حضرت ابوالفضل(ع) حماسه ساز قیام عاشوراست كه با ایثار، جانبازی و شهادت توانست عشق و ارادت به امام زمان خود را به منصه ظهور رساند و اینگونه الگوی شایسته وفاداری برای رهروان راه حقیقت شد.

حضرت ابوالفضل(ع) پرچمدار بزرگ واقعه كربلا و منادی شجاعت و فرزانگی است كه در روز عاشورا آموزنده درس آزادگی و فداكاری شد و با ایثار و ازخودگذشتگی خویش، پرچمدار سپاه اخلاص و شهادت لقب گرفت.
حضرت عباس(ع) در چهارم شعبان 26 هجری قمری در مدینه متولد شد؛ از لقب های ایشان می توان به «ابوالفضل، قمر بنی هاشم، سپه سالار، علمدار و سقا» اشاره كرد. این بزرگوار از فرزندان حضرت علی(ع) و فاطمه ام البنین از بانوان متدین و پاكدامن آن روزگار بود. آن حضرت در محیطی آكنده از معنویت و محبت رشد و پرورش یافت و با انسانیت، شجاعت و تقوا آشنا و اینگونه آماده حضور در جبهه های رویارویی با لشگریان دشمن شد.
سقای سپاه اسلام در جنگ های مختلف همواره یار و یاور نخستین پیشوای شیعیان بود و با همراهی پدر به مبارزه با كفر و نفاق می پرداخت و پس از شهادت حضرت علی(ع)، یاری بخش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در مسیر به انجام رساندن رسالت سنگین رهبری و پیشوایی جامعه مسلمانان شد.
قمر بنی هاشم هرگز وصیت پدر بزرگوارش را در آستانه شهادت كه از او خواست كه روز عاشورا و در كربلا برادرش حسین را تنها نگذارد، فراموش نكرد و در تمامی دوران زندگی خود در كنار برادرش امام حسین(ع) بود. در هجرت تاریخ ساز امام حسین(ع) به كربلا نیز سرپرستی قافله را حضرت ابوالفضل(ع) برعهده گرفت.
نقش مهم و تأثیرگذار حضرت عباس(ع) در رخداد عاشورا بر همگان آشكار است؛ آن بزرگوار در این واقعه برای حفظ و تحكیم مبانی حقیقی اسلام تا آخرین نفس ایستادگی كرد و اسوه پایمردی و وفاداری لقب گرفت و با شهادت خویش در این نبرد بزرگ، پیام خود در ارتباط با وفاداری به ولایت و امامت را در تاریخ اسلام جاودان ساخت.
شهادت حضرت عباس(ع)، سیدشهدا(ع) را در غمی جانكاه فرو برد؛ به گونه ای كه در این باره فرمود: «اكنون كمرم شكست و چاره و تدبیرم گسست.»
پیكر پاك حضرت عباس(ع) در كربلا به خاك سپرده شد و اینك آرامگاه ایشان در نزدیكی بارگاه امام حسین(ع) زیارتگاه دوستداران آن حضرت است و فاصله میان این دو آرامگاه، بین الحرمین نامیده می شود.
سالروز ولادت حضرت ابوالفضل عباس(ع) به منظور پاسداشت و بزرگداشت مقام جانبازان هشت سال دفاع مقدس، روز جانباز نام گرفت تا بهانه ای برای قدردانی از ایثار و ازخودگذشتگی فرزندان این مرز و بوم باشد كه با الگو پذیرفتن از شهامت و شجاعت سقای كربلا در برابر دشمن متجاوز، صف آرایی كردند و به پاسداری از خاك وطن پرداختند. آنان جوانمردانه ایستادند تا آرمان های انقلاب را زنده نگاه دارند و به رسالت بزرگ خویش یعنی دفاع از مرزهای كشورشان بپردازند.
امام خمینی (ره) جانبازان دفاع مقدس را مایه سرافرازی ملت ایران خواندند و فرمودند: «میزان در انسان معنویت است؛ كوشش كنید كه خودتان را بامحتوا كنید؛ معنویت ایجاد كنید و از این هیچ باكی نداشته باشید كه انسان دست ندارد، پا ندارد، چشم ندارد. در روایت آمده است كه بعضی از انبیا بودند كه چشم نداشتند و پا هم نداشتند؛ سعادت به داشتن دست و پا نیست و به داشتن مال نیست؛ سعادت یك امری است كه مربوط به روح است؛ مربوط به قلب انسان است؛ شما بچه‏های عزیز من كه روح‏تان سالم، قلب‏تان پاك است و ان‏شاءاللّه‏ بر مبنای ایمان و تواصی به برّ و حق رشد می‏كنید، شما سعادت‏مندید و من از خدای تبارك و تعالی، سعادت همگی را می‏خواهم.»
آیت الله خامنه ای مقام معظم رهبری نیز در دیدار با تعدادی از جانبازان و مجروحان هشت سال دفاع مقدس فرمودند: «جانبازان، از یك طرف گویای جنایات قدرت‌هایی هستند كه از صدام حمایت كردند و از طرف دیگر نشان‌دهنده‌ عظمت و بزرگواری امام(ره) و انقلابی هستند كه توانست چنین انسان‌های والامقامی را تربیت كند و به جبهه‌ها بفرستد.»
«سعید طاووسی مسرور» نویسنده، پژوهشگر و مدرس تاریخ اسلام دانشگاه شهید بهشتی به مناسبت سالروز میلاد حضرت ابوالفضل(ع) در گفت وگو با پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا، گفت: حضرت عباس(ع) در محیطی معنوی رشد و پرورش یافت؛ تربیتی كه به شهادت و جانبازی در راه حق و در ركاب امام حسین(ع) انجامید. ایشان سه برادر تنی دیگر نیز داشتند كه همگی در كربلا به شهادت رسیدند.
مدرس دانشگاه شهید بهشتی درباره ویژگی های خاص آن حضرت، اظهار كرد: قرآن دو صفت ایمان و انجام عمل صالح را برای انسان مؤمن برمی شمرد كه در لقب «عبدالصالح» حضرت ابوالفضل(ع) وجود دارد. عبد به مقام بندگی و صالح به انجام كارهای نیك و پسندیده ایشان اشاره می كند. باب الحوائج جلوه دیگری از شخصیت ایشان است كه در واقع توجه آن بزرگوار را به نیازمندان و حاجتمندان نشان می دهد و صفت صابر كه بر صبر سقای كربلا دلالت دارد، در تمام زندگی ایشان بارز است و نمونه آشكار آن صبر در برابر انواع مشكل ها و سختی ها در روز عاشورا محسوب می شود. «صلب الایمان» به معنای ایمان محكم و ایمانی كه دچار لرزش و انحراف نشود و در راه حق ثابت قدم باشد از دیگر لقب های حضرت ابوالفضل(ع) بود و صفت الصافی نماد نشان دهنده وفای ایشان است و آن والامقام به عنوان الگویی از وفا در روز عاشورا این مسأله را به همگان اثبات كرد.
این پژوهشگر امور دینی، شناخت حق و داشتن بصیرت را از جمله ویژگی های علمدار كربلا(ع) برشمرد و افزود: امام صادق(ع) نقل می كند كه «عموی ما عباس نافذ البصیره بود.» به معنای آن كه ایشان، بصیرت و بینش عمیق دارد. بصیرت به نگاه باطنی و حق بین می گویند كه فراتر از چشم ظاهر است كه اوج این بصیرت در نهان حضرت عباس(ع) وجود دارد. ایشان زمینه و آمادگی لازم را برای دریافت حقیقت داشت و با تعمق و بینش آگاهانه توانست حق را از باطل تشخیص دهد؛ یكی از جلوه های وجودی حضرت عباس(ع) همین حق طلبی، حق شناسی و عمل به تكلیف است و اینگونه آن والامقام، سیدالشهدا(ع) را تا پای جان همراهی كرد؛ در همان زمان افرادی بودند كه با وجود علم و سن بیشتر نسبت به ایشان، امام حسین(ع) را در قیام علیه یزید تنها گذاشتند اما حضرت ابوالفضل(ع) تكلیف و وظیفه خود را بدرستی تشخیص داد و به آن عمل كرد كه این امر نشان دهنده اهمیت این موضوع است؛ قرآن كریم در این باره می فرماید: «گروهی از اقوام گذشته هلاك شدند در حالی كه بصیرت داشتند.» این آیه نشان می دهد كه انحراف این گروه از روی ناآگاهی و جهل نبوده است و آنها حق را بخوبی می شناختند اما از آن پیروی نكردند. افرادی كه سیدالشهدا(ع) را در قیام عاشورا یاری نرساندند یا به شناخت لازم نرسیده بودند یا التزام عملی به تكلیف و دستور ولی و حجت خود نداشتند.
این مدرس دانشگاه ادامه داد: تربیت و تعلیم امام علی(ع) و مادر ایشان در تكامل وی بسیار اثرگذار بود؛ فرزندان ام البنین در راه پیروی از مسیر حق ممتاز هستند و این برجستگی به دلیل نوع تربیت آنها به شمار می رود و نشان دهنده تأثیر و نقش خانواده در شكل گیری شخصیت انسان است. با این وجود باید دانست كه انتساب به پیامبران و امامان دلیل رسیدن به تعالی نیست و نمونه بارز آن فرزند حضرت نوح(ع) است كه به گمراهی كشیده شد و در میان فرزندان اهل بیت(ع) نیز می توان به موردهای مشابهی استناد كرد.
طاووسی مسرور درباره عشق و ارادت حضرت ابوالفضل(ع) به سید و سالار شهیدان(ع) یاد آور شد: این ارتباط گویای ایمان و اعتقاد راسخ فردی به امام و پیشوای خویش محسوب می شود كه اوج این امر را در ارتباط ایشان با امام حسین(ع) و نوع بیان و ادبیاتی كه ایشان داشت و در روایت های مختلف به آن اشاره شده است، می توان مشاهده كرد.
این پژوهشگر امور دینی گفت: قمر بنی هاشم(ع) با توجه به ایمان و بصیرت عمیق خویش، امام زمان خود را بدرستی شناخت و هرگز از این باور خود دست برنداشت و حتی جان خود را در این مسیر فدا كرد. در روایت دیگری از امام صادق(ع) می خوانیم كه «عموی ما عباس نزد خداوند مقامی دارد كه تمام شهدا به آن غبطه می خورند» و در واقع یكی از جلوه های بصیرت همین بحث ولایت است؛ به طور معمول افراد در شناخت ولایت، بصیرت خود را از دست می دهند و در تشخیص و اطاعت از ولی امر خویش كوتاهی و اشتباه می كنند.
این مدرس دانشگاه با بیان این موضوع كه برخی معتقدند چون ائمه اطهار(ع)، معصوم هستند، نمی توان از آنها الگو گرفت، بیان داشت: عصمت به این مفهوم نیست كه پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) نمی تواند گناه كنند بلكه آنها به درجه ای از كمال رسیده اند كه گناه نمی كنند؛ همچنین می توان گفت، در واقع معصومان تا نهایت تكلیف و وظیفه خود عمل كرده اند و به مقام های عصمت اكتسابی دست یافته اند. حضرت عباس(ع) یكی از شخصیت هایی محسوب می شود كه برپایه علم كلام، معصوم نیست اما توانست، درجه های كمال را با موفقیت بگذراند و در امتحان های سخت الهی، سربلند شود.
این نویسنده، نپذیرفتن امان نامه را از طرف حضرت عباس(ع) نشان دهنده ایمان و اعتقاد راسخ او، به قیام امام حسین(ع)، ارزیابی كرد و اظهار كرد: او در حالی كه می توانست با پذیرش این امر در آسایش و راحتی زندگی كند و بهشت را به دنیای خویش ترجیح دهد اما در كنار امام و پیشوای خود به مبارزه پرداخت؛ مشابه این شرایط هم ممكن است در هر عصر و دوره ای به وقوع بپیوندد و در این میان الگو گرفتن از حضرت عباس(ع) می توان هدایتگر انسان باشد؛ در جامعه عشق و ارادت به حضرت ابوالفضل(ع) بسیار وجود دارد اما نباید این موضوع تنها در گفتار باقی بماند بلكه بایستی در عمل و رفتار نیز قابل مشاهده باشد.
طاووسی مسروری در پایان درباره نامگذاری سالروز میلاد حضرت عباس(ع) به نام روز جانباز، گفت: حضرت ابوالفضل(ع) در راه دفاع از امام زمان عصر خویش و مسیر حق و عدالت، دلاورانه ایستادگی كرد و به شهادت رسید؛ جانبازان هشت سال دفاع مقدس نیز با پیروی از آن بزرگوار به دفاع از حق و حقیقت پرداختند؛ پس باید بیش از پیش قدردان آنان باشیم و دریابیم كه جمله «كل یوم عاشورا و كل ارض كربلا» تنها یك حدیث نیست و در واقع یك كلام حق است؛ در حقیقت هر فردی كه در موقعیت مشابهی نظیر قیام عاشورا قرار بگیرد باید برای دفاع از مسیر حق، جان خود را اهدا كند.
*گروه اطلاع رسانی(مهسا شریفی)