از احاديث و روايات متعدد، به دست مي آيد که انجام مراسم حج براي نخستين بار،از سوي حضرت آدم(ع) واقع گرديد و حج او،پس از پذيرفته شدن توبه اش بود و او، در ماه ذي حجّه الحرام،اين عمل عبادي را به جاي آورد.
در زمان حضرت ابراهيم(ع) و فرزندش حضرت اسماعيل(ع)، که آن دو به امر پروردگار متعال، خانه خدا را تجديد بنا نموده بودند،در ايام ذي حجّه مراسم حج را به جاي آوردند و اين سنّت الهي درميان او لاد واحفاد حضرت اسماعيل(ع) تا صد هاسال بر قرار بود، تا اينکه مردم جزيرةالعرب به تدريج به کفر و شرک روي آورد و خانه خدا را بت کده خويش قرار دادند، ولي مراسم حج را به خاطر افتخار و مزيت خويش نگه داشتند.
آنان به دلايل شخصي و عدم شکيبايي در سه ماه حرام متوالي[ذي قعده، ذي حجّه و محرم]براي قتل، غارت و تجاوز به همديگر، يا به انگيزه اقليمي و او ضاع جوّي جهت نگه داشتن ايام حج در يک مقطع خاص از سال شمسي، اقدام به جابجايي ماه هاي حرام کردند و قرآن مجيد با اشاره به کردار آنان، عملشان را مورد انتقاد و سرزنش قرارداد.
در قرآن کريم، در اين باره آمده است:اِنّمَا النَّسيي زيادَةُفي الکُفرِ يضَّلُ بِهِ اِلذّينَ کَفَرُوا يحِلُونَهُ عاماً وَ يحَّرِمُونَهُ عاماً، لِيوطِئُوا عِدََّةَ ما حَرَّمَ اللهُ فَيحِلُوا ما حَرَّمَ اللهُ زُينَ لَهُم سُوُء اَعمالِهِم.
يعني همانا فراموشي درکفر[عصرجاهليت]، بسيار بود که بدان جهت گمراه مي شدند آناني که کفر ورزيده بود ند، به طوري که [ ماه حرام را ] در سالي حلال و در سال ديگر حرام مي شمردند،تا پاي مال کنند شمار آنچه را که خداوندمتعال حرام کرده است. پس حلال مي شمردند آن [ ماهايي] را که خداوند حرام کرده بود. [ بدين ترتيب] کردار زشتشان بر آنان آراسته مي گرديد.
به هر روي، عرب هاي جزيرة العرب براي گريز از حرمت ما هاي حرام، ترفند هاي گوناگوني به کار بستند.آنان بنا بر قولي، ماه هايي ذي قعده و ذي حجّه را ماه هاي حرام مي شمردند و سپس ماه محرم را حلال اعلام کرده و ماه صفر را به جاي آن حرام مي شمردند؛ تا اين که هم حرمت سه ماه را نگه داشته و هم به مدت يک ماه در ميان آنها، فرصت جنگ و جدال و غارت داشته باشند.
بنا بر قولي ديگر،آنان در هر دو سال يک ماه راحرام مي شمرده ودوماه ديگر راحلال مي دانستند.مثلاً دو سال پشت سر هم ماه ذي قعده و دو سال پشت سر هم ماه ذي حجّه را و دو سال متوالي ماه محرم را ماه حج قرار مي دادند و بقيه ماه ها را بر خود حلال مي کردند.
بدين گونه ماه هاي حرام و ايام حج را دست خوش هواهاي نفساني خودقرار داده و سنت الهي را تعطيل کردند.
اما با ظهور اسلام و آزاد سازي مکه معظمه به دست تواناي رسول خدا(ص) ،از سنت شکني عرب هاجلوگيري شد و ماه حج و زيارت خانه خدابه جاي اصلي اش برگشت.
عرب هاي جزيرة العرب در سال هشتم هجري، حج را در ذي قعده انجام دادند، اما در سال نهم و دهم قمري آن را در ماه ذي حجّه به جاي آوردندو در حجة الوداع،که رسول خدا(ص) در ذي حجّه سال دهم هجري به زيارت خانه خدارفته بود،همان ماه را براي هميشه، ماه انجام حج واجب قرار داد و در ضمن خطبه اي فرمود:همانا زمان، به مانند هياتي که خداوند در آفرينش زمين و آسمان به وجود آورد، به جاي اصلي اش بر مي گردد.به اين صورت که هر سال دوازده ماه دارد و چهار ماه از آنها حرام است که سه ماه پشت سر هم [ذي قعده، ذي حجّه و محرم]وچهارمين ماه [رجب] که ميان جمادي و شعبان قرار گرفته است.
از آن هنگام، مراسم حج، همه ساله در ذي حجّه بر گزار مي گردد.