سال گذشته، هند اولین کشور در جهان شد که در نزدیکی قطب جنوبی ماه که پیش از آن کاوش نشده بود، فرود آمد و این موفقیت با هزینه‌ای نه چندان گزاف حاصل شد.
به گزارش ایسنا، هند به تازگی مجموعه‌ای از پروژه‌های فضایی جاه طلبانه را اعلام کرده و ۲۲۷ میلیارد روپیه معادل ۲.۷ میلیارد دلار به آنها اختصاص داده است.
به نقل از بی‌بی‌سی، این برنامه‌ها شامل مرحله بعدی ماموریت تاریخی هند به ماه، ارسال مدارگرد به سیاره زهره، ساخت اولین مرحله از اولین ایستگاه فضایی مخصوص این کشور و توسعه یک موشک سنگین‌وزن قابل استفاده مجدد برای پرتاب ماهواره‌هاست.
این بزرگترین تخصیص بودجه برای پروژه‌های فضایی در هند است، اما با وجود مقیاس عظیم و پیچیدگی این پروژه‌ها، هندی‌ها به دور از تجملات هستند و بار دیگر مقرون‌به‌صرفه بودن برنامه فضایی هند را مورد توجه قرار داده‌اند.
کارشناسان در سرتاسر جهان از هزینه اندک سازمان تحقیقات فضایی هند(Isro) برای رسیدن به ماه، مریخ و ماموریت‌های خورشیدی شگفت زده شده‌اند.
هند ۷۴ میلیون دلار برای مدارگرد مریخ مانگالیان(Mangalyaan) و ۷۵ میلیون دلار برای ماه‌نشین چاندرایان-۳(Chandrayaan-۳) هزینه کرد که حتی کمتر از ۱۰۰ میلیون دلاری است که برای ساخت فیلم علمی-تخیلی هالیوودی جاذبه(Gravity) خرج شد.
این در حالی است که مدارگرد ماون(Maven) ناسا ۵۸۲ میلیون دلار و ماه‌نشین لونا-۲۵(Luna-۲۵) متعلق به روسیه که دو روز قبل از فرود چاندرایان-۳ روی سطح ماه سقوط کردند، ۱۳۳ میلیون دلار صرف ساختشان شده بود.
دانشمندان می‌گویند، هند با وجود هزینه کم به موفقیت‌های شگفت انگیزی رسیده است.
کاوشگر چاندرایان-۱(Chandrayaan-۱) اولین کاوشگری بود که وجود آب در خاک ماه را تایید کرد و مانگالیان(Mangalyaan) محموله‌ای را برای مطالعه متان در جو مریخ با خود حمل کرد.
امروزه تصاویر و داده‌های ارسال شده توسط چاندرایان-۳ توسط علاقه‌مندان به فضا در سرتاسر جهان مورد توجه قرار می‌گیرد.
هند چگونه هزینه‌ها را تا این حد پایین نگه می‌دارد؟
سیسیر کومار داس(Sisir Kumar Das) کارمند بازنشسته سازمان فضایی هند که بیش از دو دهه به امور مالی این سازمان رسیدگی می‌کرد، می‌گوید ریشه این صرفه‌جویی به دهه ۱۹۶۰ بازمی‌گردد، زمانی که دانشمندان برای اولین بار یک برنامه فضایی را برای دولت ارائه کردند.
هند تازه در سال ۱۹۴۷ از حاکمیت استعماری بریتانیا استقلال یافته بود و برای تامین غذای جمعیت خود و ساختن مدارس و بیمارستان‌های کافی با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کرد.
ویکرام سارابهای(Vikram Sarabhai) بنیانگذار و دانشمند سازمان فضایی هند در این میان باید دولت را متقاعد می‌کرد که برنامه فضایی فقط یک امر لوکس نیست که در کشور فقیری مانند هند جایی نداشته باشد.
داس به بی‌بی‌سی گفت: سارابهای توضیح داد که ماهواره‌ها می‌توانند به هند در خدمت بهتر به شهروندانش کمک کنند.
از ان زمان برنامه فضایی هند همیشه مجبور بود با بودجه‌ای محدود در کشوری با نیازها و خواسته‌های متناقض کار کند. عکس‌های دهه‌های ۱۹۶۰ و ۷۰ دانشمندان هندی را نشان می‌دهند که موشک‌ها و ماهواره‌ها را روی چرخ‌دستی‌ها یا یک گاری مخصوص حمل گاو جابجا می‌کنند.
حالا با گذشت چند دهه و پس از چندین ماموریت موفق سیاره‌ای، بودجه سازمان فضایی هند هنوز کم است. به عنوان مثال امسال تخصیص بودجه هند برای برنامه فضایی خود تنها ۱۳۰ میلیارد روپیه معادل ۱.۵۵ میلیارد دلار است. این در حالی است که بودجه ناسا برای سال جاری ۲۵ میلیارد دلار است.
کومار داس می‌گوید یکی از دلایل اصلی ارزان بودن ماموریت‌های سازمان فضایی هند این است که تمام فناوری‌های مورد نیاز آن به صورت بومی در هند تولید می‌شود و همه ماشین‌آلات و فضاپیماها در این کشور تولید می‌شوند.
او می‌افزاید: در سال ۱۹۷۴ پس از اینکه دهلی اولین آزمایش هسته‌ای خود را انجام داد و غرب با تحریم انتقال فناوری به هند، محدودیت‌هایی را در نظر گرفت، این تحریم‌ها به نعمتی برای برنامه فضایی هند تبدیل شد. چرا که دانشمندان ما از آن به عنوان انگیزه‌ای برای توسعه فناوری خود استفاده کردند. از آن پس تمام تجهیزات مورد نیاز آنها به صورت بومی تولید شد و حقوق و هزینه نیروی کار در اینجا به طور قطع کمتر از ایالات متحده یا اروپا کمتر است.
پالاوا باگلا(Pallava Bagla) نویسنده و پژوهشگر حوزه علم می‌گوید که ناسا برخلاف سازمان فضایی هند، تولید ماهواره‌ها را به شرکت‌های خصوصی برون‌سپاری می‌کند و همچنین ماموریت‌های خود را بیمه می‌کند که بر هزینه‌های آنها می‌افزاید.
همچنین هند برخلاف ناسا، مدل‌ها و نمونه‌های اولیه نمی‌سازد که برای آزمایش یک پروژه قبل از پرتاب و راه‌اندازی واقعی استفاده می‌شوند.
او می‌گوید: ما فقط یک مدل را می‌سازیم که همان هم پرتاب می‌شود. البته این خطرناک است، چرا که احتمال سقوط وجود دارد، اما این خطری است که ما می‌پذیریم و قادر به انجام آن هستیم، زیرا این یک برنامه دولتی است.
میلسوامی آنادورای(Mylswamy Annadurai) سرپرست اولین و دومین مأموریت ماه و مریخ هند به بی‌بی‌سی گفت که سازمان فضایی هند افراد بسیار کمی را استخدام می‌کند و حقوق کمتری به آنها می‌پردازد. همین موضوع است که پروژه‌های هند را رقابتی می‌کند.
او می‌گوید که تیم‌های اختصاصی کوچکی که کمتر از ۱۰ نفر را شامل می‌شد، رهبری می‌کرد و این افراد اغلب ساعاتی طولانی بدون پرداخت اضافه‌کاری کار می‌کردند، زیرا آنها نسبت به کاری که انجام می‌دادند بسیار پرشور بودند.
به گفته وی، بودجه کم برای پروژه‌های هند و عدم امکان آزمون و خطا، به دانشمندان اجازه می‌دهد که خارج از چارچوب فکر کنند و منجر به نوآوری‌های جدیدی می‌شود.
وی افزود: برای ماموریت چاندرایان-۱ بودجه اختصاص داده شده ۸۹ میلیون دلار بود و این برای برنامه اولیه خوب بود، اما متعاقباً تصمیم گرفته شد که این فضاپیما یک کاوشگر ماه‌نشین را نیز با خود حمل کند که به معنای ۳۵ کیلوگرم بار اضافی بود.
بنابراین دانشمندان دو انتخاب داشتند. اول اینکه از یک موشک سنگین‌تر برای حمل مأموریت استفاده کنند، اما این کار هزینه بیشتری داشت. دوم اینکه برخی از سخت‌افزارها را برای سبک کردن این ماموریت حذف کنند.
وی ادامه داد: ما گزینه دوم را انتخاب کردیم. ما تعداد رانشگرها را از ۱۶ به ۸ کاهش دادیم و مخازن تحت فشار و باتری‌ها را از دو عدد به یک عدد کاهش دادیم.
آنادورای می‌گوید کاهش تعداد باتری‌ها به این معنی بود که پرتاب باید قبل از پایان سال ۲۰۰۸ انجام می‌شد. این به فضاپیما دو سال زمان می‌داد که بدون مواجهه با خورشیدگرفتگی طولانی به دور ماه بچرخد، چرا که چنین رویدادی بر توانایی آن برای شارژ مجدد تأثیر می‌گذاشت. بنابراین ما مجبور شدیم یک برنامه کاری سخت‌گیرانه داشته باشیم تا به این مهلت پرتاب برسیم.
وی می‌گوید ماموریت مانگالیان هزینه بسیار کمی داشت، زیرا ما پس از ایجاد تاخیر در پرتاب مأموریت چاندرایان-۲ از بیشتر سخت‌افزاری که قبلاً برای آن طراحی کرده بودیم، استفاده کردیم.
باگلا می‌گوید برنامه فضایی هند با این هزینه کم «یک شاهکار شگفت‌انگیز» است، اما با افزایش مقیاس ماموریت‌های هند، هزینه‌ها نیز ممکن است افزایش یابد.
او می‌گوید در حال حاضر هند از موشک‌های پرتابگر کوچک استفاده می‌کند، زیرا موشک قوی‌تری ندارد، اما این بدان معناست که فضاپیمای هند برای رسیدن به مقصد راه بسیار بیشتری را باید بپیماید.
بنابراین زمانی که ماموریت چاندرایان-۳ پرتاب شد، قبل از اینکه به مدار ماه شلیک شود، چندین بار به دور زمین چرخید. همچنین قبل از فرود چند بار به دور ماه چرخید. در حالی که ماموریت لونا-۲۵ روسیه که با موشک قدرتمند سایوز پرتاب شده بود، به سرعت از گرانش زمین فرار کرد.
وی افزود: ما از گرانش زمین برای شتاب گرفتن به سمت ماه استفاده کردیم. این کار مدت‌ها برنامه‌ریزی می‌خواست و زمان و انرژی زیادی از ما گرفت. سازمان فضایی هند بر این کار مسلط است و بارها آن را با موفقیت انجام داده است.
هند اعلام کرده است که قصد دارد به زودی یک ماموریت سرنشین‌دار موسوم به گاگانیان(Gaganyaan) حامل ۳ فضانورد را به مدت ۳ روز به مدار ۴۰۰ کیلومتری زمین بفرستد.
این کشور همچنین می‌خواهد تا سال ۲۰۴۰ یک ماموریت سرنشین‌دار به کره ماه بفرستد و برای پرواز سریع‌تر فضانوردان به ماه، به موشک قدرتمندتری نیاز دارد.
دولت این کشور اخیراً اعلام کرد که کار روی این موشک جدید آغاز شده است و تا سال ۲۰۳۲ آماده خواهد شد.
هند همچنین در حال باز کردن بخش فضایی به روی شرکت‌های خصوصی است و بعید است که هزینه‌های آن همچنان کم بماند.
گفتنی است که هند قصد دارد تا پیش از ماموریت بلندپروازانه گاگانیان، یک ربات انسان‌نما با هویت مونث را به زودی به فضا بفرستد.