چرا تغذيه در دوران بارداري با اهميت است ؟
شايد هيچ مرحله اي از زندگي انسان مانند دوران جنيني و پس از آن يعني
دوران شيرخواري و كودكي پرمخاطره نباشد. در اين دوران نيازهاي تغذيه اي
خانم باردار از اهميت خاصي برخوردار است.شايد جالب باشد که بدانيد جنين رشد
بسيار سريعي دارد و وزن او از يك گرم در هشت هفتگي به حدود 3200 گرم در
هفـته چهـلم مي رسـد و از هفـته سـوم جنيـني در هـر دقيـقه 250 هـزار سـلول
مغزي تكثير پيدا مي كنند. جنين براي تكثير سريع سلول هاي خود نياز ويژه اي
به انواع مواد مغذي دارد كه بايد از طريق تغذيه مناسب مادر تامين شود.
غذائي كه در دوران بارداري مصرف مي شود نيازهاي تغذيه اي مادر و همچنين
رشد جنين را تامين مي كند. بنابراين دانش مـــادر در زمينه تغذيه و رعايت
تنوع و تعادل در اين زمان سهم عمده اي در تامين سلامت جنين دارد زيرا اگر
مادر در طول بارداري از مواد مغذي مناسب و مورد نياز جنين استفاده نكند
جنين كليه اين نيازها را از ذخائر بدن مادر تامين مي كند و با كاهش ذخائر
مادر سلامت او به مخاطره خواهد افتاد.
چرا لازم است که براي بارداري برنامه ريزي کنيم ؟
امروزه متخصصان بهداشت خانواده توصيه دارند که با رعايت برنامه تنظيم
خانواده بين تولد فرزندان فاصله گذاري مناسب صورت گيرد. اگر بارداري با
برنامه ريزي قبلي صورت مي گيرد بهتر است. پيش از باردار شدن براي اطمينان
از سلامت و آمادگي كامل جسماني و مشاوره به مراكز بهداشتي درماني مراجعه
کنيد. هدف عمده ازاين مراقبت ها شناسايي خانم هاي باردار مبتلا به سوء
تغذيه (لاغر، داراي اضافه وزن يا چاق) و رفع مشكل تغذيه اي و رساندن آنان
به محدوده وزن طبيعي و آماده كردن خانم ها براي داشتن يك بارداري ايمن و
بدون خطر است.
افراد با ويژگي هاي زير در خطرند و مي بايستي بيشتر مورد توجه قرار گيرند :
1- افراد با سن كمتر از 18 يا بيشتر از 35 سال ( چرا ؟)
بارداري قبل از سن 18 و بالاتر از 35 سالگي ممكن است بعلت كمي ذخاير بدن
مخاطره آميز باشد خصوصا" بارداري در سنين پايين به علت اينکه هنوز رشد مادر
تمام نشده است مادر را با مشكل تامين مواد مغذي براي رشد جنين و تامين
سلامت خود مادر مواجه مي كند و نتيجه آن تولد نوزاد كوچك با احتمال بالاي
ناهنجاري هاي فيزيكي واختلالات ذهني خواهد بود.
2 -افراد با -محروميت اقتصادي، اجتماعي ( چرا ؟)
محروميت هاي اقتصادي و در آمد پايين در بسياري از موارد منجر به کاهش توان
خريد مواد غذايي مناسب و با ارزش مي شود به ويژه وقتي همراه دانش کم به
ويژه در زمينه تغذيه باشد فرد حتي جايگزين هاي مناسب مواد غذايي جانشان ر ا
هم نمي شناسد تا بتواند از آنها استفاده کنند.
3-خرافــات و باورهاي نادرست غذايي(استفاده از رژيمهاي غذايي عجيب يا
محدود از نظرارزش تغــذيه اي) ( چرا ؟)
خرافات غذايي مثل اعتقاد به خوردن پنير و کم هوشي و موارد مشابه باعث مي
شود که مادر خود را از منابع غذايي مهمي محروم کند.
4- استعمال دخانيات به مقدار زيادو اعتياد به مواد مخدر و مصرف الكل ( چرا
؟)
مصرف دخانيات و الکل جدا از تمامي عوارض سوءي که بر رشد جنين و ايجاد
ناهنجاري ها در او دارد منجر به افزايش نياز برخي ويتامين ها و املاح در
بدن مادر شده و نياز ه جايگزيني اين مواد مي باشد.
5
-- افراديکه چاق يا لاغر هستند. ( چرا ؟)
خانم هايی که در شروع بارداری چاق هستند در معرض خطر افزايش فشار خون
،ديابت شيرين بارداری و زايمان از طريق سزارين قرار می گيرند.همچنين خانم
های چاق مشکلات بيشتری در شيردهی خواهند داشت
6-- سابقه بارداري هاي متعدد با فاصله كمتر از 3 سال از زايمان قبلي ( چرا
؟)
اصله گذاري هاي كمتر از 3 سال بين فرزندان به كاهش ذخاير بدني مادر منجر
مي شود . بارداري هاي پي در پي و شيردهي منجر به از دست رفتن منابع مادر مي
شود . بدون اين كه فرصت كافي براي بازسازي اين ذخاير تامين شود.
7- سابقه اختلالات دستگاه توليد مثل يا اختلالات باروري ( چرا ؟)يماريهاي
زمينه اي مثل بيماريهاي قلبي عروقي بيماريهاي زنان و ... ممكن است مادر
باردار يا جنين را در معرض خطر جدي قرار دهد و مي بايستي حتما با پزشك
مشورت شود.
8- داشتن رژيم غذايي درماني براي درمان بيماري ( چرا ) بعضي از رژيم
هاي غذايي كه در كنترل برخي بيماريها تجويز مي شود ممكن است با محدود كردن
برخي اقلام غذايي باعث كاهش ذخاير در فرد شود و در اين شرايط باردار شدن به
فرد و جنين صدمه برساند.
آيا نياز هاي غذايي در زنان باردار نسبت به قبل بارداري تفاوت دارد؟
به علت رشد جنين نيازهاي تغذيه اي مادر افزايش مي يابد تا نيازهاي مادر و
جنين را تامين کند. اگر مادر تغذيه صحيح و مناسب نداشته باشد جنين تا جاي
ممکن نيازهاي خود را از منابع مادر تامين مي کند . با مصرف شدن منابع مادر
در صورتي که با تغذيه سالم تامين نشود مادر در معرض خطرات جدي قرار مي
گيرد. خانم هاي باردار و شيرده می توانند بدون داشتن رژيم مخصوص و جداگانه
مقدار بيشتري از غذاي خانواده را نسبت به قبل از دوران بارداري مصرف كنند.
آنچه كه در تغذيه خانم باردار اهميت دارد رعايت تنوع و تعادل در مصرف مواد
غذايي مي باشد
خانم هاي باردار و شيرده هم بايد مانند ساير افراد خانواده هر روز از 4
گروه غذايي اصلي استفاده كنند.. صبحانه را بطور كامل ميل كنند. صبحانه مي
تواند شامل نان و پنير، نان و كره و مربا، نان و كره و عسل يا نان و تخم
مرغ به همراه يك ليوان شير باشد. خوراك عدسي و انواع آش ها كه در برخي
مناطق كشور مرسوم است همراه با نان نيز غذاي مناسبي براي صبحانه است.
استفاده از سبزي هايي مثل گوجه فرنگي، خيار و يا ميوه هايي مثل هندوانه،
خربزه و انگور همراه با نان و پنير در وعده صبحانه بسيار مفيد است. استفاده
از ساير ميوه ها و آب ميوه طبيعي مانند آب پرتقال نيز براي صبحانه توصيه
مي شود.
منظور از رعايت تنوع و تعادل در برنامه غذاي چيست ؟
در واقع منظور از رعايت تنوع در برنامه غذايي اينست که از همه گروههاي
غذايي در طول روز استفاده کنيد در هر گروه غذايي، مواد غذايي با ارزش غذايي
تقريبا“ يكسان قرار دارند و مي توان از يكي بجاي ديگري استفاده كرد.
و منظور از تعادل اينست که از هر گروه غذايي به اندازه مصرف کنيد.بهترين
راه براي اطمينان از مصرف متعادل و متنوع مواد غذايي در روز استفاده از
همه گروههاي اصلي غذايي يعني گروه نان و غلات، گروه ميوه ها و سبزيها، گروه
شير و لبنيات و گروه گوشت، تخم مرغ، حبوبات و مغزها است.
نویسنده:
دكتر ربابه شيخ لاسلام