج
يافته و به تأليفات آنان، با اختلاف در تعبير، سرايت كرده است.
بعضي از حاضران در مجلس گفتند: براي شما امكان دارد در اين
موضوع كتابي بنويسيد گفتم: پرداختن به اين مسأله، سبب جريحه دار شدن عواطف مي شود
و اين را نمي پسندم، بويژه مثل اين زمان كه ما، نياز شديد به وحدت كلمه داريم.
گفتند: بحث علمى، با حفظ آداب مناظره و خارج نشدن از آداب و اخلاق اسلامى، اشكال
ندارد.
از اين روي پذيرفتم در اين باب، كتابي بنگارم.
آن گاه پس از مطالعه كتابهايي كه در دسترس بود، احاديث
مربوط به موضوع را ذيل عنوان مناسب، گردآوري كردم. اگر حديثى، بر چند عنوان دلالت
داشت، آن را زير هر يك از عناوين، آوردم.
در نقل روايات، بر كتابهايي كه در چاپخانه هاي اهل سنت به
طبع رسيده بود، يا آثار مخطوطي كه اعتبار آنها مسلّم بود، اكتفا كرديم و جز اندكي
از كتابهاي چاپ شده در ايران، نقل نكردم. عنايت داشتم، مطالبي را گرد آورم كه از
كتابهاي اهل سنت و مورد اعتماد آنان باشد. از علماي شيعه و منابع شيعي كه احاديث
نبوي را از طريق اهل سنت نقل كرده اند، حديث نقل نكردم، مگر مقداري از كتاب: الدر
الموسويه في شرح العقايد الجعفريه، تأليف حسن صدر كاظمى، به خاطر اداي بعض حقوق و
تأييد مطالب.).
در پايان مقدمه مي نويسد:.
(خدا را شاهد مي
گيرم، من، به ديده انصاف به احاديث و سخنان سلف صالح نگريستم و بر آن رويه مشي
كردم كه اعتقاد خود را با دليل منطبق سازم، نه اين كه دليل را بر اعتقاد منطبق
سازم.).
تحت عنوان نظرة اجماليه، به كتابهايي كه بزرگان اهل سنت،
درباره مهدى(عج) نگاشته اند، اشاره مي كند و مستفيض و متواتر بودن روايات
پيامبر(ص) درباره حضرت مهدي از ديدگاه اهل سنت مي نماياند:.
(... قال ابن حجر في (الصواعق) قال ابوالحسين الابري قد
تواترت الاخبار واستفاضت بكثرة رواتها عن المصطفى(ع) بخروج المهدي وانه من اهل
البيت.(53).
ابن حجر، در الصواعق، از ابوالحسين الابري نقل مي كند:
روايات متواتر و مستفيض در بسياري راويان از پيامبر(ص) بر ظهور مهدى(عج) و اين كه
از اهل بيت است، رسيده.
(... قال الشبلنجي في (نوالابصار) تواتر الاخبار عن
النبى(ص) ان المهدي من اهل بيت وانه يملاء الارض عدلاً.)(54).
شبلنجي در نور الابصار، گفته است: اخبار نقل شده از
پيامبر(ص)، مبني بر اين كه مهدى، از اهل بيت و زمين را پر از عدل مي كند، متواتر
است.
آن گاه، سخنان ديگري كه بر تواتر و استفاضه اخبار مهدى(عج)
دلالت دارد، مي آورد و مي نويسد: اگر از سخنان صريح اين گواهان چشم بپوشيم و به
احاديث از حيث سند و دلالت نظر افكنيم، روايات، سه دسته اند:.
1. روايات صحيح از نظر سند و بي اشكال از نظر دلالت. ائمه
حديث و بزرگان حفّاظ بر صحت و حسن بودن آنها تصريح كرده اند. در وجوب عمل و اخذ
اين دسته از روايات، ترديدي نيست.
2. رواياتي كه از نظر سند، صحيح نيستند، ولي دلالت آنها
روشن است و قواعد مقرر در علم رجال، اين دسته از روايات را، از آن جهت كه به واسطه
دسته اول جبران مي شوند و اجماع بر مضمون آنهاست، معتبر مي شمارند.
3 . روايات صحيح و ضعيفي هستند كه مخالف عموم احاديث متواتر
و مستفيضه اند كه اگر تأويل آنها، ممكن نباشد، طرح و اعراض از آنها لازم است. مثل
رواياتي كه دلالت مي كنند كه اسم مهدى، احمد است و اسم پدرش، عبداللّه. يا اين كه
از اولاد ابي محمد الحسن زكي است. مطالب هشت فصل كتاب، بدين شرح است:.
فصل اوّل، درباره بشارتهايي كه بر ظهور مهدى(عج) در كتاب
خدا، سنت پيامبر(ص)، سخنان على(ع) و بزرگان و اعلام، در قالب نظم، يا نثر وارد شده
است.
فصل دوّم، مهدي منتظر عرب و از امت پيامبر(ص) است و بيت
شريف و خانواده وى، مشخص بوده و شواهد بسياري بر اين ، دلالت دارند.
فصل سوّم: ويژگيهاي ظاهري و باطنى، ملكات فاضله، دانش، قضاوت،
بيعت، حكومت، اصلاحات و...
فصل چهارم، مقام و منزلت حضرت نزد خداوند و...
فصل پنجم، ولادت، تعيين اسم، لقب، كنيه، نام پدر، مادر، طول
عمر شريف و...
فصل ششم، چگونگي غيبت، محل غيبت، علت غيبت، چگونگي بهره
مندي مردم از حضرت در زمان غيبت و...
فصل هفتم، نشانه هاي آسماني و زميني ظهور، جوّ عمومي جهان،
خروج سفياني و...
فصل هشتم، فضيلت انتظار فرج، نهي از تعيين زمان ظهور، محل
ظهور، بيعت، شمار ياران و...